An mga Balumbon sa Gadan na Dagat—Taano ta Maninigo Kamong Magin Interesado sa mga Iyan?
Bago nadiskobre an Mga Balumbon sa Gadan na Dagat, an kagurangguranging mga manuskrito kan Hebreong Kasuratan na yaon iyo an kaidto pang mga ikasiyam asin ikasampulong siglo C.E. Talaga daw na mapananarigan an mga manuskritong ini bilang fiel na pagpaabot kan Tataramon nin Dios, mantang an pagsurat kan Hebreong Kasuratan natapos mga labing sangribong taon na an nakaagi? Si Propesor Julio Trebolle Barrera, miembro kan internasyonal na grupo nin mga editor kan Mga Balumbon sa Gadan na Dagat, nagsasabi: “An Balumbon nin Isaias [hale sa Qumran] nagtatao nin dai mapahihimutikan na prueba na an pagpaabot kan teksto sa Biblia sa peryodo nin labing sangribong taon paagi sa mga kamot kan mga parakopyang Judio nagin eksakto asin maingat na marhay.”
AN BALUMBON na sinasabi ni Barrera igwa kan kompletong libro nin Isaias. Sagkod sa panahon na ini, sa labing 200 na manuskrito nin Biblia na nadiskobre sa Qumran, namidbid na an mga kabtang kan gabos na libro kan Hebreong Kasuratan apuera sa libro nin Ester. Bakong arog kan Balumbon nin Isaias, an kadaklan irinerepresentar sana nin mga kapidaso, na an laog mayo pang un-dies kan arin man na espesipikong libro. An mga libro sa Biblia na pinakapopular sa Qumran iyo an Salmo (36 na kopya), Deuteronomio (29 kopya), asin Isaias (21 kopya). Ini man an mga libro na pinakaparateng kinokotar sa Kristianong Griegong Kasuratan.
Maski ngani an mga balumbon nagpapatunay na an Biblia dai nagkaigwa nin pundamental na mga pagbabago, ihinahayag man kaiyan na sa sarong kabtang nagkaigwa nin manlaenlaen na bersion kan mga teksto sa Hebreong Biblia na ginamit kan mga Judio kan panahon kan Ikaduwang Templo, na an balang saro igwa kan mga baryasyon kaiyan. Bakong gabos na balumbon kapareho kan teksto Masoretiko sa pagdeletriya o paggamit nin mga termino. An nagkapira mas kaagid kan Griegong Septuaginta. Kaidto, iniisip kan mga intelektuwal na an mga pagkakalaen kan Septuaginta puedeng resulta nin mga pagkasala o tuyong pag-imbento pa ngani kan paratradusir. Ngonyan ihinahayag kan mga balumbon na an dakol sa mga pagkakalaen na ini sa katunayan huli sa mga baryasyon sa tekstong Hebreo. Tibaad ini an dahelan kan nagkapirang kamugtakan na an enot na mga Kristiano kinotar an Hebreong Kasuratan na ginagamit an mga termino na laen kan sa teksto Masoretiko.—Exodo 1:5; Gibo 7:14.
Sa siring, an natatagong kayamanan na ini nin mga balumbon asin kapidaso nin Biblia nagtatao nin ekselenteng basehan para sa pag-adal kan pagpaabot kan teksto sa Hebreong Biblia. Pinatunayan kan Mga Balumbon sa Gadan na Dagat an halaga kapwa kan Septuaginta asin kan Samaritanong Pentateuco para sa komparasyon kan mga teksto. Iyan nagtatao nin dugang pang reperensia para sa mga paratradusir kan Biblia na mag-estudyar para sa posibleng mga pagpakarhay kan teksto Masoretiko. Sa nagkapirang kamugtakan, pinatutunayan kaiyan na tama an desisyon kan Komite sa Pagtradusir kan Bibliang Bagong Kinaban na ibalik an ngaran ni Jehova sa mga lugar na hinale iyan sa teksto Masoretiko.
An mga balumbon na nagsasaysay kan mga reglamento asin paniniwala kan sekta sa Qumran ginigibong malinaw na marhay na bako sanang saro an porma nin Judaismo kan panahon ni Jesus. An sekta sa Qumran may mga tradisyon na laen kan sa mga Fariseo asin Saduceo. An mga pagkakalaen na ini an posibleng nagin dahelan kan pagrayo kan sekta pasiring sa kaawagan. Sala nindang hinona na sinda an kaotoban kan Isaias 40:3 manongod sa sarong tingog sa kaawagan na ginigibong tanos an dalan ni Jehova. Dakol na kapidaso nin balumbon an nagtataram manongod sa Mesiyas, na an pagdatong ibinilang kan mga autor na madali na. Ini partikularmenteng interesante huli sa komento ni Lucas na “an mga tawo nag-aantisipar” sa pagdatong kan Mesiyas.—Lucas 3:15.
Tinatabangan kita kan Mga Balumbon sa Gadan na Dagat na masabotan sa limitadong paagi an kamugtakan kan pamumuhay nin mga Judio durante kan panahon na naghulit si Jesus. Nagtatao iyan nin impormasyon na magagamit sa pagkokomparar para sa pag-adal kan suanoy na Hebreo asin kan teksto sa Biblia. Alagad an teksto kan dakol sa Mga Balumbon sa Gadan na Dagat nangangaipo pa nin mas maingat na pag-analisar. Kun siring, tibaad makakukua pa nin bagong mga pakarorop. Iyo, an pinakadakulang arkeolohikong diskobremiento kan ika-20 siglo nagpapadagos na pukawon kapwa an mga intelektuwal asin estudyante sa Biblia mantang kita nag-aabante sa ika-21 siglo.
[Picture Credit Line sa pahina 7]
Mga pagkotkot sa Qumran: Pictorial Archives (Near Eastern History) Est.; manuskrito: Sa karahayan nin boot kan Shrine of the Book, Israel Museum, Jerusalem