Lokal na mga Kultura Asin Kristianong mga Prinsipyo—Magkaoyon daw Iyan?

SI Stephen, sarong Saksi na taga Amihanan na Europa, idinestino bilang misyonero sa sarong nasyon sa Aprika. Mantang naglalakawlakaw sa banwaan kaiba nin sarong lokal na tugang na lalaki, sia nakilagan kan kapotan kan tugang na lalaki an saiyang kamot.

An ideya nin paglakaw sa sarong sibot na kalye na magkakapotan nin kamot an kapwa lalaki nakabibiglang marhay para ki Stephen. Sa saiyang kultura an siring na kostumbre sa homoseksuwal. (Roma 1:27) Minsan siring, sa tugang na lalaking Aprikano, an pagkapotan nin kamot saro sanang kapahayagan nin pagkamagkatood. An pagsayumang makikapotan mangangahulogan nin pagsayuma sa pakikikatood.

Taano ta maninigo kitang magtao nin atension sa mga pagkakorontrahan nin kultura? Enot sa gabos huli ta an banwaan ni Jehova galagang marhay na otobon an sugo nin Dios sa sainda na ‘gumibo nin mga disipulo sa mga tawo kan gabos na nasyon.’ (Mateo 28:19) Tanganing magibo ini, an nagkapira nagbalyo sa mga lugar na mas dakula an pangangaipo para sa mga ministro. Tanganing magin mapanggana sa saindang bagong mga kamugtakan, kaipuhan nindang masabotan asin makibagay sa napapalaen na mga kultura na inaatubang ninda. Dangan makakasundo ninda sa gibohon an saindang mga kapwa tugang na lalaki asin babae, mantang nagigin mas epektibo man sa pampublikong ministeryo.

Apuera kaini, sa maribok na kinaban na ini, an dakol na tawo nagdulag sa saindang maribok na dagang tinuboan huli sa politikal o pinansial na mga dahelan asin nag-erok sa ibang mga nasyon. Kaya posibleng marhay na manompongan niato na mantang naghuhulit sa bagong mga kataed na ini, kita napaaatubang sa bagong mga kostumbre. (Mateo 22:39) An primerong pakaheling niato kan laen na mga pamamaagi tibaad magbunga nin pagkaribaraw manongod sa bagong mga kostumbre.

Mga Isyung Malinaw na Marhay

An kultura pundamental na kabtang kan sosyedad nin tawo. Kun siring, kanigoan kadaing kamanungdanan an magin “labi-labi kamatanos” asin siyasaton an gabos na ordinaryong kostumbre tanganing madeterminaran kun baga iyan kaoyon kan mga prinsipyo sa Biblia!​—Eclesiastes 7:16.

Sa ibong na kampi, kaipuhan na mamidbid an lokal na mga kostumbre na malinaw na minalapas sa mga prinsipyo nin Dios. Pero sa pankagabsan, bakong masakit gibohon iyan, mantang yaon an Tataramon nin Dios ‘para sa paghusay kan mga bagay.’ (2 Timoteo 3:16) Halimbawa, an pagkaigwa nin dakol na agom na babae nagin nang kostumbre sa nagkapirang kadagaan, alagad an Makakasuratan na pamantayan para sa tunay na mga Kristiano iyo na an lalaki magkaigwa nin saro sanang buhay na agom na babae.​—Genesis 2:​24; 1 Timoteo 3:2.

Kaagid kaiyan, an mga kostumbre sa lobong na dinisenyo tanganing alawon an maraot na mga espiritu, o basado sa paniniwala sa inmortal na kalag, dai puede sa sarong tunay na Kristiano. May mga tawo na nagsosolo nin insenso o namimibi sa mga gadan na tanganing alawon an maraot na mga espiritu. An iba nagbebelar o nagkakaigwa pa ngani nin ikaduwang paglobong sa katuyohan na tabangan an nagadan na mag-andam para sa buhay ‘sa ibong na kinaban.’ Minsan siring, an Biblia nagtotokdo na kun an sarong tawo magadan, sia ‘mayo man lamang nin pakaaram,’ asin sa siring dai sia makagigibo nin marahay o maraot sa siisay man.​—Eclesiastes 9:​5; Salmo 146:4.

Siempre, dakol na kostumbre an kaoyon kan Tataramon nin Dios. Kanigoan kanakagiginhawa kun nanunuparan niato an mga kultura na yaon pang marhay an espiritu nin pagkamapag-istimar, na hinahagad kan kostumbre na mainit na taratarahon dawa an sarong estranghero asin na, kun kaipuhan, padagoson sia sa harong! Kun kamo mismo an makaeksperyensia kan siring na tratamiento, dai daw kamo napahihiro na arogon an halimbawang ini? Kun iyo, siertong paooswagon kaiyan an saindong Kristianong personalidad.​—Hebreo 13:​1, 2.

Siisay sa sato an gustong pagparapahalaton? Sa nagkapirang kadagaan bihira ining mangyari huli ta an pagigin nasa oras ibinibilang na mahalaga. Sinasabi sa sato kan Biblia na si Jehova Dios nin areglo. (1 Corinto 14:33) Bilang resulta, sia nagtalaan nin “aldaw asin oras” na taposon an karatan, asin sinisierto nia sa sato na an pangyayaring ini ‘dai mahuhuri.’ (Mateo 24:​36; Habacuc 2:3) An mga kultura na nagsusuportar sa makatanosan na pagigin nasa oras nakatatabang sa sato na magin areglado asin magpaheling nin angay na paggalang sa ibang tawo asin sa saindang oras, na tunay nanggad na kaoyon kan Makakasuratan na mga prinsipyo.​—1 Corinto 14:​40; Filipos 2:4.

Kumusta an mga Kostumbre na Mayo man nin Maraot?

Mantang an nagkapirang kostumbre malinaw na kaoyon kan Kristianong paagi nin pamumuhay, an iba bako. Alagad kumusta an mga kostumbre na dai masabing marahay o maraot? An dakol na kostumbre mayo man nin maraot, o dai nakadadanyar, asin an satong aktitud dapit dian puedeng magpaheling kan satong espirituwal na pagkabalanse.

Halimbawa, may dakol na klase nin pataratara​—pag-abrasa, pagdoko, paghadok, o pagkugos pa ngani. Kaagid kaiyan, may manlaenlaen na kostumbre na sinusunod sa marahay na ugale kun nagkakakan. Sa nagkapirang kadagaan an mga tawo nagkakakan sa sarong komun na plato. Sa nagkapirang nasyon puede​—gustong-gusto pa ngani—​na kapahayagan nin pag-apresyar an pagtigab, mantang sa iba iyan dai puede asin ibinibilang na labi-labi kanakauuyam na ugale.

Imbes na determinaron kun arin sa neutral na mga kostumbreng ini an personal nindong gusto o habo, magkonsentrar sa pagkaigwa nin tamang aktitud dapit dian. An dai apektado nin panahon na hatol sa Biblia nagrerekomendar na kita ‘dai maggibo nin ano man huli sa iriwal o huli sa kapalangkawan, kundi sa kababaan nin pag-isip, ibinibilang ta an iba na mas halangkaw kisa sa sato.’ (Filipos 2:3) Kaagid kaiyan, si Eleanor Boykin, sa saiyang librong This Way, Please​—A Book of Manners, nagsasabi: “An maboot na puso an enot nindong kaipuhan.”

An mapakumbabang aktitud na ini popogolan kitang menuson an mga kostumbre nin iba. Kita mamomotibar na umenot asin pag-adalan an pamumuhay nin iba, makikabtang sa saindang mga kostumbre asin namitan an saindang mga kakanon imbes na sayumahan o pagsuspetsaran an gabos na garo baga napapalaen. Paagi sa pagigin bukas kan isip asin pagigin andam na probaran an bagong mga pamamaagi, tinatawan niato nin komendasyon an kag-imbitar sa sato o an satong mga kataed na dayo. Kita man nakikinabang mismo mantang ‘pinahihiwas’ niato an satong puso asin an satong pananaw.​—2 Corinto 6:13.

Kun an Kostumbre Pinopogolan an Satong Espirituwal na Pag-oswag

Kumusta kun kita mapaatubang sa mga kostumbre na bako man talagang bakong Makakasuratan, pero iyan dai nakatatabang sa espirituwal na pag-oswag? Halimbawa, sa nagkapirang kadagaan an mga tawo tibaad may tendensiang gayo na magpanuodma. An pinapasilpasil na aktitud na ini sa buhay puedeng inaan an tension, alagad posibleng gigibohon kaiyan na mas masakit para sa sato na otobon nin “lubos” an satong ministeryo.​—2 Timoteo 4:5.

Paano niato maeenkaminar an iba na likayan na ipagpanuodma an importanteng mga bagay? Girumdomon na “an maboot na puso an enot nindong kaipuhan.” Motibado nin pagkamoot, kita puedeng magtao nin halimbawa dangan ipaliwanag sa maboot na paagi an mga pakinabang kan dai pagpanuodma kan maninigong gibohon ngonyan. (Eclesiastes 11:4) Kadungan kaiyan, kita dapat na magmaan na dai isakripisyo an tiwala asin kompiansa kan saro sa saro tangani sanang may mahaman. Kun dai akoon tolos-tolos nin iba an satong mga suhestion, dai kita maninigong magpakangkagurangnan sa sainda o iluwas an satong pagkadesganar sa sainda. An pagkamoot an pirmeng mas mahalaga kisa sa pagigin episiente.​—1 Pedro 4:​8; 5:3.

Pagkonsiderar sa Lokal na mga Gusto

Kaipuhan niatong siertohon na balido an ano man na itinatao niatong suhestion asin bakong paghihingoa sanang ipirit an satong personal na mga gusto. Halimbawa, an estilo nin gubing laen-laen na marhay. Sa dakol na rehion angay para sa lalaki na naghuhulit kan maogmang bareta na magkorbata, alagad sa nagkapirang tropikal na nasyon, iyan tibaad ibilang na sobra kapormal. An pagkonsiderar sa lokal na mga gusto dapit sa kun ano an angay na gubing para sa sarong tawong propesyonal na nakikiatubang sa mga tawo sa parate makatatabang na giya. An “marahay na kaisipan” mahalagang marhay kun kita napapalabot sa sensitibong isyu nin paggubing.​—1 Timoteo 2:​9, 10.

Kumusta kun dai niato nasusunoan an sarong kostumbre? Maninigo daw niatong haboan tolos iyan? Dai man. An kostumbre na pagkapotan nin kamot kan mga lalaki, na nasambitan kasubago, puedeng-puede sa partikular na komunidad na iyan sa Aprika. Kan mariparo kan misyonero na an ibang mga lalaki nagraralakaw na magkakapotan nin kamot, nagin mas pamugtak sia.

Si apostol Pablo, durante kan saiyang dakol na pagbiahe sa pagmimisyonero, nagdalaw sa mga kongregasyon na an mga miembro laen-laen an pinaghalean. Daing duwa-duwa, parate kaidtong igwa nin pagkakorontrahan nin kultura. Sa siring, si Pablo nakibagay sa ano man na kostumbre na puede niang pakibagayan mantang marigon na nagsususog sa mga prinsipyo sa Biblia. “Ako nagin gabos na bagay sa gabos na klase nin tawo,” sabi nia, “tanganing sa gabos na paagi ikaligtas ko an nagkapira.”​—1 Corinto 9:​22, 23; Gibo 16:​3.

An nagkapirang pertinenteng hapot puedeng makatabang sa sato na makapagdesisyon kun ano an maninigong igawe niato sa bagong mga kostumbre. Paagi sa pag-arog niato sa sarong kostumbre​—o pagsayumang gibohon iyan—​anong impresyon an itinatao niato sa mga nagmamasid? Sinda daw maaakit sa mensahe kan Kahadean huli ta naheheling ninda na kita naghihingoang mag-adaptar sa saindang kultura? Sa ibong na kampi, kun arogon niato an sarong lokal na kostumbre, puede daw ‘makuanan nin sala an satong ministeryo?’​—2 Corinto 6:3.

Kun kita nagmamawot na magin “gabos na bagay sa gabos na klase nin tawo,” tibaad kaipuhan niatong bagohon an nagkapirang hararom an pagkatanom na mga punto de vista mapadapit sa kun ano an angay asin an bako. Sa parate an “tama” asin an “sala” na paggibo nin sarong bagay depende sana sa lugar na iniistaran niato. Sa siring, sa sarong nasyon an pagkapotan nin kamot kan mga lalaki sarong kapahayagan nin pagkakatood, mantang sa dakol na iba pang kadagaan iyan siertong irinarayo an atension sa mensahe kan Kahadean.

Minsan siring, may iba pang mga kostumbre na puede sa laen-laen na rehion asin tibaad angay pa ngani sa mga Kristiano; pero dapat kitang magmaan.

Mag-ingat na Dai Lumampas sa Kurit!

Sinabi ni Jesu-Cristo na maski ngani dai puedeng haleon sa kinaban an saiyang mga disipulo, sinda kaipuhan na magdanay na “bakong kabtang kan kinaban.” (Juan 17:​15, 16) Pero kun beses, bakong madaling sabihon kun arin an kabtang kan kinaban ni Satanas asin kun arin an kultura sana. Halimbawa, an musika asin pagbayle yaon sa haros gabos na kultura, minsan ngani sa nagkapirang kadagaan an mga iyan igwa nin mas dakulang importansia.

Tibaad madali kitang maghusgar​—na basado orog na sa satong nagin kamugtakan kisa sa daing depektong Makakasuratan na mga dahelan. Si Alex, sarong tugang na Aleman, idinestino sa España. Sa dati niang lugar, an pagbayle bakong gayong popular, alagad sa España iyan kabtang kan kultura. Kan primero niang maheling an sarong tugang na lalaki asin babae na nagbabayle nin mahirong lokal na bayle, naribaraw sia. An bayle daw na ini sala o tibaad kinabanon? Ibinababa nia daw an saiyang mga pamantayan kun akoon nia an kostumbreng ini? Nanodan ni Alex na minsan ngani an musika asin an pagbayle iba, mayo nin rason na ipamugtak na an saiyang Kastila na mga tugang na lalaki asin babae ibinababa an Kristianong mga pamantayan. An saiyang pagkaribaraw huli sa pagkakalaen nin mga kultura.

Minsan siring, rinerekonoser ni Emilio, sarong tugang na nawiwili sa tradisyonal na Kastilang bayle, na igwa nin peligro. “Naririparo ko na dakol na klase nin bayle an kaipuhan magkadukot na marhay an magkapareha,” an paliwanag nia. “Bilang daing agom, aram kong marhay na ini puedeng makaapektar sa mga pagmate nin dawa saro sa magkapareha. Kun beses, an pagbayle puedeng aprobetsaran tanganing ipaheling an pagkagusto sa saro na kursunada nindo. An pagsierto na an musika nakararahay asin na daing gayo nagdudukotan puedeng magin proteksion. Minsan siring, aadmitiron ko na kun an sarong grupo nin hoben na daing agom na mga tugang na lalaki asin babae magbaraylehan, masakiton na papagdanayon an pagigin teokratiko.”

Tunay nanggad, habo niatong gamiton an satong kultura na sarahotan tanganing padara sa kinabanon na gawe-gawe. An pag-awit asin pagbayle kabtang kan kultura kan Israel, asin kan an mga Israelita patalingkason sa Egipto duman sa Dagat na Pula, an saindang selebrasyon igwa kapwa nin awit asin bayle. (Exodo 15:​1, 20) Minsan siring, an saindang partikular na klase nin musika asin pagbayle laen sa paganong kinaban na nasa palibot ninda.

Makamomondong sabihon, mantang naghahalat ki Moises na bumalik hale sa Bukid nin Sinai, an mga Israelita nalangkag, naggibo nin bulawan na ogbon na baka, asin pakatapos kumakan asin uminom “nagburuhat sa pag-oroogma.” (Exodo 32:​1-6) Kan madangog ni Moises asin ni Josue an saindang awitan, tolos-tolos na nakaribok iyan sa sainda. (Exodo 32:​17, 18) An mga Israelita luminampas sa “kurit” na iyan, asin an saindang klase nin pag-awit asin pagbayle kapareho na ngonyan kan paganong kinaban sa palibot ninda.

Kaagid kaiyan ngonyan, an musika asin pagbayle sa pankagabsan tibaad puede sa satong rehion asin tibaad dai nakakokolog sa konsensia nin iba. Alagad kun an mga ilaw parumaromon, magdagdag nin nagkikimatkimat na mga ilaw, o magpatugtog nin musika na may napapalaen na kumpas, an dati puede tibaad ngonyan nagpapabanaag na kan espiritu kan kinaban. “Kultura sana niamo iyan,” an puedeng ipangatanosan niato. Iyan man an nagin sarahotan ni Aaron kan oyonan nia an paganong mga porma nin pag-aling-aling asin pagsamba, na salang ilinaladawan an mga iyan na “sarong kapiestahan ki Jehova.” An maluyang sarahotan na ini imbalido. Tara, an saindang gawe-gawe minamansay pa ngani na “kasosopgan sa saindang mga kaiwal.”​—Exodo 32:​5, 25.

May Tamang Lugar an Kultura

An palaen na mga kostumbre tibaad sa primero ikabigla niatong marhay, alagad bakong gabos kaiyan pirmeng dai puede. Paagi sa satong ‘napatood na kakayahan nin pagmansay,’ madedeterminaran niato kun arin na mga kostumbre an kaoyon kan Kristianong mga prinsipyo asin arin an bako. (Hebreo 5:14) Kun kita nagpapaheling nin maboot na puso na pano nin pagkamoot para sa satong kapwa tawo, kita magawe nin angay kun napaaatubang sa mga kostumbre na mayo man nin maraot.

Mantang kita naghuhulit kan maogmang bareta kan Kahadean sa mga tawo sa satong lokal na lugar o sa harayong langtad, an balanseng aktitud sa pagkakalaenlaen nin mga kultura mapangyari sa sato na magin “gabos na bagay sa gabos na klase nin tawo.” Asin daing duwa-duwa na manonompongan niato na mantang inaako niato an manlaenlaen na kultura, makontribwir iyan sa satong pagkaigwa nin makahulogan, interesante, asin kawiliwiling buhay.

[Retrato sa pahina 20]

An Kristianong mga pataratara puedeng ipahayag nin tama sa dakol na paagi

[Retrato sa pahina 23]

An balanseng pagmansay sa laen-laen na kultura puedeng magbunga nin makahulogan, interesanteng buhay