Aram Mo Daw?
Sinagoga kan Inot na Siglo: Iiniba sa modelong ini an pirang parte kan inot na siglong sinagoga na yaon sa Gamla, mga 10 kilometro sa norteng sirangan kan Dagat nin Galilea. Nagtatao ini nin ideya kan posibleng itsura nin sarong suanoy na sinagoga
Paano nagkaigwa nin mga sinagoga?
AN TERMINONG “sinagoga” hali sa Griegong tataramon na nangangahulugan na “asembleya” o “pagtiripon.” Angay an apod na iyan huling puon pa kan suanoy na mga panahon sa Judiong mga komunidad, an mga sinagoga nagin nang lugar na pigtitiripunan para sa pagtukdo asin pagsamba. Sa Hebreong Kasuratan, mayong malinaw na pagkasambit mapadapit sa mga sinagoga, alagad malinaw sa Kristiyanong Griegong Kasuratan na igwa na kan mga lugar na tiripunan na iyan pag-abot kan inot na siglo C.E.
Naniniwala an kadaklan na iskolar sa Bibliya na an mga sinagoga nagpuon kan panahon na an mga Judio bihag sa Babilonya. Sinasabi kan Encyclopaedia Judaica: “An mga Bihag, huling mayo an Templo, nasa ibang kadagaan, asin nakakamating kaipuhan ninda nin karangahan sa saindang kasakitan, nagtitiripon sa pana-panahon, posibleng pag mga Sabbath, asin binabasa an Kasuratan.” Kan patalingkason na sinda sa pagkabihag, minalataw na ipinagpadagos kan mga Judio an pagtiripon para sa pagpamibi saka pagbasa kan Kasuratan, asin nag-establisar sinda nin mga sinagoga sain man sinda mag-istar.
Kaya pag-abot kan inot na siglo C.E., an mga sinagoga an nagin sentro kan relihiyosong mga aktibidad kan mga Judio saka diyan ninda nakakaiba-iba an iba pang mga Judio hali sa mga komunidad sa palibot kan Mediteraneo, sa bilog na Middle East, asin sa mismong Israel. “[An sinagoga] nagserbing lugar para sa pag-adal, sagradong mga karakanan, mga pagbista, pagdeposito nin komunal na pondo, asin mga pagtiripon dapit sa pulitika saka mga pagtiripon-tipon,” an sabi ni Propesor Lee Levine kan The Hebrew University of Jerusalem. Sinabi pa niya: “Siyempre, an pinakaimportante, iyo an relihiyosong mga serbisyo.” Kaya bakong makangangalas na si Jesus parating nag-aatender sa mga pagtiripon sa mga sinagoga. (Mar. 1:21; 6:2; Luc. 4:16) Nagtukdo siya, nagsadol, asin pinakusog an mga yaon diyan. Pagkatapos na maestablisar an Kristiyanong kongregasyon, parati man na naghulit si apostol Pablo sa mga sinagoga. An mga tawong interesado sa espirituwal na mga bagay gustong nagduduman sa mga sinagoga, kaya pag nag-aabot si Pablo sa sarong siyudad, sa parati nagduduman nguna siya sa sinagoga asin naghuhulit diyan.—Gibo 17:1, 2; 18:4.