Si Constantinong Dakula—Paradepensa kan Kristianismo?

An Romanong Emperador na si Constantino kabilang sa pipirang tawo na an ngaran pinagayon kan kasaysayan paagi sa terminong “Dakula.” Idinagdag kan Kakristianohan an mga tataramon na “santo,” “ikatreseng apostol,” “banal na katimbang kan mga apostol,” asin ‘pinili sa Tabang nin Dios tanganing gibohon an pinakadakulang biyong pagbabago sa bilog na kinaban.’ Sa ibong na kampi, ilinaladawan nin nagkapira si Constantino na “nadigtaan nin dugo, na namantsahan nin dai mabilang na magabat na kasalan asin pano-pano nin panloloko, . . . sarong maisogon na poon, na nagkasala nin makatatakot na mga krimen.”

DAKOL na naghihingakong Kristiano an tinokdoan na si Constantinong Dakula saro sa pinakaprominenteng paratabang kan Kristianismo. Sia an rinerekonoser nindang nagligtas sa mga Kristiano hale sa kasakitan sa paglamag kan mga Romano asin nagtao sa sainda nin katalingkasan sa relihion. Dugang pa, naniniwala an kadaklan na sia sarong fiel na parasunod ni Jesu-Cristo na may makosog na mawot na ilakop an mobimiento kan Kristiano. Ipinahayag kan Iglesia Ortodokso sa Sirangan asin kan Iglesia Coptico na kapwa si Constantino asin an saiyang ina, si Helena, “mga santo.” Isineselebrar an saindang kapiestahan kun Hunyo 3 o sono sa kalendaryo kan iglesia, kun Mayo 21.

Siisay talaga si Constantinong Dakula? Ano an nagin kabtang nia sa pagtalubo kan Kristianismo pakaagi kan mga apostol? An pagtogot sa kasaysayan asin mga intelektuwal na simbagon an mga hapot na ini nagtataong marhay nin kaliwanagan.

An Historikong Constantino

Si Constantino, na aki ni Constancio Cloro, namundag sa Naissus sa Serbia kan mga taon 275 C.E. Kan magin emperador an saiyang ama sa solnopan na mga probinsia kan Roma kan 293 C.E., sia nakikipaglaban sa Danube sa orden ni Emperador Galerio. Nagpuli si Constantino sa saiyang naghihigagdan nang ama sa Britania kan taon 306 C.E. Dai nahaloy pagkagadan kan saiyang ama, ilinangkaw si Constantino kan hukbo sa posisyon na emperador.

Kan panahon na idto, lima pang ibang indibiduwal an naghihingako na sinda Augusti. An peryodo sa pag-oltanan kan 306 asin 324 C.E., na pakalihis kaiyan si Constantino an nagin kaiyoiyohing emperador, sarong panahon nin daing ontok na guerra sibil. An panggagana sa duwang kampanya naggarantiya ki Constantino nin lugar sa kasaysayan kan Roma asin ginibo siang kaiyoiyohing namamahala sa Imperyo nin Roma.

Kan 312 C.E., nadaog ni Constantino an saiyang kalaban na si Maxencio sa ralaban kan Milvian Bridge sa luwas kan Roma. Nagsabi an Kristianong mga apolohista na durante kan kampanyang idto, may naglataw sa sirong kan saldang na sarong krus na nagkakarabkadab na may mga tataramon sa Latin na In hoc signo vinces, na nangangahulogan “Sa senyal na ini mangongkistar ka.” Pinaniniwalaan man na sa sarong pangatorogan, sinabihan si Constantino na ipinta an enot na duwang letra kan ngaran ni Cristo sa Griego sa kalasag kan saiyang mga soldados. Minsan siring, an estoryang ini may dakol na pagkakakontra sa kronolohiya. An librong A History of Christianity nagsasabi: “Nagkakatumang an ebidensia dapit sa eksaktong panahon, lugar asin mga detalye kan bisyon na ini.” Sa pag-ako ki Constantino sa Roma, sia ipinahayag kan sarong paganong Senado bilang pangenot na Augusto asin Pontifex Maximus, an boot sabihon, halangkaw na saserdote kan paganong relihion kan imperyo.

Kan 313 C.E., si Constantino nakialyansa ki Emperador Licinio, an namamahala sa sirangan na mga probinsia. Paagi sa Edikto nin Milan, magkaibanan nindang itinao an katalingkasan sa pagsamba asin pantay-pantay na mga diretso sa gabos na grupo nin relihion. Minsan siring, dakol na historyador an pinasasadit an kahalagahan kan dokumentong ini, na nagsasabi na iyan saro sanang kinaugalean nang opisyal na surat asin bakong sarong mayor na dokumento kan imperyo na nagpaparisa nin pagbabago sa palakaw kan Kristianismo.

Sa laog kan suminunod na sampulong taon, nadaog ni Constantino an ultimo niang natatadang karibal, si Licinio, asin sia nagin an dai mapagdududahan na namamahala sa Romanong kinaban. Kan 325 C.E., minsan ngani dai pa nababautismohan, pinangenotan nia an kaenot-enoteng dakulang ekumenikong konsilyo kan “Kristianong” iglesia, na kinondenar an Arianismo asin naggibo nin sarong kapahayagan nin mahalagang mga paniniwala na inapod na Kredo nin Nicea.

Kan taon 337 C.E. nagkahelang nin nakagagadan si Constantino. Kan huring oras na idto kan saiyang buhay, sia binautismohan, dangan sia nagadan. Pagkagadan nia iiniba sia kan Senado sa mga dios kan Roma.

An Relihion sa Estratehiya ni Constantino

Sa pagsambit sa pankagabsan na aktitud kan Romanong mga emperador kan ikatolo asin ikaapat na siglo dapit sa relihion, an librong Istoria tou Ellinikou Ethnous (Kasaysayan kan Griegong Nasyon) nagsasabi: “Dawa kun an mga nasa trono kan imperyo mayo kan siring kararom na mga inklinasyon sa relihion, na inooyonan an lakop na kaisipan kan kapanahonan na idto, nanompongan nindang kaipuhan na tawan nin importansia an relihion sono sa saindang politikal na mga plano, na tawan kisuerra nin relihiosong kualidad an saindang mga ginigibo.”

Sierto nanggad na si Constantino tawong mapagrisa sa kapanahonan nia. Sa kapinonan kan saiyang karera, kinaipuhan nia an tabang “nin Dios,” asin dai ini ikatatao kan nagluluya nang mga dios kan Roma. Luminuya an imperyo, kaiba an relihion asin iba pang mga institusyon kaiyan, asin sarong bagay na bago asin nagpapabagsik an kaipuhan tangani na ikabalik iyan sa dati. An ensiklopedyang Hidria nagsasabi: “Si Constantino espesyalmenteng interesado sa Kristianismo huli ta sinuportaran kaiyan bako sana an saiyang kapangganahan kundi man an pagreorganisar kan saiyang imperyo. An Kristianong mga iglesia na yaon sa gabos na lugar nagin politikal na suporta nia. . . . Ginibo niang kairiba an dakulang mga prelado kan mga panahon na idto . . . , asin hinagad nia na papagdanayon nindang dai naano an saindang pagkasararo.”

Narisa ni Constantino na an “Kristianong” relihion​—maski ngani apostata asin grabe karigsok kan panahon na idto—​magagamit nin epektibo bilang sarong nakapakokosog liwat asin nakapasasarong puersa na makatatabang sa saiyang dakulang plano na dominaron an imperyo. Ginagamit an mga pundasyon kan apostatang Kristianismo na makakua nin suporta sa pagpalakop kan saiyang sadiring politikal na mga katuyohan, nagdesisyon siang pagsararoon an mga tawo sa irarom kan sarong “katoliko,” o lakop sa gabos na lugar, na relihion. An paganong mga kaugalean asin selebrasyon tinawan nin “Kristianong” mga ngaran. Asin an “Kristianong” mga klerigo tinawan kan posisyon, sueldo, asin impluwensia nin paganong mga saserdote.

Sa paghanap nin pagkasararo sa relihion huli sa politikal na mga dahelan, tolos na pinondo ni Constantino an ano man na kontrang mga opinyon, bakong huli sa doktrinal na katotoohan, kundi basado sa pag-ako kan mayoriya. An grabeng dai pagkaintindihan dahel sa mga doktrina sa laog kan labi-labi kabarangang “Kristianong” iglesia nagtao sa saiya nin oportunidad na mag-interbenir bilang sarong “sugo nin Dios” na parapangoltanan. Paagi sa saiyang mga pakiibaiba sa mga Donatista sa Aprika del Norte asin sa mga parasunod ki Ario sa sirangan na parte kan imperyo, saiya tolos na nadiskobre na bako pang igo an pangongombensir tangani na makagibo nin sarong masarig, nagkakasararong pagtubod.a Huli sa pagprobar na resolberan an kontrobersia kan mga Ariano kaya tinipon nia an kaenot-enoteng ekumenikal na konsilyo sa kasaysayan kan iglesia.​—Helingon an kahon na “Si Constantino Asin an Konsilyo nin Nicea.”

Manongod ki Constantino, an historyador na si Paul Johnson nagsasabi: “An saro sa saiyang pangenot na mga dahelan sa pagtogot sa Kristianismo posibleng huli ta iyan nagtao sa saiya asin sa Estado nin oportunidad na kontrolon an palakaw kan Iglesia manongod sa doktrina.”

Sia daw Nagin Kristiano?

Nagkokomento si Johnson: “Nungkang binayaan ni Constantino an pagsamba sa saldang asin pinagdanay an saldang sa saiyang mga sinsilyo.” An Catholic Encyclopedia nagkokomento: “Si Constantino nagpaheling nin parehong pag-oyon sa duwang relihion. Bilang pontifex maximus inasikaso nia an paganong pagsamba asin prinotehiran an mga diretso kaiyan.” “Si Constantino dai noarin man nagin Kristiano,” an sabi kan ensiklopedyang Hidria, na idinudugang pa: “Si Eusebio kan Cesarea, na nagsurat kan saiyang biograpiya, nagsasabi na sia nagin Kristiano sa huring mga oras kan saiyang buhay. Dai nakakokombensir an bautismong ini, huling kan aldaw bago kaiyan, [si Constantino] nag-atang ki Zeus huli ta sia igwa man kan titulong Pontifex Maximus.”

Sagkod kan aldaw na sia magadan kan 337 C.E., dara ni Constantino an paganong titulo na Pontifex Maximus, an supremong payo kan mga bagay dapit sa relihion. Mapadapit sa saiyang bautismo, makatanosan na ihapot, Nagkaigwa daw nguna iyan nin tunay na pagsolsol asin pagbakle, siring sa kahagadan sa Kasuratan? (Gibo 2:​38, 40, 41) Idto daw biyong pagladop sa tubig bilang simbolo kan pagdusay ni Constantino ki Jehova Dios?​—Ikomparar an Gibo 8:​36-​39.

Sarong “Santo”?

An Encyclopædia Britannica nagsasabi: “Si Constantino angay na apodon Dakula huli sa mga ginibo nia imbes na sa kun siisay sia. Tunay nanggad, kun hehelingon sa ugale, sia kabilang sa pinakamenus sa gabos na tinawan kan terminong [Dakula] kan suanoy o presenteng mga panahon.” Asin an librong A History of Christianity iniimpormaran kita: “May mga bareta kan enot manongod sa saiyang sobrang kaisogan asin sa saiyang karingisan kun sia naaanggot. . . . Dai siang paggalang sa buhay nin tawo . . . An saiyang pribadong buhay nagin labi-labi karaot mantang sia nagkakaedad.”

Minalataw na si Constantino nagkaigwa nin seryosong mga problema sa personalidad. An sarong parasiyasat sa kasaysayan nagsasabi na “an saiyang pagigin aranggoton parateng iyo an dahelan kan saiyang pakakomiter nin mga krimen.” (Helingon an kahon na “Mga Paggadan sa Dinastiya.”) Si Constantino bakong “sarong Kristianong personahe,” an pagkontestar kan historyador na si H. Fisher sa saiyang History of Europe. An mga impormasyon dai nagpapamidbid sa saiya bilang sarong tunay na Kristiano na nagsolog kan “bagong pagkatawo” asin mahehelingan nin mga bunga kan banal na espiritu nin Dios​—an pagkamoot, kagayagayahan, katoninongan, pakatios, kabootan, karahayan, pagtubod, kahoyoan, asin pagpopogol sa sadiri.​—Colosas 3:​9, 10; Galacia 5:​22, 23.

An mga Resulta kan Saiyang mga Paghihingoa

Bilang an paganong Pontifex Maximus​—asin kun siring payo kan relihion kan Romanong Imperyo—​pinagmaigotan ni Constantino na magin katood an mga obispo kan apostatang iglesia. Tinawan nia sinda nin mga posisyon na may kapangyarihan, pagkaprominente, asin kayamanan bilang mga opisyal kan relihion kan Estado nin Roma. An Catholic Encyclopedia nag-aadmitir: “Huling nabuta kan kagayonan kan palasyo, may mga obispo na inomaw pa ngani an emperador bilang anghel nin Dios, bilang sagradong persona, asin naghula na sia, siring sa Aki nin Dios, mamamahala sa langit.”

Mantang an apostatang Kristianismo inooyonan kan politikal na gobyerno, iyan paorog nang paorog na nagin kabtang kan kinaban na ini, kan sekular na sistemang ini, asin ruminayo sa mga katokdoan ni Jesu-Cristo. (Juan 15:​19; 17:​14, 16; Kapahayagan 17:​1, 2) Bilang resulta, an “Kristianismo” nasalakan nin falsong mga doktrina asin kaugalean​—an Trinidad, inmortalidad kan kalag, kalayo sa impierno, purgatoryo, mga pamibi para sa mga gadan, paggamit nin mga rosaryo, imahen, ladawan, asin mga kaagid kaiyan.​—Ikomparar an 2 Corinto 6:​14-​18.

Hale ki Constantino, namana man kan iglesia an tendensia na magin autoritaryo. An mga intelektuwal na sinda Henderson asin Buck nagsasabi: “Naraot an pagkasimple kan Ebanghelyo, iinintrodusir an magarbong mga rituwal asin seremonya, itinao an kinabanon na mga onra asin kompensasyon sa mga paratokdo kan Kristianismo, asin sa kadaklan liniwat an Kahadean ni Cristo na magin kahadean kan kinaban na ini.”

Haen an Tunay na Kristianismo?

Ihinahayag kan mga impormasyon sa kasaysayan an katotoohan na nasa likod kan “kadakulaan” ni Constantino. Imbes na ipinundar ni Jesu-Cristo, an Payo kan tunay na Kristianong kongregasyon, an Kakristianohan resulta sana kan politikal na pamamaagi asin kan tusong mga pagmaniobra nin sarong paganong emperador. Angay nanggad, an historyador na si Paul Johnson naghahapot: “Nagpasakop daw an imperyo sa Kristianismo, o nagpatotot daw an Kristianismo sa imperyo?”

An gabos na talagang gustong magsuporta sa dalisay na Kristianismo puedeng matabangan na mamidbid asin makiasosyar sa tunay na Kristianong kongregasyon ngonyan. An Mga Saksi ni Jehova sa bilog na kinaban orog pang andam na tumabang sa sadiosan an pusong mga tawo na mamidbid an tunay na Kristianismo asin sambahon an Dios sa paagi na inooyonan nia.​—Juan 4:​23, 24.

[Nota sa ibaba]

[Kahon sa pahina 28]

Si Constantino asin an Konsilyo nin Nicea

Ano an nagin kabtang kan dai nabautismohan na si Emperador Constantino sa Konsilyo nin Nicea? An Encyclopædia Britannica nagsasabi: “Si Constantino mismo an nangenot, na aktibong ginigiyahan an mga pag-orolay . . . May hararom na paggalang sa emperador, an mga obispo, apuera sana sa duwa, nagpirma sa kredo, na an dakol sa sainda kontrang marhay iyan sa saindang boot.”

Pakalihis nin duwang bulan na mainit na debate dapit sa relihion, an paganong politikong ini nag-interbenir asin nagdesisyon apabor sa mga nagsabi na si Jesus Dios. Alagad taano? “Si Constantino sa pundamental mayong ano man na pakasabot sa mga ihinahapot sa Griegong teolohiya,” an sabi kan A Short History of Christian Doctrine. An talagang nasabotan nia iyo na sarong huma sa saiyang imperyo an pagkabaranga sa relihion, asin sia determinadong pasarigon an saiyang imperyo.

Mapadapit sa ultimong dokumento na ginibo sa Nicea na protektado ni Constantino, an Istoria tou Ellinikou Ethnous (Kasaysayan kan Griegong Nasyon) nagkokomento: “Ipinaheheling kaiyan an pagkaindiperente [ni Constantino] sa doktrinal na mga bagay, . . . an saiyang matagas na pag-insister sa paghihingoang ibalik an pagkasararo sa laog kan iglesia ano man an mangyari, asin sa katapustapusi an saiyang kombiksion na bilang ‘obispo kan mga nasa luwas kan iglesia’ sia an may pangultimong desisyon dapit sa ano man na relihiosong bagay.” An espiritu daw nin Dios posibleng nasa likod kan mga desisyon na ginibo sa konsilyong iyan?​—Ikomparar an Gibo 15:​28, 29.

[Kahon sa pahina 29]

Mga Paggadan sa Dinastiya

Sa irarom kan temang ini, an publikasyon na Istoria tou Ellinikou Ethnous (Kasaysayan kan Griegong Nasyon) naglaladawan sa inaapod kaiyan na “makababaldeng mga krimen sa laog kan pamilya na nakomiter ni Constantino.” Dai nahaloy pakapundar kan saiyang dinastiya, nalingawan nia kun paano maogma sa dai linalaoman na mga nagibo asin narisa nia an mga peligro sa palibot nia. Huli sa pagigin suspetsoso asin tibaad sinutsutan kan nan-aaprobetsar na mga nambobola, enot niang pinagsuspetsahan an saiyang sobrino na si Liciniano​—an aking lalaki nin sarong kapwa nia Augusto na ipinagadan na nia—​bilang may posibilidad na magin karibal. An paggadan digdi sinundan kan paggadan sa sadiring matuang aking lalaki ni Constantino, si Crispo, na minaniobra kan saiyang madrastang si Fausta huli ta sia garo baga nakaoolang sa bilog na kapangyarihan kan sadiring aki kaini.

An ginibong ini ni Fausta iyo an sa katapustapusi nagin dahelan kan saiya mismong pambihirang pagkagadan. Minalataw na si Augusta Helena, na nagkaigwa nin impluwensia sa saiyang aking si Constantino sagkod sa katapusan, kalabot sa paggadan na ini. An bakong makatanosan na mga emosyon na parateng nagkokontrol ki Constantino nakakontribwir man sa dakol na paggadan sa dakol sa saiyang mga katood asin kaibaiba. An librong History of the Middle Ages nagkokonklusyon: “An ehekusion​—dai na sabihon an paggadan—​sa saiyang sadiring aking lalaki asin sa saiyang agom nagpaparisa na dai napahiro an saiyang boot kan ano man na espirituwal na impluwensia sa Kristianismo.”

[Retrato sa pahina 30]

An arkong ini sa Roma ginamit tanganing magpamuraway ki Constantino

[Pasasalamat para sa pinagkuanan kan retrato sa pahina 26]

Musée du Louvre, Paris