An mga Karaitista Asin an Saindang Paghanap sa Katotoohan

“MAGSIYASAT kamo nin lubos sa [Kasuratan] asin dai kamo manarig sa sakuyang opinyon.” An mga tataramon na iyan itinaram nin sarong nangengenot na Karaitista kaidtong ikawalong siglo C.E. Sairisay daw an Karaitista? May mahalaga daw kitang manonodan sa saindang halimbawa? Tanganing masimbag an mga hapot na ini, dapat niatong balikan sa kasaysayan an sarong haloyon nang kontrobersia na nagin dahelan kan mobimientong Karaitista.

Paano Nagpoon an Kontrobersia?

Sa ultimong mga siglo bago kan Komon na Kapanahonan, sarong bagong pilosopiya an tuminalubo sa laog nin Judaismo. Iyan an ideya na an Dios nagtao nin duwang Pagboot sa Bukid nin Sinai, sarong nasusurat asin sarong berbal.a Pag-abot kan enot na siglo C.E., nagkaigwa nin mainit na pagkakatumang an mga nagsusuportar sa bagong katokdoan na ini asin an mga nagsisikwal kaiyan. An mga Fariseo an promotor, mantang an mga Saduceo asin an mga Eseno kabilang sa mga nagtutumang.

Sa tahaw kan nagpapadagos na kontrobersiang ini, nagtunga si Jesus na taga-Nazaret bilang an ipinanugang Mesiyas. (Daniel 9:​24, 25; Mateo 2:​1-6, 22, 23) Hinampang ni Jesus an gabos na idtong nagkakatumang na grupo nin mga Judio. Sa pangangatanosan sa sainda, kinondenar nia an paghale nin halaga sa tataramon nin Dios huli sa saindang tradisyon. (Mateo 15:​3-9) Si Jesus nagtokdo man nin espirituwal na mga katotoohan sa paagi na an Mesiyas sana an makagigibo. (Juan 7:​45, 46) Saro pa, an tunay na mga parasunod sana ni Jesus an nagtao nin ebidensia na igwa kan pagsuportar nin Dios. Sinda inapod na mga Kristiano.​—Gibo 11:26.

Kan laglagon an templo sa Jerusalem kan 70 C.E., an mga Fariseo an solamenteng sekta nin relihion na nagdanay na sararo. Ngonyan na mayo na nin mga saserdote, atang, asin templo, an Fariseong Judaismo puede nang umimbento nin pansalida sa mga ini, na tinogotan an tradisyon asin interpretasyon na sumalida sa nasusurat na Pagboot. Nagbukas ini kan dalan na ikasurat an bagong “sagradong mga libro.” Enot an Mishnah, kaiba an mga dagdag asin interpretasyon kaiyan sa saindang berbal na pagboot. Kan huri, idinagdag an iba pang koleksion nin mga kasuratan asin inapod na Talmud. Kadungan kaiyan, an apostatang mga Kristiano nagpoon na sumuhay sa mga katokdoan ni Jesus. An duwang grupo nagpaluwas nin makapangyarihan na relihiosong mga sistema​—sa sarong kampi an rabinikong autoridad asin sa ibong na kampi an autoridad kan iglesya.

Huli sa mga pakikiiwal kan mga Judio sa paganong Roma asin kan huri sa “Kristianong” Roma, an sentro nin Judaismo sa katapustapusi ibinalyo sa Babilonya. Duman inandam an mga kasuratan kan Talmud sa pinakakompletong porma kaiyan. Minsan ngani hiningako kan mga rabi na an kabotan nin Dios mas kompleto an pakahayag sa Talmud, narisa kan dakol na Judio an nag-oorog na impluwensia nin rabinikong autoridad asin napungaw sinda sa tataramon nin Dios na itinao sa sainda paagi ki Moises asin sa mga propeta.

Sa huring kabangaan kan ikawalong siglo C.E., an mga Judio sa Babilonya na kontra sa rabinikong autoridad asin sa paniniwala sa saindang berbal na pagboot naghimate sa sarong may inadalan na lider na an ngaran Anan ben David. Saiyang ipinahayag an diretso nin lambang Judio sa pagkaigwa nin dai pinagbabawalan na pag-adal sa Hebreong Kasuratan bilang an solamenteng gikanan nin tunay na relihion, na dai iniintindi an rabinikong interpretasyon o an Talmud. Itinokdo ni Anan: “Magsiyasat kamo nin lubos sa Torah [an nasusurat na pagboot nin Dios] asin dai kamo manarig sa sakuyang opinyon.” Huli sa pagdodoon na ini sa Kasuratan, an mga parasunod ni Anan inapod na Qa·ra·’‏imʹ, sarong ngaran sa Hebreo na nangangahulogan “mga parabasa.”

An Pag-iiwal kan mga Karaitista Asin Rabi

Ano an nagkapirang halimbawa nin mga katokdoan na Karaitista na ikinahadit kan mga rabi? Ipinagbawal kan mga rabi an dungan na pagkakan nin karne asin gatas. Iinatubang ninda ini bilang paliwanag kan berbal na pagboot sa Exodo 23:​19, na nagsasabi: “Dai mo paglutoon an ogbon na kanding sa gatas kan saiyang ina.” Sa ibong na kampi, itinokdo kan mga Karaitista na an kahulogan kan bersikulong ini iyo mismo an sinasabi kaiyan​—dai nang iba. Ipinangatanosan ninda na an rabinikong mga pagbabawal imbento sana nin tawo.

Sono sa interpretasyon ninda kan Deuteronomio 6:​8, 9, nagtutubod an mga rabi na an mga lalaking Judio dapat na mamibing nakasulog nin tefillin, o mga pilakterya, asin na dapat bugtakan nin mezuzah an kada harigi nin pinto.b Sinabi kan mga Karaitista na an mga bersikulong ini igwa sana nin piguratibo asin simbolikong kahulogan asin sa siring isinikwal an rabinikong mga regulasyon na iyan.

Sa ibang bagay mas dakol an pagbabawal kan mga Karaitista kisa sa mga rabi. Halimbawa, horophoropa an punto-de-vista ninda manongod sa Exodo 35:​3, na nagsasabi: “Dai kamo magsolo nin kalayo sa arin man sa saindong mga erokan sa aldaw nin sabbath.” Ipinagbawal kan mga Karaitista an pagwalat nin lampara o ilawan na naglalaad dawa kun iyan sinoloan bago kan Sabbath.

Partikularmente pagkagadan ni Anan, an mga lider na Karaitista parateng dai nagkakaoroyon dapit sa kosog asin klase nin mga pagbabawal, asin an saindang mga mensahe bakong perming malinaw. An mga Karaitista nagkulang nin pagkasararo huli ta mayo sindang minidbid na saro sanang lider kundi idinoon ninda an personal na pagbasa asin pag-interpretar kan Kasuratan, na kabaliktaran kan autoridad sa estilong rabiniko. Minsan siring, apisar kaini an mobimientong Karaitista orog na nagin popular asin maimpluwensia sagkod sa luwas kan Judiong komunidad sa Babilonya asin iyan nakalakop sa Tahaw na Sirangan. Sarong mayor na sentro nin Karaitismo an tinindog pa ngani sa Jerusalem.

Durante kan ikasiyam asin ikasampulong siglo C.E., an mga iskolar na Karaitista nangibabaw sa pag-adal liwat kan Hebreong lenguahe asin medyo nakaeksperyensia nin pag-oswag. An nasusurat na teksto kan Hebreong Kasuratan, bakong an berbal na mga tradisyon, an ibinilang nindang banal. An ibang Karaitista nagin maingat na mga parakopya kan Hebreong Kasuratan. Sa katunayan, an problema sa mga Karaitista an nakadagka sa Masoretikong pag-adal kan Kasuratan sa tahaw kan gabos na Judio, na nagpangyaring makasierto na mas eksakto an napreserbar na teksto kan Biblia ngonyan.

Durante kan panahon na ini nin marikas na pag-oswag, an Karaitistang Judaismo naggibo nin hayag na pagmimisyonero sa tahaw kan ibang mga Judio. Ini malinaw na nagin huma sa rabinikong Judaismo.

Ano an Nagin Reaksion kan mga Rabi?

An kontra-atake kan mga rabi iyo an makosog na berbal na pakikilaban, paagi sa tusong mga pagbabagay asin pagliliwat sa mga katokdoan. Durante kan siglo pakalihis kan pag-atake ni Anan, inarog kan rabinikong Judaismo an nagkapirang paagi kan mga Karaitista. An mga rabi nagin mas matibay sa pagkotar kan Kasuratan, na naggagamit kan estilo asin paagi kan mga Karaitista sa saindang mga diskurso.

An dai mapagdududahan na lider kan berbal na pakiiwal na ini sa mga Karaitista iyo si Saʽadia ben Joseph, na nagin pamayo kan Judiong komunidad sa Babilonya kaidtong enot na kabangaan kan ikasampulong siglo C.E. An pangenot na isinurat ni Saʽadia, an The Book of Beliefs and Opinions, trinadusir sa Ingles ni Samuel Rosenblatt, na nagsabi sa introduksion kaiyan: “Minsan ngani . . . sia an may autoridad sa Talmud kaidtong saiyang kaaldawan, daing gayo ginamit [ni Saʽadia] an reperensiang ini kan Judiong tradisyon, na minalataw na huli ta minamawot niang daogon paagi sa saindang sadiring mga armas an mga Karaitista na an Nasusurat na Pagboot sana an inaako na balido.”

Sa pagsunod sa mga gira ni Saʽadia, an rabinikong Judaismo an sa katapustapusi nangibabaw. Nagibo ninda ini paagi sa pag-ako nin tamang-tama sana tanganing mawaran nin makosog na ebidensia an mga argumento kan mga Karaitista. An pangultimong hampak ginibo ni Moises Maimonides, an bantog na iskolar sa Talmud kaidtong ika-12 siglo. Paagi sa saiyang mapagkonsinteng kaisipan sa mga Karaitista na pinakiistaran nia sa Egipto, patin man sa saiyang nakakokombensir na madonong na estilo, saiyang nakamtan an saindang paghanga asin napaluya an posisyon kan saindang sadiring mga nangengenot.

Nawaran nin Puersa an Mobimientong Karaitista

Ngonyan na kulang na sa pagkasararo asin mayo nang aregladong pagkontra, an mobimientong Karaitista nawaran kapwa nin puersa asin mga parasunod. Sa pag-agi nin panahon, binago kan mga Karaitista an saindang mga punto-de-vista asin prinsipyo. Si Leon Nemoy, sarong autor manongod sa mobimientong Karaitista, nagsurat: “Minsan ngani an Talmud nagdanay na ipinangangalad sa teoretikong paagi, dakol na talmudikong materyal an daing gayo risa na iiniba sa pagboot asin kaugalean nin mga Karaitista.” Sa pundamental, nawara kan mga Karaitista an saindang orihinal na katuyohan asin inako ninda an kadaklan sa rabinikong Judaismo.

Mga 25,000 pang Karaitista an yaon sa Israel. Nagkapirang ribo pa an manonompongan sa ibang komunidad, na an kadaklan sa Rusya asin sa Estados Unidos. Minsan siring, sa pagkaigwa kan saindang sadiring berbal na mga tradisyon, napapalaen sinda sa enot na mga Karaitista.

Ano an satong manonodan sa kasaysayan kan mga Karaitista? Na salang marhay na ‘halean nin halaga an tataramon nin Dios huli sa tradisyon.’ (Mateo 15:6) An pakatalingkas sa mapagal na mga tradisyon nin mga tawo naghahagad nin tamang kaaraman sa Kasuratan. (Juan 8:​31, 32; 2 Timoteo 3:​16, 17) Iyo, an mga nagmamawot na makaaram asin gumibo kan kabotan nin Dios dai nananarig sa mga tradisyon nin mga tawo. Imbes, mahigos nindang sinisiyasat an Biblia asin iinaaplikar an kapakipakinabang na mga katokdoan kan ipinasabong na Tataramon nin Dios.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Retrato sa pahina 30]

Sarong grupo nin mga Karaitista

[Pasasalamat para sa pinagkuanan]

Gikan sa librong The Jewish Encyclopedia, 1910