Siquem—An Siudad sa Kababan

SA PINAKASENTRO kan daga na pinili nin Dios para sa saiyang banwaan, na yaon sa pag-oltanan nin Bukid nin Ebal asin Bukid nin Gerizim, namumugtak an siudad nin Siquem. Digdi​—haros apat na ribong taon na an nakaagi—​pinanugaan ni Jehova si Abraham: “Itatao ko sa saimong banhi an dagang ini.”​—Genesis 12:​6, 7.

Kaoyon sa panugang ini, an makoapo ni Abraham na si Jacob nagkampo sa Siquem asin nagtindog nin altar na saiyang inapod na “an Dios iyo an Dios nin Israel.” Posible na si Jacob nagkalot nin bobon sa lugar na ini para sa suplay nin tubig kan saiyang pamilya asin mga aripompon, bobon na pakalihis nin mga siglo namidbid bilang “bobon ni Jacob.”​—Genesis 33:​18-​20, nota sa ibaba; Juan 4:​5, 6, 12.

Minsan siring, bakong gabos sa pamilya ni Jacob nagpaheling nin kaigotan para sa tunay na pagsamba. Si Dina, na saiyang aking babae, naghanap nin kairiba sa tahaw nin mga babaeng Cananeo sa Siquem. Binayaan ni Dina, na kaidto hoben pa, an seguridad sa mga tolda kan saiyang pamilya asin nagpoon na magpasyar sa kataed na siudad, na nakikikatood sa mga tagaduman.

Paano mamansayon kan hoben na mga lalaki sa siudad an hoben na daragang ini na regular na namamasyar sa saindang siudad​—na minalataw na mayo nin kaiba? An aking lalaki nin sarong prinsipe “naheling sia dangan kinua sia patin dinorogan sia asin linupigan sia.” Taano ta prinobokar ni Dina an peligro paagi sa pakikiasosyar sa inmoral na mga Cananeo? Huli daw ta sa pagmate nia kaipuhan niang makiibaiba sa mga aking babae na kaedad nia? Sia daw matagas an payo asin indipendiente arog kan nagkapira sa saiyang mga tugang na lalaki? Basaha nindo an kasaysayan sa Genesis, asin hingoahon na saboton an kapurisawan asin kasosopgan na siertong namatean ni Jacob asin Lea huli sa makaturotristeng mga resulta kan pagparapasyar kan saindang aking babae sa Siquem.​—Genesis 34:​1-​31; 49:​5-7; helingon man an The Watchtower, Hunyo 15, 1985, pahina 31.

Haros 300 na taon an nakalihis, an mga resulta nin dai pag-intindi sa teokratikong mga susundan naglataw giraray. Sa Siquem, inorganisar ni Josue an saro sa pinakadai malilingawan na mga asamblea sa kasaysayan nin mga Israelita. Imahinara an eksena sa kababan. Labing sarong milyon katawo​—lalaki, babae, asin aki—​na kabilang sa anom na tribo nin Israel an nagtitirindog sa atubangan kan Bukid nin Gerizim. Sa ibong kan kababan may haros kaparehong bilang hale sa iba pang anom na tribo na nagtitirindog sa atubangan kan Bukid nin Ebal.a Asin duman sa ibaba, sa kaabay kan kaban nin tipan asin sa pag-oltanan kan duwang dakulang grupo nin mga Israelita, nagtitindog an mga saserdote asin si Josue. Pambihira nanggad na eksena!​—Josue 8:​30-​33.

Sa may itaas kan dakulaon na kadaklan na ini, ipinaheheling kan duwang bukid an biyong pagkakalaen nin kagayonan asin pagigin alang. An mas nasa itaas na mga bakilid kan Gerizim berde asin matubang, mantang an mga nasa Ebal kadaklan abohon asin daing tinanom. Namamatean daw nindo an naghahagonghong na pagkariribok mantang hinahalat kan mga Israelita na magtaram si Josue? An kada tanog nag-aaningal sa natural na teatrong ini.

Durante kan apat sagkod anom na oras na binabasa ni Josue an ‘libro kan ley ni Moises,’ an banwaan nagpapartisipar man. (Josue 8:​34, 35) Minalataw na an mga Israelita sa atubangan nin Gerizim nagsasabi nin Amen! pakatapos kan kada saro sa mga bendisyon, mantang an Amen! kan mga nasa atubangan nin Ebal idinodoon an kada maldisyon. Posible na an alang na itsura kan Bukid nin Ebal nagpapagirumdom sa banwaan kan kapahapahamak na ibubunga nin pagmasumbikal.

“Isumpa an saro na magtrato sa saiyang ama o sa saiyang ina na may pagduhagi,” an patanid ni Josue. Sabay-sabay, labing sarong milyon na tingog an nagsimbag: “Amen!” Hinalat ni Josue na matapos an makosogon na simbag na ini bago sia magpadagos: “Isumpa an saro na magsibog kan muhon kan saiyang kapwa.” Sa giraray an anom na tribo, kaiba an dakol na nakikihimanwa, nagkurahaw: “Amen!” (Deuteronomio 27:​16, 17) Kun yaon kamo duman, malilingawan daw nindo an pagtiripon na iyan na ginibo sa pag-oltanan nin mga bukid? Bako daw na an pangangaipong kumuyog isinurat na dai mapapara sa saindong isip?

Dai nahaloy bago sia nagadan pakalihis nin mga 20 taon, an banwaan tinipon giraray ni Josue sa Siquem tanganing pasarigon an saindang desisyon. Iinatubang nia sa sainda an pagpili na dapat gibohon nin gabos. “Pumili kamo ngonyan kun siisay an saindong paglilingkodan,” an sabi nia. “Alagad kun para sa sako asin sa sakong kairiba sa harong, kami maglilingkod ki Jehova.” (Josue 24:​1, 15) Malinaw na an nakapupukaw nin pagtubod na mga kombension na ini sa Siquem nakatudok na marhay sa boot. Sa laog nin dakol na taon pagkagadan ni Josue, inarog kan mga Israelita an saiyang fiel na halimbawa.​—Josue 24:31.

Mga 15 siglo an nakaagi kan si Jesus nagpapahingalo sa limpoy kan Bukid nin Gerizim, sarong nakaoogmang pag-oolay an nangyari. Pagal huli sa halawig na pagbaklay, si Jesus nagtutukaw sa may bobon ni Jacob kan dumatong an sarong Samaritana na may darang dulay nin tubig. Nabiglang marhay an babae kan si Jesus makiinom sa saiya, mantang an mga Judio dai nakikipag-olay sa mga Samaritano, dai nanggad sinda mainom sa saindang mga lalagan. (Juan 4:​5-9) An sunod na mga tataramon ni Jesus orog pa nganing ikinabigla nia.

“An lambang saro na uminom sa tubig na ini mapapaha giraray. An siisay man na uminom sa tubig na itatao ko sa saiya dai na nanggayod mapapaha, kundi an tubig na itatao ko sa saiya magigin burabod nin tubig na nagbuburokbusok tanganing magtao nin buhay na daing katapusan.” (Juan 4:​13, 14) Imahinara kun gurano kainteresado an babae sa panugang iyan, huli ta mapagal an pagsakdo sa hararom na bobon na ini. Ipinaliwanag pa ni Jesus na apisar kan saindang importansia sa kasaysayan, an Jerusalem ni an Bukid nin Gerizim bakong relihiosong mga lugar na kaipuhan para sa pagdolok sa Dios. An aktitud nin puso asin paggawe, bakong lugar, an mahalaga. “An tunay na mga parasamba masamba sa Ama sa espiritu asin katotoohan,” an sabi nia. “Sa katunayan, hinahanap kan Ama an mga siring na magsamba sa saiya.” (Juan 4:23) Sierto na nakararangang marhay an mga tataramon na idto! Sa giraray an kababan na ini nagin lugar kun saen an mga tawo sinadol na maglingkod ki Jehova.

Ngonyan an siudad nin Nablus yaon sa kataed kan mga kagabaan nin suanoy na Siquem. An Bukid nin Gerizim asin Bukid nin Ebal iyo pa ngonyan an halangkaw na mga lugar sa kababan, na nagtitindog bilang toninong na mga saksi sa mga pangyayari kan nakaagi. An bobon ni Jacob, sa ibaba kan mga bukid na ini, puede pang dumanan. Mantang hinohorophorop ta an mga nangyari duman, ikinapagigirumdom sa sato an halaga nin pagsuportar sa tunay na pagsamba, siring sa itinokdo ni Josue asin ni Jesus na gibohon niato.​—Ikomparar an Isaias 2:2, 3.

[Nota sa Ibaba]

[Pasasalamat para sa pinagkuanan kan retrato sa pahina 31]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.