Makahulogan na Pangyayari Para sa mga Namomoot sa Tataramon nin Dios

Kan 1998 nagkaigwa nin sarong mahalagang pangyayari para sa gabos na namomoot sa Tataramon nin Dios. Durante kan taon na iyan, inimprenta an ika-100 na milyon na kopya kan “New World Translation of the Holy Scriptures.” Sa siring iyan nagin saro sa pinakamahiwas na iwinawaras na Biblia na ginibo sa siglong ini!

AN GINIBONG ini partikularmenteng pambihira kun iisipon na kan iluwas iyan, an traduksion na ini nag-agi nin grabeng pagkritika. Pero, iyan bako sanang nagdanay kundi nagdakol, na nakalaog sa minilyon na harong—asin puso—sa bilog na kinaban! Paano nagpoon an daing kaparehong traduksion na ini? Siisay an nasa likod kaiyan? Asin paano kamo puedeng makinabang sa paggamit kaiyan?

Taano ta Bagong Traduksion?

Sa labi nang sanggatos na taon, an Watch Tower Bible and Tract Society, an legal na ahensia na nagrerepresentar sa Mga Saksi ni Jehova, nagwawaras nin mga Biblia. Pero taano ta naheling kan Mga Saksi ni Jehova an pangangaipo na gumibo nin ibang bersion kan Tataramon nin Dios? An librong So Many Versions?, ni Sakae Kubo asin Walter Specht, nagsasabi: “Daing traduksion kan Biblia an masasabi noarin man na iyo na an ultimo. An mga traduksion dapat na makisabay sa pag-oswag nin biblikong inadalan asin mga pagliliwat nin lenguahe.”

Sa siglong ini nagkaigwa nin awad-awad na pag-oswag sa pakasabot sa Hebreo, Griego, asin Aramaiko—an mga lenguahe na dian orihinal na isinurat an Biblia. Siring man, may nadiskobreng mga manuskrito nin Biblia na mas haloy na asin mas eksakto kisa mga ginamit kan nakaaging mga henerasyon nin mga paratradusir nin Biblia. Sa siring an Tataramon nin Dios puedeng itradusir nin mas eksakto ngonyan kisa kasuarin pa man! Kun siring, para sa marahay na dahelan na inorganisar an Komite sa Pagtradusir kan Bibliang Bagong Kinaban tanganing itradusir an Biblia sa mga lenguahe sa presenteng aldaw.

Kan 1950 ipinublikar an Ingles na bersion kan New World Translation of the Christian Greek Scriptures. An titulo mismo sarong mapusong pagbaya sa tradisyon, na sinasayumahan an pag-apod kan Biblia bilang kompuesto nin “Daan” asin “Bagong” tipan. Durante kan suminunod na dekada, an mga kabtang kan Hebreong Kasuratan pasarosarong ipinublikar. Kan 1961 ilinuwas sa sarong tomo an kompletong Biblia sa Ingles.

Siisay man nanggad an nagtradusir kan pambihirang Biblia na ini? An The Watchtower na Setyembre 15, 1950, nagsabi: “An mga tawong minakompuesto kan komite sa pagtradusir nagsabi kan saindang kamawotan . . . na dai pagngaranan, asin nangorognang habo na ipublikar an saindang ngaran mantang sinda buhay pa o pagkagadan. An katuyohan kan traduksion pamurawayon an ngaran kan nabubuhay, tunay na Dios.” An nagkapirang kritiko nagsahot na an publikasyon maninigo na tolos-tolos na ipahayag na daing saysay bilang produkto nin mga daing kabatidan, alagad bakong gabos nagkaigwa kan siring na bakong makatanosan na kaisipan. Nagsurat si Alan S. Duthie: “Kun midbid ta kun sairisay an nagtradusir o kagpublikar nin sarong partikular na traduksion nin Biblia, nakatatabang daw iyan sa sato na magdesisyon kun baga marahay o maraot an traduksion na iyan? Dai man direkta. Dai nin ikasasalida sa pagsiyasat sa mga karakteristiko nin kada traduksion mismo.”a

Daing Kaparehong mga Kabtang

Minilyon na parabasa an naggibo mismo kaiyan asin nadiskobre ninda na an New World Translation bako sanang pasil basahon kundi daing kasalasala. Pinagbasaran kan mga nagtradusir kaiyan an orihinal na mga lenguaheng Hebreo, Aramaiko, asin Griego, na ginagamit an yaon na pinakamarahay na teksto.b Pambihira man an ginibong pag-iingat na itradusir an suanoy na teksto nin literal sagkod sa mapupuede alagad sa lenguahe na pasil na saboton. Huli kaiyan, inomaw nin nagkapirang intelektuwal an traduksion na ini huli sa integridad asin pagkaeksakto kaiyan. Halimbawa, an Andover Newton Quarterly na Enero 1963 nagsabi: “An traduksion kan Bagong Tipan ebidensia na igwa nin mga intelektuwal sa mobimiento na kualipikadong atubangon sa intelihenteng paagi an dakol na problema sa pagtradusir nin Biblia.”

An mga nagtradusir nagbukas nin sarong bagong kinaban nin pakasabot sa Biblia. An mga teksto sa Biblia na dati malibog an pagsabot nagin malinawon na marhay. Halimbawa, an nakariribaraw na teksto sa Mateo 5:3, na “paladan an mga dukha sa espiritu” (King James Version), trinadusir sa paagi na naiintindihan: “Maogma idtong mga nakamamate kan saindang espirituwal na pangangaipo.” An New World Translation dai nanggad nin pagliwatliwat sa pagtradusir kaiyan sa mahalagang mga termino. Halimbawa, an termino sa Griego na psy·kheʹ trinadusir na “kalag” sa kada paglataw kaiyan. Bilang resulta, madaling mamansayan nin mga parabasa na sarongat sa relihiosong mga teoriya, an kalag bakong inmortal!—Mateo 2:20; Marcos 3:4; Lucas 6:9; 17:33.

Pagbalik kan Ngaran nin Dios

An sarong lataw na kabtang kan New World Translation may labot sa pagbalik kan ngaran nin Dios, an Jehova. Sa suanoy na mga kopya kan Hebreong Biblia, an ngaran nin Dios irinerepresentar nin apat na konsonante na puedeng itransliterar na YHWH o JHVH. An nagpapamidbid na ngaran na ini minalataw nin haros 7,000 na beses sa inaapod daang Daan na Tipan. (Exodo 3:15; Salmo 83:18) Malinaw nanggad, katuyohan kan satong Kaglalang na an mga nagsasamba sa saiya kapwa makaaram asin gamiton an ngaran na iyan!

Minsan siring, huli sa superstisyosong mga pagkatakot an mga Judio nagpondo sa paggamit kan ngaran nin Dios. Kasunod kan pagkagadan kan mga apostol ni Jesus, an mga parakopya kan Griegong Kasuratan nagpoon na isalida sa personal na ngaran nin Dios an mga termino sa Griego na Kyʹri·os (Kagurangnan) o The·osʹ (Dios). Makamomondo, ipinagpadagos kan mga paratradusir sa presente an tradisyon na ini na naglalapastangan sa Dios, na hinahale an ngaran nin Dios sa kadaklan na Biblia asin itinatago pa ngani na an Dios igwa nin ngaran. Halimbawa, yaon an mga tataramon ni Jesus na nasa Juan 17:6: “Ipinahayag ko an saimong ngaran.” Minsan siring, an traduksion kaini kan Today’s English Version: “Ipinamidbid taka.”

Sinusuportaran nin nagkapirang intelektuwal an paghale sa ngaran nin Dios huli ta dai aram an eksaktong pronunsasyon kaiyan. Minsan siring, an pamilyar na mga ngaran sa Biblia na arog kan Jeremias, Isaias, asin Jesus parateng tinatradusir sa paagi na kakadikit an pagkakaagid sa orihinal na pronunsasyon kaiyan sa Hebreo. Huling an pormang Jehova iyo an lehitimong paagi nin pagtradusir sa ngaran nin Dios—asin ngaran na pamilyar sa dakol na tawo—hababaw nanggad an mga pagkontra na gamiton iyan.

An Komite sa Pagtradusir kan Bibliang Bagong Kinaban nagpaheling nin kapusoan na gamiton an ngaran na Jehova kapwa sa Hebreo asin Griegong kabtang kan Kasuratan. Igwa sinda nin ehemplo kaini sa mga traduksion nin naenot na mga misyonero para sa mga taga Amerika Sentral, Timog Pasipiko, asin Oriente. Minsan siring, an siring na paggamit kan ngaran nin Dios bako sanang interes na mayong praktikal na kahulogan. An pakaaram sa ngaran nin Dios importante sa pakamidbid sa saiya bilang persona. (Exodo 34:6, 7) Inenkaminar kan New World Translation an minilyon na parabasa na gamiton an saiyang ngaran!

Pag-abot sa Bakong Ingles na mga Parabasa

Sa pag-oltanan nin 1963 asin 1989, ilinuwas an New World Translation, nin bilog o kabtang sana, sa sampulo pang lenguahe. Minsan siring, matrabaho an pagtradusir, na an nagkapirang proyekto minalawig nin 20 taon o labi pa. Dangan, kan 1989, inorganisar sa pankinaban na opisina prinsipal kan Mga Saksi ni Jehova an Departamento nin Pagsuportar sa Pagtradusir. Sa pagdirehir kan Komite sa Pagsurat kan Namamahalang Grupo, pinonan kan departamentong ini na parikason an pagtradusir kan Biblia. Sarong metodo sa pagtradusir an ginibo na pinagkombinar an pag-adal sa mga termino sa Biblia asin teknolohiya nin komputer. Paano nagpupunsionar an sistemang ini?

Oras na aprobaran kan Komite sa Pagsurat na itradusir an Biblia sa sarong bagong lenguahe, iyan nagnonombra nin sarong grupo nin dusay na mga Kristiano na maglingkod bilang grupo sa pagtradusir. An mga grupo makagigibo nin mas rasonableng mga traduksion kisa sarong indibiduwal na nagtatrabaho nin solo. (Ikomparar an Talinhaga 11:14.) Sa pankagabsan, an kada miembro kan grupo nagkaigwa na nin eksperyensia sa pagtradusir kan mga publikasyon kan Sosyedad. Dangan an grupo tinatawan nin lubos na pagsasanay dapit sa mga prinsipyo nin pagtradusir kan Biblia asin sa paggamit kan espesyal na ginibong mga programa sa komputer. Bako an komputer an naggigibo kan aktuwal na pagtradusir, alagad paagi kaiyan puedeng maheling kan grupo an importanteng impormasyon asin matabangan sinda sa pagrekord kan saindang mga desisyon.

An proyekto sa pagtradusir nin Biblia igwa nin duwang tangga. Durante kan enot na tangga, an mga paratradusir tinatawan nin lista nin mga termino asin frase na ginamit sa Ingles na New World Translation. An magkakonektadong mga termino sa Ingles, na arog kan “atone,” “atonement,” asin “propitiation,” pinag-iiribanan, na pinapagmamaan an mga paratradusir sa natatagong kadikit na mga pagkakalaen nin kahulogan. Kinokompilar ninda an lista nin katumbas na mga termino sa dialekto. Pero kun beses an sarong paratradusir tibaad masakitan sa pagtradusir sa sarong bersikulo. Paagi sa sistema nin pagsiyasat sa komputer nakukua nin paratradusir an impormasyon dapit sa mga termino sa Griego asin Hebreo asin naheheling nia an mga publikasyon kan Watch Tower.

Kun an proyekto makaabot na sa ikaduwang tangga kaiyan, an piniling mga termino sa dialekto ilinalaag nin automatiko sa teksto kan Biblia. Ini nagtatao nin awad-awad na pagkaeksakto asin pagkaoroyon sa traduksion. Minsan siring, an teksto na resulta kan sistemang ini na “search and replace” masakit basahon. Darudakulang trabaho an dapat na gibohon sa pagkorehir asin pag-areglar kan mga bersikulo sa Biblia tanganing pasil na basahon iyan.

An sistemang ini sa pagtradusir nagin pambihira kaepektibo. An sarong grupo ikinatradusir an bilog na Hebreong Kasuratan sa laog sana nin duwang taon. Ikomparar nindo ini sa sarong grupo na nagtradusir nin sarong kaagid na lenguahe na mayo nin tabang kan komputer. Inabot sinda nin 16 na taon. Sagkod sa presente, an Kristianong Griegong Kasuratan naimprenta na sa 18 pang lenguahe poon kan 1989. An New World Translation makukua na ngonyan, nin bilog o kabtang sana, sa 34 lenguahe. Sa siring an labi sa 80 porsiento kan Mga Saksi ni Jehova igwa na kisuerra kan Kristianong Griegong Kasuratan sa saindang sadiring tataramon.

An United Bible Societies nagbareta na sa 6,500 na lenguahe sa kinaban, an mga kabtang kan Biblia makukua sana sa 2,212.c Huli kaini, mga 100 na paratradusir an nagtatrabaho tanganing ikaluwas an New World Translation kan Hebreo asin Griegong Kasuratan sa 11 asin 8 lenguahe. Kabotan nin Dios “na an gabos na klase nin tawo makaligtas asin makaabot sa tamang kaaraman sa katotoohan.” (1 Timoteo 2:4) An New World Translation daing duwa-duwa na padagos na magkakaigwa nin dakulang kabtang sa bagay na ini.

Naggagayagaya kita kun siring na an traduksion na ini lampas na sa 100 na milyon na kopya, asin ipinamimibi ta na minilyon pa an magigibo sa ngapit. Ineenkaminar mi kamo na siyasaton nindo mismo iyan. Maoogma kamo sa dakol na espesyal na kabtang kaiyan: malinaw na mga letra, mga titulo sa pahina, indise na makatatabang sa saindo sa paghanap kan pamilyar na mga bersikulo, detalyadong mga mapa, asin kawiliwiling apendise. Orog na mahalaga, puede nindong basahon an Bibliang ini na may kompiansa na eksaktong ipinaaabot kaiyan an mismong mga tataramon nin Dios sa saindong lenguahe.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Blurb sa pahina 29]

“An traduksion kan Bagong Tipan ebidensia na igwa nin mga intelektuwal sa mobimiento na kualipikadong atubangon sa intelihenteng paagi an dakol na problema sa pagtradusir nin Biblia.”—ANDOVER NEWTON QUARTERLY, ENERO 1963

[Blurb sa pahina 30]

“An mga traduksion dapat na makisabay sa pag-oswag nin biblikong inadalan asin mga pagliliwat nin lenguahe”

[Kahon/Retrato sa pahina 31]

INOOMAW NIN MGA INTELEKTUWAL AN NEW WORLD TRANSLATION

MAPADAPIT sa New World Translation of the Christian Greek Scriptures, si Edgar J. Goodspeed, na nagtradusir kan Griegong “New Testament” sa An American Translation, naggibo nin sarong surat na may petsang Disyembre 8, 1950: “Interesado ako sa pagmimisyon kan mga tawo nindo, asin sa pagigin lakop kaiyan sa bilog na kinaban, asin naoogma akong marhay sa bakong literal, prangka asin mapuersang traduksion. Iyan nagpapaheling nin mahiwas na madonong asin seryosong pag-adal, na puede kong patunayan.”

An intelektuwal sa Hebreo asin Griego na si Alexander Thomson nagsurat: “An traduksion malinaw nanggad na gibo nin matibay asin madonong na mga intelektuwal, na naghingoang iluwas an totoong kahulogan kan tekstong Griego na siring sa ikinapapahayag kan lenguaheng Ingles.”—The Differentiator, Abril 1952, pahina 52-7.

Si Propesor Benjamin Kedar, sarong intelektuwal sa Hebreo duman sa Israel, nagsabi kan 1989: “Sa sakong pagsiyasat sa mga lenguahe may koneksion sa Bibliang Hebreo asin mga traduksion, parate akong nagkokonsulta sa Ingles na edisyon kan inaapod na New World Translation. Sa paggibo kaiyan, an pagmate ko paorootro akong naaasegurar na an publikasyon na ini nagpapabanaag nin sadiosan na paghihingoa na masabotan nin eksakto an teksto sagkod sa mapupuede.”