Tinawan Kami nin Perlas na Dakulaon an Halaga
ISINAYSAY NI RICHARD GUNTHER
Setyembre 1959 kaidto. Nakasakay kami sa Italianong pampasaherong barko na Julio Caesar na nagdadakit sa Dagat Atlantiko hale sa Nueva York pasiring sa Cádiz, España. Idinestino ako kan Watch Tower Society, kaiba an sakong agom, si Rita, saka si Paul asin Evelyn Hundertmark, na saro pang mag-agom na misyonero, sa Iberianong nasyon na iyan. Kami mapaaatubang sa dakol na depisil na kamugtakan. Alagad taano ta naglaog kami sa karerang pagmimisyonero?
KAMI ni Rita nabautismohan bilang mga Saksi ni Jehova kan 1950 sa New Jersey, E.U.A. Pagkatapos tolos kaiyan, kami guminibo nin sarong desisyon na sa ngapit mapasakamot samo nin sarong perlas na dakulaon an halaga. Kami nasa sarong kongregasyon na supisyente an mga tugang na lalaki asin babae na maglilingkod sa teritoryo. Kaya namatean niamo an obligasyon na magpresentar na maglingkod kun saen may orog na pangangaipo para sa mga parahulit. Sa internasyonal na asamblea nin mga Saksi ni Jehova sa Siudad nin Nueva York kan tig-init nin 1958, kami nag-aplay para sa paglilingkod bilang misyonero.
Dai naghaloy, inimbitaran kami sa Paadalan sa Biblia kan Watchtower sa Gilead, asin dai natapos an taon kami paduman na sa España bilang mga misyonero. Sibot na gayo sa kadakol na areglo asin pano nin pagkagalaga, dai niamo namangno kaidto kun ano na an itinao samo. Si Jesus nagtaram manongod sa sarong perlas na dakulaon an halaga. (Mateo 13:45, 46) Minsan bako man iyan an punto kan saiyang parabola, para samuya an pribilehiyo mi sa paglilingkod bilang mga misyonero nakaaagid sa siring na perlas. Ginigirumdom an nakaagi, mas lubos na naaapresyar niamo ngonyan an mahalagang marhay na regalong ini nin paglilingkod sa organisasyon ni Jehova.
Sarong Memorableng Eksperyensia
Kaidto an kurso sa pagmimisyonero sa Gilead ginigibo sa magayon na arog-probinsiang lugar sa rehiyon nin Finger Lakes sa Estado nin Nueva York. Duman, wiling-wili kami sa laog nin biyong nakaiinteres na anom na bulan sa pag-adal nin Biblia asin sa tunay na Kristianong pag-iroiriba, na siblag sa mga aktibidad asin problema kan kinaban. An mga kapwa estudyante niamo hale sa dakol na parte kan kinaban, kabale an Australia, Bolivia, Britania, Grecia, asin New Zealand. Alagad dai nahaloy, aldaw na nin graduwasyon. Kan Agosto 1959, nagderespedir kami sa lambang saro na may luha sa samong mga mata mantang mabiyahe na kami pasiring sa kanya-kanyang destino niamo. Pakalihis nin sarong bulan nag-abot kami sa España.
Sarong Bagong Kultura
Nagduong kami sa pier sa timog nin Algeciras, harani sa dakulaon na Gapo nin Gibraltar. Kan bangging iyan kaming apat, kami ni Rita kaibanan an mga Hundertmark, nagsarakay sa tren pasiring sa Madrid. Nagduruman kami sa Hotel Mercador, tanganing duman maghalat na kontakon kan mga miembro kan sekretong sangang opisina kan Sosyedad. An España nasa irarom kaidto kan diktadura ni Heneralisimo Francisco Franco. Ini nangahulogan na an solamenteng minimidbid na legal na relihiyon sa nasyon iyo an Iglesya Katolika Romana. Ilegal an hayag na pag-otob sa ibang relihiyon, asin ipinangalad an gibohon kan mga Saksi ni Jehova na paghuhulit sa harong-harong. Minsan mga relihiyosong pagtiripon ibinawal, kaya an mga Saksi ni Jehova, na may bilang na 1,200 sa 30 kongregasyon sa España kaidto, dai puwedeng magtiripon sa mga Kingdom Hall arog kan sa ibang kadagaan. Kami kinaipuhan na magtiripon nin patago sa pribadong mga harong.
Pag-adal nin Kastila Asin Pagpopoon
An enot na angat samuya iyo an pag-adal kan lenguahe. Sa enot na bulan naggamit kami nin 11 oras kada aldaw sa pag-adal nin Kastila—4 na oras kada aga sa klase, dangan 7 oras na sadiring pag-adal. Sa suminunod na bulan parehong iskedyul giraray kun aga, alagad an mga hapon ginamit sa paghuhulit sa harong-harong. Naiisip-isip daw nindo iyan? Dai pa tatao kan lenguahe asin igwa sana nin sarong tinuom na introduksion na nakasurat sa sarong kard, kami ni Rita nagharongharong na kami sana!
Nagigirumdoman ko an pagtoktok mi sa sarong pinto sa Vallecas, na sarong lugar nin mga trabahador sa Madrid. Kapot an kard, ta tibaad malingawan ko an itataram, sinabi ko sa Kastila: “Marahay na aga. Nagsasagibo kami nin Kristianong gibohon. An Biblia nagsasabi (mabasa kami nin sarong teksto). Boot ming magkaigwa kamo kan pulyetong ini.” Bueno, an babae nagparaheling sana, dangan kinua an pulyeto. Kan pagdalaw niamo liwat, inagda nia kaming maglaog, asin mantang kami nagtataram, sia nagparaheling sana. Pinonan niamo an sarong pag-adal nin Biblia sa saiya sa bilog na makakaya niamo, asin durante kan mga pag-adal, sia nagparahimate sana asin nagparaheling. Paglihis nin panahon sinabi nia samo sa katapustapusi na mayo siang nasabotan sa mga sinabi mi sa enot na pagdalaw niamo pero nadangog nia an tataramon na “Dios” asin na igo na ini na maaraman niang marahay idto. Paghaloyhaloy, sia nag-ako nin kadakol na kaaraman sa Biblia asin nabautismohan, na nagin saro sa mga Saksi ni Jehova.
An pag-adal nin Kastila nagin depisilon para sa sako. Mantang nagbibiyahe sa palibot kan siudad, pirme akong nagtutuom kan pagbabarobago kan porma nin mga berbo. An mga natuom ko sa sarong semana nalilingawan ko sa minasunod! Nakadidisganar nanggad idto. Pirang beses na haros masuko na ako. Huli sa sakuyang teribleng Kastila, an Kastilang mga tugang kinaipuhan na magpasensiang marhay mantang pinangengenotan ko sinda. Sa sarong pandistritong kombension, tinawan ako nin sarong tugang nin sarong nakasurat na anunsio tanganing basahon sa plataporma. Nadedepisilan sa pagbasa kan saiyang surat, iinanunsio ko: “Darahon nindo an saindong muletas (mga saklay) sa istadyum sa aga.” Dapat kutana, “Darahon nindo an saindong maletas (mga maleta) sa istadyum sa aga.” Siyempre, nagngirisi an katiriponan, asin natural napasopog ako.
Enot na mga Pagbalo sa Madrid
An enot na pirang taon na idto sa Madrid nagtao nin dakulang emosyonal na kadepisilan samo ni Rita. Napungaw kaming gayo sa samong harong asin mga katood. Kada makaresibi kami nin surat hale sa Estados Unidos, nakamamate kami nin grabeng kapungawan. Grabe nanggad an mga panahon na idto nin pagparagirumdom mi sa nakaagi, alagad natapos man giraray. Kun sa bagay, binayaan mi na an samong harong, pamilya, asin mga katood tanganing akoon bilang kabalyo ninda an sarong perlas na mas dakula an halaga. Dapat kaming makibagay sa kamugtakan.
Sa pagpoon niamo sa Madrid, nag-istar kami sa sarong nararaot nang pakaserahan. Igwa kaming kuwarto asin tolong pagkakan kada aldaw. Sarong sadit na madiklom na kuwarto idto, asin an mga kutson gibo sa dagami. Nauubos an kadikit na paragastos mi kada bulan sa pagbayad kan bulanan na arkila. Parate kaming nangongodto duman, asin an pamanggihan mi perming sinasaray kan kasera mi sa horno sa pagpadanay kaiyan na mainit tanganing may makakan kami sa matangang banggi. Alagad, sa paglakaw mi sa aldaw asin banggi, nagugutom kaming biyo. Kun mayo na kaming paragastos, ginagasto mi an kadikit na sadiring kuwarta sa pagbakal kan pinakabaratong dulseng tsokolate. Alagad dai naghaloy, an situwasyon na ini nagbago kan magbisita an paraataman sa sona kan Sosyedad. Naheling nia an samuyang kamugtakan asin sinabi nia na puwede kaming maghanap nin sarong apartment na magagamit bilang sarong erokan nin mga misyonero. Bueno, mas marahay ini kisa pagkarigos na nagtitindog sa laog nin sarong bariles sa salog kan kusina. Ngonyan igwa na kami nin banyong may shower, repridyeretor na masasarayan nin pagkakan, asin de-koryenteng kalan na mapaglulutoan kan samong pagkakan. Dakulaon an samong pasasalamat sa pagsabot samuya.
Makangangalas na mga Eksperyensia sa Madrid
An paghuhulit sa harong-harong ginibo na maingat na gayo. An pan-aroaldaw na ribok sa Madrid nagin bentaha, na itinatago kami tanganing dai kami magin labi karisa. Prinobaran niamong maggubing asin maghiro na siring kan iba tanganing dai kami marisa bilang mga estranyo. An paagi mi sa paghuhulit sa kada tata iyo an lumaog sa sarong edipisyo nin mga apartment, magtoktok sa sarong tata, kaolayon an tawo, asin pakatapos kaiyan bayaan an edipisyo, an kalye, asin an lugar. Perming may posibilidad na paaramon kan kagharong an pulisiya, asin huli kaini bakong madonong na maghaloy pa sa palibot. Sa katunayan, maski naglikay nang gayo sa paggamit kan paaging ini, si Paul asin Evelyn Hundertmark nadakop asin pinaluwas sa nasyon kan 1960. Nagduman sinda sa kataed na Portugal, na naglingkod duman sa laog nin nagkapirang taon, na si Paul an nangangataman sa sekretong sangang opisina. Ngonyan sia an paraataman kan siudad sa San Diego, California.
Alagad, nagkaigwa nin pagbabalanse para sa samo. Pirang bulan pa sana an naglihis, anom na misyonero na nadestino sa Portugal an pinagbotan na bayaan an nasyon na iyan! Nagresulta ini nin maogmang pangyayari huli ta si Eric asin Hazel Beveridge, na kaklase niamo sa Gilead, sinugo ngonyan na bayaan an Portugal asin magduman sa España. Kaya yaon na naman kami kan Pebrero 1962, sa Hotel Mercador—sa panahon na ini tanganing sabaton si Eric asin Hazel sa pagdatong ninda.
Kan enot na mga aldaw na idto sa Madrid na kami ni Rita nakaeksperyensia nin relihiyosong pagsaginsagin. Nag-aadal kami sa Biblia kaiba an sarong mag-agom, sinda Bernardo asin Maria, na nag-iistar sa sarong payag-payag na gibo sa itinapok nang mga materyales na napurot ni Bernardo. Nakikipag-adal kami sainda sa matangang banggi, asin pagkatapos kan pag-adal, tinatangroan ninda kami nin tinapay, arak, asin dikit na keso o maski anong igwa sinda. Narisa ko na an keso nakakaagid sa keso sa Amerika. Sarong banggi pagkatapos kan pag-adal, ilinuwas ninda an lata kan keso. May nakasurat duman sa darakulang letra, sa Ingles, na kun sa Bicol, “Hale sa mga taga-Amerika para sa mga taga-España—dai dapat ipabakal.” Paano nagkaigwa kan keso an dukhang pamilyang ini? Ginamit kan gobyerno an Iglesya Katolika sa pagwaras kaini sa mga dukha. Pero ipinababakal iyan kan padi!
Mabungang Ministeryo sa mga Militar
Dai naghaloy may magayon na nangyari na nagin mayaman na bendisyon samuya asin sa dakol pang iba. Nakaresibi kami nin sarong notisya hale sa sangang opisina na naghahagad samo na bisitahon mi an sarong hoben na lalaki na an ngaran Walter Kiedaisch, na nadedestino sa base kan Aviacion Militar kan E.U. sa Torrejón, na nasa nagkapirang kilometro sa luwas nin Madrid. Binisita mi sia asin an agom nia, na pinonan an sarong pag-adal sa Biblia sa sainda asin sa saro pang mag-agom sa Aviacion Militar duman.
Sa panahon na iyan, ako nagkokondukta nin mga limang pag-adal sa Biblia sa mga nagtatrabaho sa Aviacion Militar kan E.U., na siyempre gabos sa Ingles. Sa sainda, pito an nabautismohan paghaloyhaloy, asin pagbalik sa Estados Unidos, apat sa sainda an nagin kamagurangan sa kongregasyon.
Ini an panahon na limitadong marhay an paagi sa pagpalaog nin mga libro, magasin, asin Biblia sa nasyon huli sa pangangalad sa satuyang gibohon. Alagad an nagkapirang literatura dinara palaog nin mga turista asin kan samong Amerikanong mga kontak. Inasignaran ako kan sanga na mangataman sa sarong sekretong pinagsasarayan nin literatura. Saro idtong kuwartong bodega sa likod nin sarong tindahan nin mga gamit sa pagsurat duman sa Vallecas. An agom na babae kan kagsadiri sarong Saksi ni Jehova. Minsan bakong Saksi, an kagsadiri may paggalang sa satong gibohon, asin maski nagsapeligrong marhay sa saiya asin sa negosyo nia, nagtogot sia na gamiton ko an lugar sa likod tanganing maandam an kinahon na literatura na ipadadara sa mga siudad sa bilog na nasyon. Huling an dapat na perming magin itsura kan kuwartong ini arog kan pinaghohona nin iba—sarong maalpog, dis-aregladong kuwarto na pano nin mga karton—kinaipuhan kong maggibo nin sarong halabang bangko asin istante nin libro na maliksing mapapatindog asin maaandam para sa pagtrabaho dangan ikatatago nin madali. Sa katapusan kan aldaw, naghahalat ako sagkod na mayo nang tawo sa tindahan dangan marikas na minaluwas dara an sakuyang mga kahon.
Totoong pribilehiyo na makikabtang sa pagwaras nin espirituwal na mga babasahon, arog kan mga magasin na Torrengbantayan asin Awake! asin iba pang literatura, sa mga kongregasyon sa bilog na nasyon. Idto nakakaogmang mga panahon.
Si Rita nagkaigwang kaogmahan na magkondukta nin 16 na pag-adal sa Biblia sa harong, na mga kabanga sainda an nabautismohan bilang mga Saksi ni Jehova. Si Dolores sarong hoben pang misis na nagpalihis nin mga tiglipot sa higdaan huli sa helang sa puso. Kun tigsoli nakatitindog sia asin nagigin medyo aktibo. Makosog an pagtubod ni Dolores, kaya kan mag-abot an panahon nin samuyang pandistritong kombension sa Toulouse, Pransia, boot nanggad niang umiba. Pinatanidan sia kan doktor na bako idtong madonong huli sa problema nia sa puso. Nakapanharong asin nakasinelas patin mayong darang mga gamit, duminuman sia sa istasyon nin tren tanganing despediron an saiyang agom, saiyang ina, asin iba pa. May luha sa mata, dai nia kayang helingon sinda na maghale na dai sia kaiba, kaya suminakay sia sa tren, asin nagbiyahe pasiring sa Pransia! Si Rita dai nakaaaram na nangyari ini. Alagad duman sa kombension, abaang sorpresa kan maheling nia si Dolores, na dakulaon an ngirit!
Sarong Napapalaen na Pag-adal sa Biblia
Dai niamo matatapos an estorya kan samong asignasyon sa Madrid na dai mi iiniiba si Don Benigno Franco, “el profesor” (sa Bicol, “an propesor”). Iiniba ako nin sarong lokal na Saksi sa pagsongko sa sarong lalaki na nag-iistar kaiba an saiyang agom sa sarong dukhang marhay na apartment. Naponan ko an pakipag-adal saiya sa Biblia. Pakapag-adal sa laog nin saro may kabangang taon, hinagad niang magpabautismo na asin magin saro sa mga Saksi ni Jehova.
An gurang na lalaking ini, si Don Benigno Franco, pinsan ni Francisco Franco, an diktador sa España kan panahon na iyan. Minalataw na si Don Benigno kaidto pa sarong tawo na may pag-apresyar sa katalingkasan. Durante kan Guerra Sibil sa España, nagsimpatiya sia sa Republika asin nagkontra sia sa saiyang pinsan—an heneral na nanggana sa guerra asin nag-establisar nin sarong Katolikong diktadura. Poon kan 1939, si Don Benigno hinalean kan diretso na mag-empleyo, asin linimitaran sa kadikiton na ikabubuhay. Kaya iyo idto na an pinsan ni Heneralisimo Francisco Franco, diktador militar kan España, nagin saro sa mga Saksi ni Jehova.
Nakasosorpresang Imbitasyon
Kan 1965 an sangang opisina sa España nag-imbitar samo na ponan an pagbiyahe sa pansirkitong gibohon sa Barcelona. Nangahulogan ini nin pagbaya niamo sa gabos na mamomoton na tugang na nagin kadayupot mi nang marhay sa Madrid. Ngonyan mapoon bako sana an sarong bagong eksperyensia kundi siring man, para sako, sarong pagbalo. Makatatakot an eksperyensia huli ta permi ko nang pinagdudahan an sakong abilidad. Aram kong marhay na si Jehova an nagpangyari sako na magin epektibo sa langtad na ini nin paglilingkod.
An pagbisita sa sarong kongregasyon kada semana nangahulogan nin pag-istar sa harong kan mga tugang. Kaipuhan kaming mabuhay na mayong permanenteng harong, asin haros sa kada duwang semana, minabalyo kami sa ibang harong. Ini depisil orog na sa sarong babae. Pero dai naghaloy si Jose asin Roser Escude, na nag-erok sa Barcelona, nag-agda samuya na makidagos sainda nin dawa pirang aldaw. Mamomoton nanggad ini sa lado ninda, huli ta nangahulogan ini na magkakaigwa na kami nin permanenteng lugar na sasarayan kan samong mga gamit asin sarong regular na lugar na mapupulian kun Domingong banggi.
Ginamit niamo ni Rita an suminunod na apat na taon sa pansirkitong gibohon sa probinsia nin Catalonia, na nasa Baybayon nin Mediterraneo. An gabos na pagtiripon niamo sa Biblia ginibo sa hilom sa pribadong mga harong, asin an samong paghuhulit sa harong-harong maingat man na ginibo tanganing dai kami marisa. Kun minsan tinitipon mi an bilog na kongregasyon kun Domingo para sa sarong “piknik” sa kadlagan, orog na kun igwa nin pansirkitong asamblea.
Permi niamong hahangaan an kadakol na debotadong espirituwal na tugang na nagsapeligro kan saindang trabaho asin katalingkasan, na nagmaigot na papagdanayon na sararo asin aktibo an mga kongregasyon. Dakol sainda an nangenot sa pagpahiwas kan gibohon sa mga banwaan sa luwas kan siudad. Ini an nagin basihan kan dakulang pag-oswag sa España pagkatapos na haleon na an pangangalad asin itao na an relihiyosong katalingkasan kan 1970.
Pangangaipong Bayaan an Samuyang Asignasyon sa Ibang Nasyon
Durante kan samong sampulong taon sa España, an kaogmahan niamo sa espesyal na bendisyon na ini na paglilingkod ki Jehova nainaan huli sa situwasyon kan samong mga magurang. Sa nagkapirang okasyon, haros kinaipuhan ming bayaan an samuyang destino asin magpuli tanganing atamanon an sakong ina asin ama. Alagad, salamat sa tabang nin mamomoton na mga tugang na lalaki asin babae sa mga kongregasyon na harani sa mga magurang ko, nakapadagos kami sa España. Iyo, an pribilehiyong maglingkod sa laog kan mga taon na idto sa gibohon na pagmimisyonero sa sarong kabtang nagin posible huli sa iba na nakipagtabangan samo sa pag-enot nguna sa intereses kan Kahadean nin Dios.
Sa katapustapusi, kan Disyembre 1968, nagpuli kami tanganing atamanon an sakong ina. Sa bulan mismong iyan nagadan an ama ko, asin an ina ko nawalat na nagsosolo. Mantang libre pang maglingkod sa pambilog na panahon, nakaresibi kami nin asignasyon na maglingkod sa pansirkitong gibohon, alagad sa Estados Unidos na. Sa suminunod na 20 taon, naglingkod kami sa mga sirkitong Kastila. Minsan nawara na niamo an samong perlas nin pagmimisyonero na dakulaon an halaga, nagkaigwa nin saro pa na naipasakamot samo.
Paghuhulit sa Tanga nin Droga Asin Kadahasan
Ngonyan naglilingkod na kami kairiba nin kadakol na tugang na lalaki asin babae na nag-iistar sa pano nin krimen na mga parte kan mga siudad. Tara, kan pinakaenot na semana sa pansirkitong gibohon sa Brooklyn, Nueva York, an bag ni Rita inagaw sa saiya.
Sa sarong okasyon kami ni Rita kaiba sa sarong grupo na nasa paghuhulit sa harong-harong sa saro pang lugar sa Siudad nin Nueva York. Sa pagsiko mi sa sarong kanto, narisa mi an nagkapirang tawo na nakalinya sa atubangan nin sarong labot sa lanob nin sarong abandonadong edipisyo. Mantang padagos kaming naglalakaw sa tinampo, narisa mi an sarong barobatang lalaki na nagtitindog sa bangketa na nagtatanaw samo. Igwa pang saro sa ibong na kanto na nagbabantay para sa mga kotse nin mga pulis. Nakalaog palan kami sa tanga nin sarong transaksion nin bawal na droga! Nakubhanan an enot na bantay, pero kan maheling nia an magasin na Torrengbantayan nakaginhawa sia. Sa bagay, yaon an posibilidad na saro akong pulis! Dangan nagkurahaw sia sa Kastila, “¡Los Atalayas! ¡Los Atalayas!” (Mga Torrengbantayan! Mga Torrengbantayan!). Namidbid ninda kami, na ikinonektar kami sa magasin, asin mayo nang problema. Sa paglakaw ko harani saiya, sinabi ko, “¿Buenos dias, como está?” (Marahay na aga, kumusta ka?) Bilang simbag hinagad niang ipamibi ko sia!
Sarong Depisil na Desisyon
Kan 1990 namatean kong kaipuhan nang makaiba ako kan sakong ina aroaldaw. Pinagmaigotan niamo na magdanay sa nagbibiyaheng gibohon, alagad an kadonongan nagdidikta na bakong posible na maotob an duwang obligasyon. Gusto mi nanggad na si Nanay mamomoton na maataman. Alagad sa giraray kaipuhan niamong butasan an sarong perlas na dakulaon an halaga, saro na mahalagang marhay samuya. An gabos na literal na mutya sa kinaban asin an gabos na pakinabang ninda para sa saro saditon kun ikokomparar sa mga mutya nin paglilingkod bilang sarong misyonero o bilang sarong nagbibiyaheng paraataman sa organisasyon ni Jehova.
Kami ni Rita labi nang 60 anyos. Kami kontentong marhay asin naoogmang maglingkod kaiba nin sarong lokal na kongregasyon na nagtataram nin Kastila. Sa pagsalingoy niamo sa nakaaging mga taon niamo sa paglilingkod ki Jehova, nagpapasalamat kami saiya sa pagtao samuya nin mga perlas na darakulaon an halaga.
[Retrato sa pahina 23]
Kaiba si Rita saka si Paul asin Evelyn Hundertmark (sa too) sa luwas kan plasa de toro sa Madrid
[Retrato sa pahina 24]
Paglilingkod sa sarong kongregasyon sa “piknik” sa kadlagan