Pitong Tip Para Masiguradong Ligtas Asin Masustansiya an Kinakakan Mo
Kun taano ta mahalaga an kinakakan mo
May epekto sa salud mo an kinakakan mo. Kun pirmi mong sisiguraduhon na ligtas asin masustansiya an kinakakan mo, magigin mas marahay an salud mo. Pero, kun bakong tama an pagpreparar sa mga kinakakan ta saka bako iyan masustansiya, puwede iyan magin dahilan nin pagkakahilang ta, kun paanong an maluyang klase nin gasolina puwedeng makaraot sa awto. Tibaad dai ta man tulos mahiling an epekto kaiyan, pero siguradong maluwas iyan.—Galacia 6:7.
Sinasabi kan World Health Organization (WHO) na “an gabos na nasyon sa kinaban apektado kan saro o labi pang klase nin malnutrisyon”—kaiba sa terminong iyan bako lang an pagigin kulang sa nutrisyon kundi pati an pagigin sobra sa timbang asin sobrang taba. Kun parating bakong masustansiya an kinakakan o iniinom mo, dakula an tsansa na magkahilang ka sa puso, ma-stroke, magkadiabetes, asin magkakanser. Sigun sa sarong pag-adal, mga 11 milyones an nagadan kan 2017 huli sa bakong masustansiyang mga kakanon. Kinakarkulo kan WHO na labing sangribong tawo an nagagadan kada aldaw asin ginatos na milyon na tawo an nagkakahilang huli sa kontaminadong kakanon.
Dinadagka kita kan Bibliya na seryosong pag-isipan an bagay na ini. Itinutukdo kaiyan na an Diyos “an burabod nin buhay.” (Salmo 36:9) An buhay sarong regalo, asin ipinapahiling ta na pinapahalagahan ta iyan paagi sa pag-iingat sa salud ta asin kan satong pamilya. Pag-isipan kun paano mo iyan magigibo.
Apat na tip para masiguradong ligtas an kinakakan mo
1. Magin maingat sa pagpreparar nin kakanon.
Taano? An mga mikrobyoa na yaon sa kontaminadong kakanon asin tubig puwedeng makalaog sa hawak mo asin magin dahilan na magkahilang ka.
Irinerekomendar kan mga eksperto sa salud:
Bago ka magpreparar nin kakanon, maghugas nin kamot gamit an sabon asin tubig.b Kuskuson iyan na marhay nin mga 20 segundos. Nusnuson an likod kan saimong kamot pati na an mga pag-ultanan kan saimong mga muro saka an irarom kan saimong mga kuko. Balnawan asin pamarahon na marhay an saimong mga kamot.
Maggamit nin sabon asin tubig para hugasan an mga tadtadan, plato, saka iba pang gagamiton sa pagpreparar nin kakanon. Likayan man an paggamit nin saro sanang tadtadan para sa mga kakanon na lulutuon saka sa mga kakanon na dai lulutuon.
Hugasan an gabos na prutas asin gulay, saka i-disinfect man an mga iyan kun nakaistar ka sa lugar na tibaad an ginagamit sa mga pananom na patubig kontaminado nin udo.
2. Pagsuwayon an hilaw saka an luto nang kakanon.
Taano? An mga mikrobyo na nasa hilaw na kakanon arog nin karne saka an mga likido kaiyan puwedeng makakontaminar sa ibang kakanon.
Irinerekomendar kan mga eksperto sa salud:
Isuway an gabos na hilaw na kakanon—lalo na an mga karne—sa luto nang kakanon pag nagsasaod ka asin pag sasarayon mo na iyan sa mga bugtakan.
Pagkatapos na piridasuhon an hilaw na karne, maghugas na marhay nin kamot, asin hugasan na marhay an kutsilyo saka an tadtadan na ginamit bago gamiton an mga iyan sa ibang kakanon.
3. Siguraduhon na nalutong marhay an kakanon.
Taano? An nakakaraot na mga mikrobyo nagagadan sana kun naabot kan linulutong kakanon an tamang temperatura.
Irinerekomendar kan mga eksperto sa salud:
Lutuon an kakanon sagkod na mainit na iyan na marhay. An mga kakanon, kaiba an pinakatahaw na parte kan karne, dapat na lutuon sa temperatura na 70 degrees Celsius sa laog nin kisiyera 30 segundos.
Pakalakagaon an mga may sabaw.
Kun makakan nin tadang kakanon, initon iyan na marhay.
4. Isaray an mga kakanon sa tamang temperatura.
Taano? Kun an kakanon pigsaray sa temperatura na 5 sagkod 60 degrees Celsius dawa sa laog sana nin 20 minutos, puwedeng madoble an bilang kan mga bakterya na yaon diyan. Dugang pa, kun an hilaw na karne dai pigsaray sa tamang temperatura, an nagkapirang bakterya puwedeng magprodusir nin mga toxin, o hilo, na dai nagagadan sa pagluto.
Irinerekomendar kan mga eksperto sa salud:
Papagdanayon na mainit o malipot an kakanon, bakong maimbong, tanganing mapaluya o mapundo an pagdakul kan mga mikrobyo.
Dai ipagbugtak an kakanon sa lugar na may katamtaman na temperatura sa laog nin labing duwang oras, o sa laog nin labing sarong oras kun an temperatura kan lugar labi sa 32 degrees Celsius.
Pagkatapos na maluto an kakanon, papagdanayon iyan na mainit sagkod na iserbi iyan.
Tulong tip para masiguradong masustansiya an kinakakan mo
1. Magkakan nin manlain-lain na prutas asin gulay aroaldaw.
An prutas asin gulay mapagkukuanan nin mga bitamina, mineral, asin iba pang mahalagang marhay na bagay na kaipuhan para sa marahay na salud. Sinasabi kan WHO na kaipuhan kan saimong hawak nin kisiyera 400 na gramo nin prutas asin gulay kada aldaw. Dai kaiba digdi an mga duma, arog nin patatas o kamoteng-kahoy.
2. Limitaran an pagkakan nin mga kakanon na dakul nin fats asin malana.
Irinerekomendar kan WHO na limitaran an pagkakan nin prinitos na mga kakanon, mga processed food, mga tinapay, keyk o iba pang kakanon na komersiyal an pagkagibo, na sa parati igwa nin fats na bakong marahay sa salud. Kun posible, pag nagluluto gumamit nin unsaturated vegetable oil.c Mas marahay an lanang ini kisa sa mga lana na igwa nin dakul na saturated fats.
3. Limitaran an asin saka asukar.
Irinerekomendar kan WHO na dai dapat umabot sa sarong kutsarita nin asin an makakakan nin sarong adulto kada aldaw. Irinerekomendar man kan WHO na dai dapat umabot nin 60ml (12 kutsarita) nin free sugar an puwedeng kakanon kada aldaw.d Asukar an panginot na sangkap nin dakul na processed food saka inumon. Halimbawa, an soft drink na 355ml (12 fl oz) igwa nin sagkod sa 50ml (10 kutsarita) nin asukar. Dawa ngani an mga soft drink dakul nin calorie, dikit sana an sustansiya kaini o mayo pa ngani.
Sinasabi kan Bibliya: “An saro na alisto an isip nahihiling an peligro asin minatago, pero an daing eksperyensiya minadiretso sana asin sinasapar an mga konsekwensiya.” (Talinhaga 22:3) Kun nagigin maingat ka sa kinakakan mo saka ginigibo an kinakaipuhan na mga pagbabago, ipinapahiling mo sa Diyos na pinapahalagahan mo an saimong buhay asin salud.
Mga salang ideya
Salang ideya: Ligtas na kakanon an pagkakan na garo okey man an itsura, parong, saka namit.
An totoo: Labing 10 bilyones na bakterya an kaipuhan tanganing magin malabog an sarong litro nin tubig, pero sa 15 sagkod 20 sanang peligrosong bakterya, puwede ka nang magkahilang. Para masigurado na ligtas an saimong mga kinakakan saka iniinom, ipreparar, iserbi, asin isaray iyan uyon sa irinerekomendar na temperatura saka lawig nin oras.
Salang ideya: Ligtas pang kakanon an pagkakan na pigtugdunan nin langaw.
An totoo: Sa parati, minilyon na mikrobyo na nagkakawsa nin hilang an dara kan mga langaw huling nagkakakan sinda saka nagsusugok sa mga bagay na maati, arog nin udo. Tanganing malikayan na makontaminar kan mga langaw an pagkakan, takupan iyan na marhay.
Salang ideya: “Haloy na akong nagkakakan nin bakong masustansiyang mga kakanon kaya mayo na man mangyayari kun babaguhon ko pa an sakong kinatudan sa pagkakan.”
An totoo: Nadiskubre nin mga parasiyasat na kun mapuon ka na ngunyan sa pagkakan nin masustansiyang mga kakanon, masadit an tsansa na magadan ka nin amay asin kun padagos mo iyan na gigibuhon, magigin mas marahay an saimong salud.
a An mga mikrobyo, o mikroorganismo, mga nabubuhay na linalang na saraditon na marhay kaya dai mo iyan mahihiling kun dai ka magamit nin aparato. Kaiba diyan an mga bakterya, virus, asin parasito. May mga mikroorganismo na nakakatabang, pero may mga nakakaraot man o nakakagadan pa ngani.
b Mas dakul na mikrobyo an nahahali nin sabon asin tubig kisa tubig sana.
c An unsaturated fats likido asin dai nagbibilog sa katamtaman na temperatura.
d Kaiba sa free sugar an puro o naprosesong asukar, arog nin puting asukar, tangguli, syrup, saka mga fruit juice. Dai digdi kaiba an natural na asukar na yaon sa mga prutas, gulay, saka gatas.