Sarong Mas Marahay na Paglaom Para sa Kalag

INI dai linaoman kan mga soldados na Romano. Sa saindang madahas na pagsalakay sa nasa bukid na kuta nin Masada, an ultimong kuta kan rebeldeng mga hukbong Judio, tinagasan ninda an saindang boot para sa pagsalakay kan saindang mga kaiwal, para sa kurahaw nin mga guerrero, para sa kagsing nin mga babae asin aki. Imbes an nadangog sana ninda nagkikirikiting laad. Mantang linilibot ninda an nasosolong kuta, naaraman kan mga Romano an grabeng katotoohan: an saindang mga kaiwal​—mga 960 katawo—​gadan na! Sa sistematikong paagi, an mga guerrerong Judio ginaradan an saindang sadiring pamilya, dangan an lambang saro. Naghugot an kahurihurihi.a Ano an nagdara sa sainda sa makatatakot na lagduan na paggadan asin paghugot na ini?

Sono sa historyador na si Josefo na nabubuhay kaidto, an sarong importanteng dahelan iyo an paniniwala sa inmortal na kalag. Si Eleazar Ben Jair, an namomoon sa mga Zealot sa Masada, sa primero prinobaran na kombensiron an saiyang mga tawohan na an paghugot magigin mas onorable kisa sa pagkagadan o pagkaoripon sa kamot kan mga Romano. Kan maheling na nag-aalangan sinda, nagdiskurso sia na pano nin emosyon manongod sa kalag. Sinabihan nia sinda na an hawak kaolangan sana, bilanggoan kan kalag. “Alagad kun, huling nakatalingkas na sa pagabat na nagbubutong kaiyan paibaba sa daga asin nakalalaom dian,” an pagpapadagos nia, “an kalag magbuelta na sa lugar kaiyan, iyan sa katotoohan nakikakabtang sa banal na kapangyarihan asin sa daing sagkod na kosog, na nagdadanay na dai naheheling kan mga mata nin tawo arog nin Dios Mismo.”

An reaksion? Ibinabareta ni Josefo na pakapagtaram ni Eleazar nin halawig sa temang ini, “an gabos na nagdadangog sa saiya pinapondo sia asin pano nin dai mapogolan na entusiasmo naghidale na gibohon iyan.” Idinugang ni Josefo: “Garo dai mapogolan an sadiri sinda naghihidaleng nagharale, an lambang saro galagang maenotan an iba, . . . kinubabawan sinda nin dai mapogolan na pagmawot na gadanon an saindang agom, mga aki, asin an saindang sadiri.”

An makatatakot na halimbawang ini nag-iilustrar kun gurano kamakaliliwat sa normal na pagmansay nin tawo sa kagadanan an doktrina kan inmortal na kalag. An mga naniniwala tinotokdoan na mansayon an kagadanan, bakong bilang an pinakagrabeng kaiwal nin tawo, kundi bilang tata sana na nakapatatalingkas sa kalag tanganing magkamit nin mas halangkaw na klase nin buhay. Alagad taano ta arog kaini an paniniwala kan Judiong mga Zealot na idto? Hohonaon nin dakol na an saindang banal na mga kasuratan, an Hebreong Kasuratan, nagtotokdo na an tawo igwa nin may pakaaram na espiritu sa laog nia, sarong kalag na minaluwas tanganing magpadagos na mabuhay pagkagadan. Totoo daw iyan?

An Kalag sa Hebreong Kasuratan

Sa halipot, dai. Sa mismong enot na libro kan Biblia, an Genesis, sinasabi sa sato na an kalag bakong sarong bagay na nasa saindo, iyan bagay na kamo mismo. Mababasa niato manongod sa paglalang ki Adan, an enot na tawo: “An tawo nagin buhay na kalag.” (Genesis 2:7) An termino sa Hebreo na ginamit digdi para sa kalag, an neʹphesh, minalataw nin labing 700 na beses sa Hebreong Kasuratan, na minsan sarong beses dai nagtatao kan ideya nin separado, daing hawak, espirituwal na kabtang nin tawo. Al kontraryo, an kalag tunay, aktuwal na bagay, pisikal.

Basahon an minasunod na tekstong sitado sa saindong sadiring kopya kan Biblia, ta an termino sa Hebreo na neʹphesh yaon sa kada saro kaiyan. Malinaw na ipinaheheling kaiyan na an kalag puedeng mapaatubang sa panganib, peligro, asin dukoton pa ngani (Deuteronomio 24:7; Hokom 9:​17; 1 Samuel 19:11); kumapot nin mga bagay (Job 6:7); ramalan nin mga batbat (Salmo 105:18); magmawot na kumakan, pasakitan paagi sa pag-ayuno, asin madismayo huli sa gutom asin paha; asin magkaigwa nin nakapaluluyang helang o dai pa ngani mapatorog huli sa kamondoan. (Deuteronomio 12:20; Salmo 35:13; 69:10; 106:15; 107:9; 119:28) Sa ibang pagtaram, huli ta an saindong kalag kamo, kamo mismo, naeeksperyensiahan kan saindong kalag an ano man na naeeksperyensiahan nindo.b

Kun siring, iyan daw nangangahulogan na an kalag puedeng aktuwal na magadan? Iyo. Imbes na inmortal, an kalag nin tawo sinasabi sa Hebreong Kasuratan na ‘pinoho,’ o ginadan, huli sa salang gibo, linugad nin nakagagadan, tuyong ginadan, linaglag, asin pinisangpisang. (Exodo 31:14; Deuteronomio 19:6; 22:26; Salmo 7:2) “An kalag na nagkakasala​—iyan mismo magagadan,” sabi kan Ezequiel 18:4. Malinaw, an kagadanan iyo an pankagabsan na katapusan kan mga kalag na tawo, ta kita gabos nagkakasala. (Salmo 51:5) An enot na tawo, si Adan, sinabihan na an penalidad sa kasalan kagadanan​—bakong pagbalyo sa lugar nin mga espiritu asin sa inmortalidad. (Genesis 2:17) Asin kan sia magkasala, itinao an sentensia: “Huli ta ika kabokabo asin sa kabokabo ka man mabalik.” (Genesis 3:19) Kan magadan si Adan asin Eva, sinda nagin sanang an parateng inaapod kan Biblia na ‘gadan na kalag.’​—Bilang 5:​2; 6:6.

Bakong makangangalas na an The Encyclopedia Americana nagsasabi manongod sa kalag sa Hebreong Kasuratan: “An ideya kan Daan na Tipan manongod sa tawo iyo an pagigin saro, bakong pagsasaro nin kalag asin hawak.” Idinugang kaiyan: “An nefesh . . . nungka na iniisip na nagpupunsionar na siblag sa hawak.”

Kaya, ano an kagadanan sa paniniwala kan fiel na mga Judio? Sa simpleng pagtaram, naniwala sinda na an kagadanan iyo an kabaliktaran nin buhay. An Salmo 146:​4 nagsasabi kun ano an nangyayari kun an espiritu, o puersa nin buhay, minaluwas sa tawo: “An saiyang espiritu minaluwas, minabalik sia sa saiyang daga; sa aldaw na iyan an saiyang mga pag-isip napapara.”c Kaagid kaiyan, si Hadeng Salomon nagsurat na an gadan ‘mayo man lamang nin pakaaram.’​—Eclesiastes 9:5.

Kun siring, taano ta dakol na Judio kan enot na siglo, arog kan mga Zealot sa Masada, an kombensidong marhay sa pagigin inmortal kan kalag?

An Griegong Impluwensia

An ideyang ini nakua kan mga Judio, bakong sa Biblia, kundi sa mga Griego. Sa pag-oltanan kan ikapito asin ikalimang siglo B.C.E., minalataw na an ideya napasiring sa pilosopiyang Griego gikan sa misteryosong Griegong mga kultong relihioso. An ideya nin buhay pagkagadan na duman an maraot na mga kalag mag-aako nin makolog na balos haloy nang nakaakit na marhay, asin an ideya ruminigon asin luminakop. An mga pilosopo daing katapusan an derebatihan manongod sa eksaktong naturalesa kan kalag. Si Homer naghingako na an kalag biglang minahale sa oras nin pagkagadan, na may madadangog na tanog nin paghagunghong, pagsiyap, o pagragasnas. Si Epicuro nagsabi na an kalag sa totoo may gabat asin, kun siring, sarong sadit-sadit na hawak.d

Alagad seguro an pinakadakulang parasuportar sa inmortal na kalag iyo an Griegong pilosopo na si Plato, kan ikaapat na siglo B.C.E. An pagkaladawan nia sa pagkagadan kan maestro nia, si Socrates, nagpapaheling nin mga paniniwala na kaparehong marhay kan sa mga Zealot nin Masada pakalihis nin mga siglo. Arog kan pagkasabi kan iskolar na si Oscar Cullmann, “Ipinaheheling sato ni Plato kun paano si Socrates nagadan na biyong toninong asin kalmado. An kagadanan ni Socrates magayon na kagadanan. Mayo digdi nin maheheling na makatatakot na bagay sa kagadanan. Dai puedeng matakot sa kagadanan si Socrates, huli ta sa katotoohan pinatatalingkas kita kaiyan sa hawak. . . . An kagadanan iyo an dakulang katood kan kalag. Siring an itinotokdo nia; asin, sa makangangalas na pagigin kaoyon kan saiyang katokdoan, siring an pagkagadan nia.”

Minalataw na kaidtong panahon kan mga Macabeo, kan ikaduwang siglo bago si Cristo, pinonan na akoon kan mga Judio an katokdoan na ini hale sa mga Griego. Kan enot na siglo C.E., sinasabi sato ni Josefo na an mga Fariseo asin Eseno​—makapangyarihan na Judiong relihiosong mga grupo—​sinuportaran an doktrinang ini. An nagkapirang berso na posibleng ginibo kan panahon na idto nagpapabanaag kan kaparehong paniniwala.

Pero, kumusta man si Jesu-Cristo? Sia daw asin an saiyang mga parasunod nagtokdo man kan ideyang ini hale sa Griegong relihion?

An Pagmansay kan Enot na mga Kristiano sa Kalag

An mga Kristiano kan enot na siglo dai minansay an kalag nin arog kan mga Griego. Halimbawa, horophoropa an pagkagadan kan katood ni Jesus na si Lazaro. Kun si Lazaro igwa nin inmortal na kalag na biglang huminale, talingkas asin maogma, kan panahon na sia magadan, bako daw na magigin laen na marhay an tala sa Juan kapitulo 11? Seguradong sinabihan kutana ni Jesus an saiyang mga parasunod kun si Lazaro buhay asin marahay patin may pakaaram sa langit; al kontraryo, nagpahayag sia nin pag-oyon sa Hebreong Kasuratan asin sinabihan sinda na si Lazaro natotorog, daing pakaaram. (Bersikulo 11) Seguradong naggayagaya kutana si Jesus kun an katood nia nagkakamit nin makangangalas na bagong eksperyensia; imbes, maheheling niato sia na naghihibi sa atubangan nin publiko huli sa kagadanan na ini. (Bersikulo 35) Segurado na, kun an kalag ni Lazaro yaon sa langit, na kontento nang marhay sa inmortalidad na lubos an kaogmahan, nungka kutana na nagin maringison si Jesus na pabalikon sia tanganing mabuhay nin pira pang taon sa “bilanggoan” na bakong sangkap na pisikal na hawak sa tahaw nin naghehelang asin nagagadan na katawohan.

Si Lazaro daw nagbuelta hale sa kagadanan na may maogmahon na mga estorya manongod sa saiyang magayonon na apat na aldaw bilang talingkas, daing hawak na espiritung persona? Mayo. An mga naniniwala sa inmortal na kalag masimbag na ini huli ta an naeksperyensiahan kan tawong ini dai kayang ikaladawan nin mga tataramon huli sa pagigin pambihirang marhay. Alagad ta dai nakakokombensir an argumentong iyan; total, dai daw puede na si Lazaro kisuerra nagsabi nin siring sa mga namomotan nia​—na sia nagkaigwa nin eksperyensia na sobra kamakangangalas tanganing ikaladawan? Imbes, mayo nin sinabi si Lazaro manongod sa ano man na naeksperyensiahan nia mantang sia gadan. Isip-isipon iyan​—daing sinabi manongod sa sarong tema na sentro kan pag-usyoso nin tawo na labi kisa sa ano pa man: kun paano an kagadanan! Saro sana an paliwanag sa dai pagsabing iyan. Mayo man talagang sasabihon. An gadan natotorog, daing pakaaram.

Kaya, iinaatubang daw kan Biblia an kagadanan bilang an katood kan kalag, pagbalyo sana sa mga tangga nin pagkabuhay? Dai! Para sa tunay na mga Kristiano arog ni apostol Pablo, an kagadanan bakong katood; iyan “an ultimong kaiwal.” (1 Corinto 15:26) An pagheling nin mga Kristiano sa kagadanan, bakong bagay na natural, kundi makatatakot, bakong natural, huli ta iyan direktang resulta nin kasalan asin pagrebelde tumang sa Dios. (Roma 5:​12; 6:23) Nungka na iyan kabtang kan orihinal na katuyohan nin Dios para sa katawohan.

Minsan siring, an tunay na mga Kristiano bakong daing paglaom kun dapit sa kagadanan kan kalag. An pagkabuhay liwat ni Lazaro saro sa dakol na tala sa Biblia na malinaw na nagpapaheling sa sato kan tunay, Makakasuratan na paglaom para sa gadan na mga kalag​—an pagkabuhay liwat. An Biblia nagtotokdo manongod sa duwang magkalaen na klase nin pagkabuhay liwat. Para sa mayoriya kan katawohan na natotorog sa lolobngan, baga man matanos o bakong matanos, yaon an paglaom na pagkabuhay liwat pasiring sa buhay na daing sagkod sa Paraiso digdi sa daga. (Lucas 23:43; Juan 5:​28, 29; Gibo 24:15) Para sa sadit na grupo na inapod ni Jesus na saiyang “sadangoton na aripompon,” igwa nin pagkabuhay liwat pasiring sa inmortal na buhay bilang espiritung mga persona sa langit. An mga ini, na kaiba an mga apostol ni Cristo, maghahade sa katawohan kaiba ni Cristo Jesus asin ibabalik sinda sa pagkasangkap.​—Lucas 12:32; 1 Corinto 15:53, 54; Kapahayagan 20:6.

Kun siring, taano ta maheheling niato an mga iglesya nin Kakristianohan na nagtotokdo, bakong nin pagkabuhay liwat, kundi kan inmortalidad kan kalag nin tawo? Horophoropa an simbag na itinao kan teologong si Werner Jaeger sa The Harvard Theological Review kaidtong 1959: “An pinakaimportanteng katunayan sa kasaysayan nin Kristianong doktrina iyo na an ama kan Kristianong teolohiya, si Origen, sarong Platonikong pilosopo sa eskuelahan sa Alejandria. Idinugang nia sa Kristianong doktrina an bilog na katokdoan manongod sa inmortal na kalag, na kinua nia ki Plato.” Kaya an ginibo kan iglesya kaparehong marhay kan ginibo kan mga Judio mga siglo bago pa! Tinalikdan ninda an mga katokdoan sa Biblia apabor sa Griegong pilosopiya.

An Tunay na mga Ginikanan kan Doktrina

Ngonyan tibaad may maghapot, bilang pagdepensa sa doktrina kan inmortalidad kan kalag, Taano ta an parehong doktrina itinotokdo, sa manlaenlaen na porma, kan kadakol sa mga relihion kan kinaban? An Kasuratan nagtatao nin tamang dahelan kun taano ta lakop na marhay an katokdoan na ini sa relihiosong mga komunidad kan kinaban na ini.

Sinasabi sato kan Biblia na “an bilog na kinaban namumugtak sa kapangyarihan kan maraot.” (1 Juan 5:19; Juan 12:31) Malinaw na an mga relihion kan kinaban dai nakalikay sa impluwensia ni Satanas. Al kontraryo, sinda nakakontribwir na marhay sa kasakitan asin iriwal sa kinaban ngonyan. Asin kun dapit sa kalag, garo baga malinaw na marhay na ipinababanaag ninda an kaisipan ni Satanas. Taano man?

Girumdoma an kaenot-enoteng kaputikan. Sinabihan nin Dios si Adan asin Eva na kagadanan an ibubunga kun sinda magkasala tumang sa saiya. Alagad ta sinierto ni Satanas ki Eva: “Dai nanggad kamo magagadan.” (Genesis 3:4) Siempre, talagang nagadan si Adan asin Eva; nagbalik sinda sa kabokabo arog kan sabi nin Dios. Si Satanas, “an ama kan kaputikan,” nungka na tinalikdan an enot niang kaputikan. (Juan 8:44) Sa dai mabilang na relihion na minasiblag sa doktrina kan Biblia o direktang nag-iignoro kaiyan, ilinalakop an iyo man sanang ideya: ‘Dai nanggad kamo magagadan. Tibaad mapara an saindong hawak, alagad an saindong kalag magpapadagos na mabuhay, sagkod lamang​—arog nin Dios!’ Interesante nanggad, si Eva sinabihan man ni Satanas na sia “magigin arog nin Dios”!​—Genesis 3:5.

Gurano kamas marahay na magkaigwa nin paglaom na basado, bakong sa mga kaputikan o pilosopiya nin tawo, kundi sa katotoohan. Gurano kamas marahay na magin kompiado na an satong gadan na mga namomotan daing pakaaram sa lolobngan imbes na maghadit kun saen na baga an sarong inmortal na kalag! An pagtorog na ini kan mga gadan dai kaipuhan na ikatakot o ikamondo niato nin makuri. Sa sarong paagi, puede niatong ibilang an gadan na yaon sa sarong ligtas na pahingaloan. Taano ta ligtas? Huli ta sinisierto sa sato kan Biblia na an mga gadan na namomotan ni Jehova nabubuhay sa espesyal na sentido. (Lucas 20:38) Sinda nabubuhay sa saiyang memorya. Iyan bagay na nakararangang gayo huli ta an saiyang memorya mayong limite. Galaga siang buhayon liwat an dai mabilang na minilyon na namomotan na tawo asin tawan sinda kan oportunidad na mabuhay sagkod lamang sa sarong paraisong daga.​—Ikomparar an Job 14:​14, 15.

Maabot an mamuraway na aldaw kan pagbuhay liwat, huli ta an gabos na panuga ni Jehova kaipuhan na maotob. (Isaias 55:​10, 11) Isip-isipa sana an pagkaotob kan hulang ini: “Alagad ta an saimong mga gadan mabubuhay, an saindang mga hawak maburuhat liwat. Sinda na natotorog sa daga mapapagmata asin makururahaw sa kagayagayahan; huli ta an saimong ambon ambon nin nagkikinang na liwanag, asin an daga imumundag liwat an mga haloy nang gadan.” (Isaias 26:​19, The New English Bible) Kaya an mga gadan na natotorog sa lolobngan ligtas na garo omboy sa matris kan ina kaiyan. Sinda madali nang ‘mamundag,’ ibabalik sa buhay sa sarong paraisong daga!

Anong paglaom an mas marahay pa dian?

[Mga Nota sa Ibaba]

[Retrato sa pahina 7]

An Judiong mga Zealot sa Masada naniwala na patatalingkason kan kagadanan an saindang kalag