An Jerusalem—Iyan daw ‘Orog Pa sa Saindong Pangenot na Dahelan nin Paggayagaya’?
“An sakuyang dila dumukot logod sa sakuyang ngaragngag . . . kun dai ko gibohon an Jerusalem na lumangkaw nin orog pa sa sakuyang pangenot na dahelan nin paggayagaya.”—SALMO 137:6.
1. Ano an nagin saboot kan dakol na desterradong Judio dapit sa piniling siudad nin Dios?
HAROS pitong dekada na an nag-agi poon kan an enot na mga desterradong Judio bumalik sa Jerusalem kan 537 B.C.E. Ikinatogdok na liwat an templo nin Dios, alagad gaba pa an siudad. Mientras tanto, may bagong kapag-arakian na nagdarakula na mantang nakadistiero. Daing duwa-duwa na an dakol sa sainda pareho an nagin saboot kan salmista na nag-awit: “Kun makalingaw ako sa saimo, O Jerusalem, magin marilingawon man logod an sakong toong kamot.” (Salmo 137:5) An nagkapira labi pa sa paggirumdom sana sa Jerusalem an ginibo; pinatunayan ninda paagi sa saindang gibo na iyan luminangkaw “nin orog pa sa [saindang] pangenot na dahelan nin paggayagaya.”—Salmo 137:6.
2. Siisay si Esdras, asin paano sia binendisyonan?
2 Halimbawa, estudyare an saserdoteng si Esdras. Dawa bago sia nagbalik sa saiyang sadiring daga, maigot niang sinuportaran an intereses kan dalisay na pagsamba sa Jerusalem. (Esdras 7:6, 10) Binendisyonan nin abunda si Esdras huli kaiyan. Pinahiro ni Jehova Dios an puso kan hade nin Persia na itao ki Esdras an pribilehio na pangenotan an ikaduwang grupo nin nagbabaralik na mga desterrado sa Jerusalem. Apuera kaini, tinawan sinda kan hade nin dakulang donasyon na bulawan asin pirak tanganing “pagayonon an harong ni Jehova.”—Esdras 7:21-27.
3. Paano pinatunayan ni Nehemias na an Jerusalem an saiyang pangenot na iniisip?
3 Pakalihis nin mga 12 taon, may saro pang Judio na huminiro nin desidido—si Nehemias. Naglingkod sia sa palasyo nin Persia sa Susan. May prestihio an saiyang katongdan bilang kopero ni Hadeng Artajerjes, alagad bakong iyan an “pangenot na dahelan nin paggayagaya” ni Nehemias. Imbes, hinidaw niang magduman asin itogdok liwat an Jerusalem. Ipinamibi ini ni Nehemias sa laog nin dakol na bulan, asin binendisyonan sia ni Jehova Dios sa paggibo kaiyan. Kan mabaretaan an iniisip ni Nehemias, tinawan sia kan hade nin Persia nin sarong hukbong militar asin mga surat na nag-aautorisar sa saiya na itogdok liwat an Jerusalem.—Nehemias 1:1–2:9.
4. Paano niato ikapaheheling na an pagsamba ki Jehova orog pa sa ano man na iba pang tibaad dahelan nin paggayagaya niato?
4 Daing duda, pinatunayan ni Esdras, Nehemias, asin kan dakol na Judiong nakikikooperar sa sainda na an pagsamba ki Jehova, na nakasentro sa Jerusalem, mas mahalaga kisa sa ano man na iba pang bagay—na iyan ‘orog pa sa saindang pangenot na dahelan nin paggayagaya,’ an boot sabihon, orog pa sa ano man na ibang bagay na puede nindang ipaggayagaya. Kanigoan na pamparigon sa boot an siring na mga indibiduwal para sa gabos ngonyan na kapareho kaiyan an pagmansay ki Jehova, sa pagsamba sa saiya, asin sa saiyang organisasyon na ginigiyahan nin espiritu! Totoo daw iyan sa saindo? Ipinaheheling daw nindo paagi sa saindong pagtagal sa diosnon na mga gibo na an saindong pinakadakulang dahelan nin paggayagaya iyo an pribilehio na sambahon si Jehova kaiba an saiyang dusay na banwaan? (2 Pedro 3:11) Bilang dugang pang pagparigon sa katuyohan na iyan, estudyaran niato an marahay na mga resulta kan pagbaklay ni Esdras pa-Jerusalem.
Mga Bendisyon Asin Paninimbagan
5. Anong abundang mga bendisyon an nakamtan kan mga nag-eerok sa Juda kan kaaldawan ni Esdras?
5 An grupo nin mga 6,000 na desterrado na nagbabaralik na kaiba ni Esdras may darang mga donasyon na bulawan asin pirak para sa templo ni Jehova. Ini may total na mga 35 milyones dolyares sa presenteng kantidad. Mga pitong dobleng bulawan asin pirak an kalabihan kaini kisa sa nadara kan enot na mga desterrado. Siertong kanigoan an pasasalamat ki Jehova kan mga nag-eerok sa Jerusalem asin Juda na akoon an gabos na ining suportang tawo asin materyal! Alagad an abundang bendisyon hale sa Dios nagtatao man nin paninimbagan.—Lucas 12:48.
6. Ano an nadiskobre ni Esdras sa saiyang sadiring daga, asin ano an nagin reaksion nia?
6 Dai nahaloy nadiskobre ni Esdras na an dakol na Judio, kabale an nagkapirang saserdote asin kamagurangan, linapas an Ley nin Dios paagi sa pag-agom nin mga babaeng pagano. (Deuteronomio 7:3, 4) Tama sanang ikapurisaw niang marhay an pagbalgang ini sa tipan nin Ley nin Dios. “Kan madangog ko tolos ini ginisi ko an sakong gubing asin an sakong gubing na daing takyag, . . . asin nagpadagos akong tumukaw na namumungnan.” (Esdras 9:3) Dangan, mantang yaon an hadit na mga Israelita, biyong ipinahayag ni Esdras an nasa saiyang boot sa pamibi ki Jehova. Nadadangog kan gabos, rinepaso ni Esdras an nakaaging pagsuway nin Israel asin an patanid nin Dios dapit sa mangyayari kun agomon ninda an paganong mga nag-eerok sa nasyon. Sia nagkonklusyon: “O Jehova na Dios nin Israel, ika matanos, huli ta kami natada bilang nakaligtas na banwaan arog kan sa aldaw na ini. Uya kami digdi sa atubangan mo sa samong pagigin may sala, huli ta imposible na tumindog sa atubangan mo huli kaini.”—Esdras 9:14, 15.
7. (a) Anong marahay na halimbawa an itinao ni Esdras sa pagtratar sa salang gibo? (b) Ano an nagin reaksion kan mga may sala kan kaaldawan ni Esdras?
7 Ginamit ni Esdras an tataramon na “kami.” Iyo, iiniba nia an saiyang sadiri, minsan ngani sia mismo mayo nin sala. An hararom na kapurisawan ni Esdras kaiba an saiyang mapakumbabang pamibi nakatudok sa puso kan banwaan asin nagmotibar sa sainda na gumibo nin mga bagay na angay sa pagsolsol. Boluntaryo sindang nagtao nin makolog na remedyo—an gabos na nagbalga sa Ley nin Dios papupulion an mga agom na taga ibang daga sa saindang sadiring daga, kaiba an nagin mga aki ninda. Uminoyon si Esdras sa solusyon na ini asin inenkaminar an mga may sala na sumunod. Paagi sa autoridad na itinao sa saiya kan hade nin Persia, si Esdras may diretso na gadanon an gabos na paralapas sa ley o palayason sinda sa Jerusalem asin Juda. (Esdras 7:12, 26) Alagad minalataw na dai nia kinaipuhan na gibohon an aksion na iyan. “An bilog na kongregasyon” nagsabi: “Eksaktong segun sa saimong tataramon na napasa samo an paggibo.” Apuera kaini, sinda nagbuyboy: “Kami nagrebelde nin grabe sa bagay na ini.” (Esdras 10:11-13) Nakalista sa Esdras kapitulo 10 an ngaran kan 111 lalaki na nagkuyog sa desisyon paagi sa pagpahale kan saindang mga agom na taga ibang daga asin kan nagin mga aki ninda.
8. Taano ta para sa kapakanan kan bilog na katawohan an listong pagpahale sa mga agom na taga ibang daga?
8 An aksion na ini para sa kapakanan bako sanang kan Israel kundi siring man kan bilog na katawohan. Kun daing ginibo tanganing itanos an mga bagay, an mga Israelita napabilang na kutana sa nakapalibot na mga nasyon. Sa kamugtakan na iyan, naraot kutana an linahe pasiring sa Panugang Banhi para sa pagbendisyon sa bilog na katawohan. (Genesis 3:15; 22:18) Nagin masakit kutanang patunayan kun siisay an Panugang Banhi bilang gikan ni Hadeng David kan tribo ni Juda. Pakalihis nin mga 12 taon, an mahalagang marhay na bagay na ini tinawan giraray nin atension kan “an banhi ni Israel buminulag sa gabos na taga ibang daga.”—Nehemias 9:1, 2; 10:29, 30.
9. Anong marahay na hatol an itinatao kan Biblia sa mga Kristiano na an agom daing pagtubod?
9 Ano an manonodan kan mga lingkod ni Jehova sa presenteng aldaw sa pagkasaysay na ini? Bueno, an mga Kristiano bako nang sakop kan tipan nin Ley. (2 Corinto 3:14) Imbes, kinukuyog ninda “an ley kan Cristo.” (Galacia 6:2) Sa siring, an sarong Kristiano na an agom daing pagtubod kinukuyog an hatol ni Pablo: “Kun an siisay man na tugang na lalaki igwa nin agom na babae na dai nin pagtubod, pero sia minaoyon na mag-erok sa kaibanan nia, dai nia sia pagbayaan.” (1 Corinto 7:12) Dugang pa, an mga Kristiano na an agom daing pagtubod obligado sono sa Kasuratan na maghingoang gibohon na mapanggana an saindang pag-agom. (1 Pedro 3:1, 2) An pagkuyog sa marahay na hatol na ini parateng nagbubunga nin bendisyon sa dahelan na an mga agom na daing pagtubod nagbago an puso pasiring sa tunay na pagsamba. An nagkapira nagin pa nganing fiel na bautisadong mga Kristiano.—1 Corinto 7:16.
10. Anong leksion an manonodan kan mga Kristiano sa 111 lalaking Israelita na pinahale an saindang mga agom na taga ibang daga?
10 Pero, an kamugtakan kan mga Israelita na pinahale an saindang mga agom na taga ibang daga nagtatao nanggad nin marahay na leksion para sa daing agom na mga Kristiano. An mga ini maninigo na dai magpoon na mag-ilusyon sa mga bakong kasekso na daing pagtubod. An paglikay sa siring na relasyon tibaad depisil, makolog pa ngani, alagad iyan an pinakamarahay na gibohon tanganing kamtan nin saro an padagos na bendisyon nin Dios. Pinagbobotan an mga Kristiano: “Dai kamo makipagsakal na bakong timbang sa mga dai nagtutubod.” (2 Corinto 6:14) An siisay man na daing agom na Kristiano na nagmamawot nang mag-agom maninigo na magplanong mag-agom nin tunay na kapagtubod.—1 Corinto 7:39.
11. Arog kan mga lalaking Israelita, paano kita puedeng mabalo kun dapit sa satong dahelan nin paggayagaya?
11 Sa dakol man na iba pang paagi, an mga Kristiano naggibo nin mga pagliliwat kan darahon sa saindang atension na bakong Makakasuratan an saindang direksion. (Galacia 6:1) Sa panapanahon, sinabi kan magasin na ini kun ano an bakong Makakasuratan na gawe-gawe na madiskualipikar sa saro na magdanay na kabtang kan organisasyon nin Dios. Halimbawa, kan 1973, lubos na nasabotan kan banwaan ni Jehova na an pagdodroga asin paggamit nin tabako magabat na mga kasalan. Tanganing makapadagos sa diosnon na dalan, dapat na “magpakalinig kita sa lambang ramog nin laman asin espiritu.” (2 Corinto 7:1) Dakol-dakol an nagsapuso kan hatol na iyan kan Biblia; andam sinda na mamatean an enot na mga sintomas nin pagpondo tanganing magdanay na kabtang kan malinig na banwaan nin Dios. Itinao man an malinaw na instruksion base sa Kasuratan mapadapit sa sekso, gubing, pag-alinyar, asin madonong na pagpili nin trabaho, aling-alingan, asin musika. Ano man na Makakasuratan na prinsipyo an darahon sa satong atension, patunayan logod niato na kita andam na “mapakarhay giraray,” arog kan 111 lalaking Israelita. (2 Corinto 13:11) Magpapaheling ini na an pribilehio nin pagsamba ki Jehova kaiba kan saiyang banal na banwaan ‘halangkaw nin orog pa sa satong pangenot na dahelan nin paggayagaya.’
12. Ano an nangyari kan 455 B.C.E.?
12 Pakatapos na ibareta an pangyayari may labot sa mga agom na babaeng taga ibang daga, dai sinasabi sa sato kan Biblia kun ano an nangyari sa Jerusalem sa laog kan suminunod na 12 taon. Daing duda, an kataraed kan Israel nagin orog na bakong makikatood huli sa pagkanselar kan dakol na pag-agom. Kan 455 B.C.E., si Nehemias nagdatong sa Jerusalem na may kaibanan na mga militar. Ninombrahan siang gobernador sa Juda asin may dinara siang mga surat hale sa hade nin Persia na nag-aautorisar sa saiya na itogdok liwat an siudad.—Nehemias 2:9, 10; 5:14.
Pagtumang kan Nauuring Kataraed
13. Anong kaisipan an ipinaheling kan falsong relihiosong kataraed kan mga Judio, asin ano an nagin reaksion ni Nehemias?
13 Kinontra kan kataraed na falsong relihion an katuyohan kan pagdatong ni Nehemias. An mga namomoon sa sainda tinakot sia paagi sa paghapot: “Ano tumang sa hade na kamo nagrerebelde?” Nagpapaheling nin pagtubod ki Jehova, si Nehemias nagsimbag: “An Dios kan kalangitan iyo an Saro na matao sa samo nin kapangganahan, asin kami mismo, na saiyang mga lingkod, mabuhat, asin dapat na kami magtogdok; alagad kamo mismo mayo nin kahirasan, ni matanos na diretso, ni girumdoman sa Jerusalem.” (Nehemias 2:19, 20) Kan magpoon an paghirahay sa lanob, an mga kaiwal man sanang iyan nag-orolog-olog: ‘Ano an ginigibo kan maluyang mga Judio? Ano bubuhayon ninda an mga gapo hale sa mga tambak nin maalpog na basura? Kun sumakat dian an sarong sora, seguradong magagaba nia an saindang lanob na gapo.’ Imbes na simbagon an mga sinasabing ini, si Nehemias namibi: “Pagdangog, O samong Dios, huli ta kami linapastangan; asin pabalika sa saindang sadiring payo an saindang pag-olog-olog.” (Nehemias 4:2-4) Padagos na ipinaheling ni Nehemias an marahay na halimbawang ini nin pagsarig ki Jehova!—Nehemias 6:14; 13:14.
14, 15. (a) Paano inatubang ni Nehemias an huma na kadahasan kan mga kaiwal? (b) Paano ikinapadagos kan Mga Saksi ni Jehova an saindang espirituwal na pagtotogdok sa ibong nin maringis na pagtumang?
14 Tanganing maotob an mahalagang asignasyon sa sainda na paghuhulit, an Mga Saksi ni Jehova ngonyan nananarig man sa Dios. An mga paratumang naghihingoang olangon an gibohon na ini paagi sa pag-olog-olog. Kun minsan, an mga indibiduwal na interesado sa mensahe kan Kahadean minapondo huli ta dai ninda kayang tagalan an pag-olog-olog. Kun daing mangyari sa pag-olog-olog, an mga paratumang tibaad maanggot asin gumamit nin mga huma nin kadahasan. Ini an naeksperyensiahan kan mga nagtotogdok kan mga lanob nin Jerusalem. Alagad habong matakot si Nehemias. Imbes, inarmasan nia an mga nagtotogdok tumang sa pagsalakay nin mga kaiwal asin pinakosog nia an saindang pagtubod paagi sa pagsabi: “Dai kamo matakot huli sa sainda. Papagdanaya nindo sa isip si Jehova na dakula asin makangingirhat na Saro; asin ipaglaban nindo an saindong mga tugang, an saindong mga aking lalaki saka an saindong mga aking babae, an saindong mga agom saka an saindong mga harong.”—Nehemias 4:13, 14.
15 Siring kan kaaldawan ni Nehemias, an Mga Saksi ni Jehova nasangkapan na marhay na ipadagos an saindang espirituwal na pagtotogdok sa ibong nin maringis na pagtumang. “An fiel asin madonong na oripon” nagtao nin nakapakokosog sa pagtubod na espirituwal na kakanon, na nagpapangyari sa banwaan nin Dios na magin mabunga maski sa mga lugar na prohibido an gibohon. (Mateo 24:45) Bilang resulta, padagos na binebendisyonan ni Jehova nin pag-oswag an saiyang banwaan sa bilog na daga.—Isaias 60:22.
Panlaog na mga Problema
16. Anong panlaog na mga problema an nagsapeligro sa espiritu kan mga nagtotogdok kan lanob nin Jerusalem?
16 Mantang nagpapadagos an pagtogdok liwat kan lanob nin Jerusalem asin naglalangkaw an lanob, nagin orog na masakit an trabaho. Kaidto nahayag an sarong problema na nagsapeligro sa espiritu kan nasasakitan na mga nagtotogdok. Huli sa kakulangan nin kakanon, an nagkapirang Judio nasakitan na mapakakan an saindang mga pamilya asin mabayadan an saindang mga buhis sa gobyerno nin Persia. Pinasubli sinda nin kakanon asin kuarta kan mas mayaman na mga Judio. Minsan siring, kontra sa Ley nin Dios, kinaipuhan kan mas dukhang mga Israelita na manuga na itatao an saindang mga daga asin mga aki bilang garantiya na babayadan ninda an kuarta na may tubo. (Exodo 22:25; Levitico 25:35-37; Nehemias 4:6, 10; 5:1-5) Ngonyan may huma an mga nagpautang na kuanon an saindang mga daga asin piriton sinda na ipabakal an saindang mga aki bilang oripon. Ikinaanggot na marhay ni Nehemias an daing pagkamoot, materyalistikong kaisipan na ini. Tolos-tolos siang huminiro tanganing seguradohon an padagos na bendisyon ni Jehova sa pagtogdok liwat kan lanob nin Jerusalem.
17. Ano an ginibo ni Nehemias tanganing seguradohon an padagos na bendisyon ni Jehova sa pagtotogdok, asin may anong resulta?
17 Nag-areglo nin sarong “dakulang katiriponan,” asin malinaw na ipinaheling ni Nehemias sa mas mayaman na mga Israelita na an saindang ginibo ikinaanggot ni Jehova. Dangan nakiolay sia sa mga may sala, kabale an nagkapira sa mga saserdote, na iuli an gabos na tubo na kinua ninda asin iuli an mga daga na ilegal nindang kinua sa mga dai nakabayad nin tubo. Kaomaw-omaw nanggad, an mga may sala nagsabi: “Iuuli niamo, asin sa sainda mayo kami nin hahagadon na balos. Gigibohon niamo nin eksakto an saimong sinasabi.” Ini bakong basang na mga tataramon, huli ta ibinabareta kan Biblia na “an banwaan guminibo segun sa tataramon [ni Nehemias].” Asin inomaw si Jehova kan bilog na kongregasyon.—Nehemias 5:7-13.
18. Sa anong kaisipan namidbid an Mga Saksi ni Jehova?
18 Kumusta man sa satong kaaldawan? Imbes na magin mapan-aprobetsar, an Mga Saksi ni Jehova midbid na marhay sa saindang pagigin buka an palad sa mga kapagtubod asin iba pa na nag-agi nin kasakitan. Arog kaidtong kaaldawan ni Nehemias, ini nagbunga nin dakol na may pasasalamat na kapahayagan nin pag-omaw ki Jehova. Minsan siring, kadungan kaiyan nanompongan kan “fiel asin madonong na oripon” na kaipuhan na tumao nin Makakasuratan na hatol dapit sa mga bagay sa negosyo asin sa pangangaipo na likayan an paslong pan-aaprobetsar sa iba. Sa nagkapirang nasyon komun an paghagad nin sobra kalangkaw na bayad para sa nobya, alagad an Biblia malinaw na nagpapatanid na an mga paslo asin parakikil dai magmamana kan Kahadean nin Dios. (1 Corinto 6:9, 10) An marahay na paghimate kan kadaklan na Kristiano sa siring na hatol nagpapagirumdom kun paano nasabotan kan mga Judio na kasalan an pan-aaprobetsar sa mas dukhang mga tugang ninda.
Haman Na an Lanob nin Jerusalem
19, 20. (a) Ano an nagin epekto kan pagkahaman kan lanob nin Jerusalem sa relihiosong mga paratumang? (b) Anong kapangganahan an naeksperyensiahan kan Mga Saksi ni Jehova sa dakol na kadagaan?
19 Sa ibong kan gabos na pagtumang, an lanob nin Jerusalem nahaman sa laog nin 52 na aldaw. Ano an nagin epekto kaini sa mga paratumang? Si Nehemias nagsabi: “Kan madangog iyan kan gabos niamong kaiwal asin maheling iyan kan gabos na nasyon na yaon sa palibot niamo, sinda tolos-tolos na buminabang marhay sa saindang sadiring mga mata, asin naaraman ninda na gikan sa samong Dios na nahaman an gibong ini.”—Nehemias 6:16.
20 Ngonyan, an pagtumang kan mga kaiwal sa gibohon nin Dios nagpapadagos sa laen-laen na paagi asin lugar. Minsan siring, minilyon na tawo an nakaheling kan pagigin basang sana kan pagtumang sa Mga Saksi ni Jehova. Halimbawa, horophoropa an nakaaging mga pagprobar na taposon an paghuhulit sa Nazi Alemania, Sirangan na Europa, asin dakol na nasyon sa Aprika. Nasudya an gabos na pagprobar na iyan, asin rinerekonoser ngonyan nin dakol na tawo na ‘gikan sa Dios na nahahaman an satong gibohon.’ Nagin balos nanggad ini para sa fiel na mga gurangan na na ginibo an pagsamba ki Jehova na ‘lumangkaw nin orog pa sa saindang pangenot na dahelan nin paggayagaya’ sa siring na kadagaan!
21. Anong mahalagang mga pangyayari an pag-oolayan sa sunod na artikulo?
21 Sa sunod na artikulo, rerepasohon ta an mahalagang mga pangyayari na suminagkod sa magayagayang inagurasyon kan itinogdok liwat na lanob nin Jerusalem. Pag-oolayan ta man kun gurano na kaharani an pagkahaman nin sarong orog pa kadakulang siudad para sa kapakinabangan kan bilog na katawohan.
Nagigirumdoman daw Nindo?
◻ Paano ipinaggayagaya ni Esdras asin kan iba pa an Jerusalem?
◻ Tinabangan ni Esdras asin Nehemias an dakol na Judio na itanos an anong mga sala?
◻ Anong mga leksion an manonodan nindo sa mga pagkasaysay may labot ki Esdras asin Nehemias?
[Retrato sa pahina 15]
An Jerusalem, bakong an saiyang may prestihiong trabaho sa Susan, an pangenot na inisip ni Nehemias
[Mga retrato sa pahina 16, 17]
Arog ki Nehemias, kaipuhan kitang mamibi na logod giyahan asin tawan kita nin kosog ni Jehova na makapadagos sa satong pinakamahalagang asignasyon na paghuhulit