Dai Sinda Guminibo nin Bantog na Ngaran Para sa Sainda man Sana
DAI nginangaranan kan Biblia an mga konstruktor kan makasosopog na torre nin Babel. An rekord nagsasabi: “Sinda ngonyan nagsarabi: ‘Madia kamo! Magtogdok kita nin sarong siudad asin siring man nin torre na an alitoktok kaiyan sukdo sa kalangitan, asin gumibo kita nin bantog na ngaran para sa sato man sana, ta tibaad kita magkawararak sa ibabaw kan bilog na daga.’”—Genesis 11:4.
Sairisay “sinda”? Ini nangyari mga 200 na taon pakalihis kan Baha. Sa panahon na iyan si Noe, na mga 800 anyos na, namumuhay kairiba nin rinibo kan saiyang gikan. Gabos sinda nagtataram nin saro sanang lenguahe patin magkairiba sa pankagabsan na lugar na inistaran nia asin kan saiyang mga aking lalaki pakalihis kan Baha. (Genesis 11:1) Pag-abot nin panahon, an kabtang kan duminakula nang populasyon na ini nagbalyo pasirangan asin “nanompongan ninda an sarong kababan na patag sa daga nin Sinar.”—Genesis 11:2.
Sarong Biyong Pagkasudya
Sa kababan na ini na an grupo nagdesisyon na magrebelde tumang sa Dios. Taano man? Bueno, sinabi ni Jehova Dios an saiyang katuyohan kan pagbotan nia an enot na tawong mag-agom na “pangagbunga asin pangagdakol kamo asin panoa nindo an daga.” (Genesis 1:28) Inotro ini ki Noe asin sa saiyang mga aking lalaki pakatapos kan Baha. Pinagbotan sinda nin Dios: “Kun para sa saindo, pangagbunga asin pangagdakol kamo, lakopan nindo an daga asin pangagdakol kamo dian.” (Genesis 9:7) Tinutumang an paggiya ni Jehova, an mga tawo nagtogdok nin sarong siudad tanganing dai sinda “magkawararak sa ibabaw kan bilog na daga.”
An mga tawong ini nagtogdok man nin sarong torre na an katuyohan gumibo nin “bantog na ngaran” para sa sainda man sana. Alagad sarongat sa saindang mga linalaoman, dai ninda natapos an pagtogdok kan torre. An rekord kan Biblia nagpapaheling na rinibaraw ni Jehova an saindang lenguahe kaya sinda dai na nagkairintindihan. “Huli kaiyan,” an ipinasabong na rekord nagsasabi, “iwinarak sinda ni Jehova hale duman pasiring sa ibabaw kan bilog na daga, asin luway-luway nindang binayaan an pagtogdok kan siudad.”—Genesis 11:7, 8.
An biyong pagkasudya kan pagprobar na ini idinodoon kan katunayan na an mga ngaran kan mga nagtogdok dai noarin man nagin “bantog,” o namidbid na marhay. Sa katunayan, an saindang mga ngaran dai midbid asin napara na sa kasaysayan nin tawo. Alagad kumusta man si Nimrod, an makoapo sa tuhod ni Noe? Bako daw na sia an lider kan rebelyon na ini tumang sa Dios? Bako daw na an saiyang ngaran midbid na marhay?
Si Nimrod—Sarong Maabhaw na Rebelde
Daing duda na si Nimrod an namomoon. An Genesis kapitulo 10 ipinamimidbid sia bilang sarong “makosog na paraayam tumang ki Jehova.” (Genesis 10:9) An Kasuratan nagsasabi man na “sia an nagpoon sa pagigin makapangyarihan sa daga.” (Genesis 10:8) Si Nimrod sarong parapakilaban, sarong madahas na tawo. Sia an nagin enot na tawong namamahala pakalihis kan Baha, na ninombrahan an sadiri nia bilang hade. Si Nimrod saro man na konstruktor. Rinerekonoser sia kan Biblia sa pagigin kagtugdas kan walong siudad, kabale na an Babel.—Genesis 10:10-12.
Huli kaini, si Nimrod—na sarong paratumang sa Dios, hade kan Babel, asin konstruktor nin mga siudad—daing duda na kaiba sa pagtogdok kan torre nin Babel. Dai daw sia guminibo nin bantog na ngaran para sa saiya man sana? Kun manongod sa ngaran na Nimrod, an nag-eespesyalisar sa mga bagay sa Oriente na si E. F. C. Rosenmüller nagsurat: “An ngaran na iyan an itinao ki Nimrod hale sa [ma·radhʹ], na ‘sia nagrebelde,’ ‘sia nagsuhay,’ oyon sa Hebreong kahulogan.” Dangan ipinaliliwanag ni Rosenmüller na “sa parate napagkatodan kan mga taga-Oriente na apodon an prominenteng mga tawo ninda sa ngaran na itinao pagkagadan, na iyo an dahelan, kun beses, kan makangangalas na pagkakaagid kan ngaran asin kan mga bagay na ginibo.”
An nagkapirang intelektuwal nagkakapareho an opinyon na an ngaran na Nimrod bakong an ngaran na itinao kan sia mamundag. Imbes, iniisip ninda na iyan an ngaran na itinao sa huri tanganing tumama sa saiyang rebelyosong ugale pakalihis na iyan mahayag. Halimbawa, si C. F. Keil nagsasabi: “An ngaran mismo, an Nimrod hale sa [ma·radhʹ], na ‘marebelde kita,’ nanonongod sa sarong madahas na pagtumang sa Dios. Iyan nagpapamidbid na gayo kaya iyan puede sanang inginaran kan saiyang mga katemporanyo, asin sa siring nagin sarong personal na ngaran.” Sa sarong nota sa ibaba, kinotar ni Keil an historyador na si Jacob Perizonius na nagsurat: “Nagtutubod ako na an tawong ini [si Nimrod], na sarong maringis na paraayam asin napapalibotan kan saiyang pag-iriba, tanganing dagkahon an iba na magrebelde, pirmeng sinasabi asin inuulit an tataramon na iyan na ‘nimrod, nimrod,’ na an kahulogan, ‘Magrebelde kita! Magrebelde kita!’ Huli kaini, sa suminunod na mga panahon, nginaranan sia kan iba, pati ni Moises mismo, kan terminong iyan bilang sarong personal na ngaran.”
Malinaw na si Nimrod dai nakagibo nin sarong bantog na ngaran para sa saiya man sana. An ngaran na itinao sa saiya kan sia mamundag minalataw na dai aram. Iyan napara na sa kasaysayan, siring kan mga ngaran kan nagsurunod sa saiya. Mayo ngani lamang siang nawalat na aki na madara kan saiyang ngaran. Imbes na mag-ako nin kamurawayan asin kabantogan, sia tinawan nin labi-labi karaot na dangog. An ngaran na Nimrod sagkod lamang na nagin apod sa saiya bilang maabhaw na rebelde na may kamangmangan na inangat si Jehova Dios.