Taano ta Kanigoan an Paghilom?

“MAYO nang mas nakapagagabat kisa sa hilom.” O minsan paano iyan an sabi nin sarong talinhagang Pranses. Ini daw an rason kun taano ta maogma kita kun naaaraman ta an sarong hilom alagad kun beses desganado kun dai ta iyan ikataram? Pero, sa nakaaging mga siglo nagustohan nin dakol na tawo an paghilom, na nagsasararo sinda sa hilom na mga grupo tanganing aboton an sarong komun na pasohan.

Kabale sa kaenot-enoteng hilom na mga sosyedad na ini an mga kultong dusay sa hilom na mga rituwal na yaon sa Egipto, Grecia, asin Roma. Paghaloyhaloy an nagkapira sa mga grupong ini suminuhay sa saindang pagigin relihion asin nagin may pagkapolitikal, pagkaekonomiko, o pagkasosyal. Halimbawa, kan organisaron an mga asosasyon sa Europa kaidtong edad media, naghilom an mga miembro kaiyan sa pangenot tanganing protehiran an sadiri sa ekonomiya.

An hilom na mga grupo sa presenteng mga panahon parateng inoorganisar para sa may onra nanggad na mga dahelan, na posibleng para sa “sosyal asin maboot na mga katuyohan,” sono sa Encyclopædia Britannica, saka “tanganing gumibo nin mga programa sa paglimos asin edukasyon.” An nagkapirang organisasyon na fraternidad, klab nin mga hoben, sosyal na klab, asin iba pang grupo hilom man, o kisuerra medyo hilom. Sa kadaklan, an mga grupong ini daing maraot na intension, na an saindang mga miembro naoogma sana sa paghilom. An hilom na mga rituwal nin pag-ako sa bagong miembro makosog an atraksion sa emosyon asin nagpapakosog sa bogkos nin pagkakatood asin pagkasararo. An mga miembro nakakamate na sinda kabilang asin may katuyohan. An arog kaining klase nin hilom na mga sosyedad sa parate dai nagtatao nin peligro sa mga bakong miembro. Mayong nawawara sa mga tagaluwas kun dai ninda aram an mga hilom.

Kun an Paghilom Nagpaparisa nin Peligro

Bakong parareho an grado nin pagigin hilom nin gabos na hilom na grupo. Alagad an mga igwa nin “mga hilom sa laog nin mga hilom,” siring sa pagkasabi kaiyan kan Encyclopædia Britannica, nagtatao nin sarong partikular na peligro. Ipinaliliwanag kaiyan na “paagi sa paggamit nin mga alyas, masakit na pagbalo o kapahayagan,” nahihimo kan mga miembro na halangkaw an ranggo na “isuhay an saindang sadiri,” sa siring inaanimar “an mga mas hababa an ranggo na maghingoa tanganing maabot an halangkaw na mga ranggo.” Risang gayo an mga peligro na katambay nin siring na mga grupo. Tibaad biyong dai aram kan mga nasa mas hababang grado an tunay na mga katuyohan kan organisasyon, ta dai pa sinda nag-oswag sa gradong iyan nin kapahayagan. Madaling mapalabot sa sarong grupo na an mga pasohan asin pamamaagi nin pag-aabot kaiyan kabtang sana an ipinaaaram asin, sa katunayan, tibaad dai ngani lubos na ipinaliliwanag. Alagad an saro na inako sa siring na grupo sa huri tibaad masakitan na tumalingkas; garo baga sia nagagapos kan mga kadena nin paghilom.

Minsan siring, an paghilom nagpaparisa nin mas dakula pa nganing peligro kun an sarong grupo may pinag-aaabot na ilegal o kriminal na mga pasohan asin sa siring naghihingoang itago an mismong pag-eksister kaiyan. O kun hayag an pag-eksister asin pankagabsan na mga katuyohan kaiyan, tibaad hingoahon kaiyan na ihilom kun sairisay an mga miembro kaiyan asin an panmadalian na mga plano kaiyan. Totoo ini dapit sa motibadong marhay na mga grupong terorista na sa panapanahon pinakukubhanan an kinaban kan saindang mga pagsakyadang terorista.

Iyo, puedeng peligroso an paghilom, kapwa sa mga indibiduwal asin sa sosyedad sa pankagabsan. Isip-isipa an hilom na mga gang nin mga tin-edyer na madahas na nambibiktima nin mga inosente, an kriminal na mga asosasyon na arog kan mahinilom na Mafia, an mga grupong naniniwala na supremo an mga puti arog kan Ku Klux Klan,a apuera sa dakol na grupong terorista sa bilog na kinaban na padagos na inoolang an mga paghihingoa na makamtan an katoninongan asin katiwasayan kan kinaban.

Ano an Ginigibo Ninda Ngonyan?

Kan mga taon nin 1950, bilang resulta kan Malipot na Guerra, inorganisar an hilom na mga grupo sa nagkapirang nasyon sa Solnopan na Europa tanganing magserbing basehan para sa mga mobimientong oposisyon inkaso probaran kan mga Sobyet na sakopon an Solnopan na Europa. Halimbawa, sono sa Aleman na peryodikong Focus, “79 hilom na bodega nin armas” an tinindog sa Austria durante kan peryodong ini. Dai ngani aram kan gabos na nasyon sa Europa an mga grupong ini. An sarong peryodiko realistikong nagbareta kan enot na mga taon nin 1990: “Dai pa aram kun pira sa mga organisasyon na ini an nagpupunsionar pa ngonyan asin kun ano an bago pa sanang ginigibo ninda.”

Iyo nanggad. Siisay an talagang makaaaram kun pirang hilom na grupo an tibaad sa mismong oras na ini nagtatao nin peligro na mas dakula kisa sa tibaad imahinaron nin siisay man sa sato?

[Nota sa Ibaba]