HAPOT KAN MGA HOBEN
Ano an mga Dapat Kong Maaraman Manungod sa Pag-share nin mga Ritrato Online?
Nag-i-enjoy ka talaga sa bakasyon, kaya gusto mong maaraman iyan kan gabos mong amigo! Pero paano?
Mapadara ka daw sa kada saro sainda nin postcard?
Magibo ka daw nin e-mail para sa gabos mong amigo?
Ma-post ka daw nin mga ritrato online?
Kan tin-edyer pa an lolo saka lola mo, posibleng “A” lang an opsiyon.
Kan tin-edyer pa an mga magurang mo, posibleng puwede na an “B.”
Ngunyan, dakul na hoben na tinutugutan na mag-post nin mga ritrato online an pipilion an “C.” Iyo ka man daw? Kun iyo, matatabangan ka kan artikulong ini na malikayan an pirang dai gayo risang mga peligro.
Ano an mga pakinabang?
Marikas. “Pagkatapos nin exciting na bakasyon o nakaka-enjoy na iribanan kaiba nin mga amigo ko, maisi-share ko an mga ritrato mantang yaon pa su excitement.”—Melanie.
Kumbenyente. “Mas pasil na masubaybayan an mga bagong ritratong pig-post kan mga amigo ko kisa kun e-mail an gagamiton para maaraman an mga nangyayari sainda.”—Jordan.
Nakakatabang para maaraman an mga nangyayari sa mga amigo asin kapamilyang nasa harayo. “May mga amigo ako saka mga kapamilya na nasa harayo. Kun parati sindang nagpo-post nin mga ritrato asin kun parati ko man na hihilingon kun anong bago, garo man sana nahihiling ko sinda aroaldaw!”—Karen.
Ano an mga peligro?
Puwede mong maisapeligro an kaligtasan mo. Kun may geotagging an camera mo, puwedeng makakua sa mga pig-post mong ritrato nin iba pang impormasyon na dai mo gustong maaraman nin iba. “Pag nag-post ka sa Internet nin mga ritrato asin iba pang media na may naka-tag na eksaktong geolocation, puwede iyan aprobetsaran nin siisay man na tawong may tracking software asin may maraot na motibo tanganing maaraman an lokasyon mo,” an sabi kan website na Digital Trends.
Siyempre, may mga kriminal na mas interesadong maaraman kun sain ka mayo. Sa sarong kasong ipinaabot sa Digital Trends, may tulong parahabon na nanglaog sa 18 harong kan mayo an gabos na tawo diyan. Paano ninda naaraman na mayong mawawalat sa harong? Nag-online sinda asin sinubaybayan an mga ginigibo kan mga residente—sarong teknik na inaapod na cybercasing—dangan nakahabon sinda nin mga gamit na may kantidad na labing $100,000 (U.S.).
Puwede kang mabantad sa nakakaraot na mga content. May mga tawong post sanang post nin kun ano-ano asin dai nasusupog na mahiling iyan kan gabos. Si Sarah, na sarong tin-edyer, nagsabi: “Peligroso pag nagba-browse ka nin mga account nin mga tawong dai mo bisto. Garo iyan paglibot-libot na mayong mapa sa sarong siyudad na dai ka pamilyar. Haros sanggatos porsiyentong mapapaduman ka sa sarong lugar na habo mong dumanan.”
Puwedeng maubos an oras mo. “Madali lang na maubos an panahon mo sa paghiling kan pinakabagong mga post asin pagbasa kan mga comment kan gabos,” an sabi kan hoben na babaying si Yolanda. “Puwedeng mag-abot sa punto na kukuanon mo an phone mo sa kada may pagkakataon para lang hilingon kun anong bago.”
Kaipuhan mo nin pagpupugol sa sadiri kun may photo-sharing account ka
Uyon diyan an tin-edyer na si Samantha. “Kaipuhan kong kontrulon an panahon na itinatao ko sa mga site na ini,” an sabi niya. “Kaipuhan talaga an pagpupugol sa sadiri kun igwa nin photo-sharing account.”
An puwede mong gibuhon
Magin determinado na likayan an bakong marahay na mga content. Sinasabi kan Bibliya: ‘Dai ko ibubugtak sa atubangan nin sakuyang mga mata an ano man na bagay na biko.’—Salmo 101:3.
“Regular kong pigtse-check an mga post kan mga pig-follow ko, tapos kun sa hiling ko bakong marahay an mga piglalaag ninda ina-unfollow ko sinda.”—Steven.
Likayan an mga tawong bako mong kapareho nin mga pamantayan, huling puwede nindang mapaluya an depensa mo sa moral. Sinasabi kan Bibliya: “Dai kamo magpadaya. An maraot na pag-iriba minaraot kan marahay na mga ugali.”—1 Corinto 15:33.
“Likayan na hilingon an partikular na mga ritrato dahil sana ta trending iyan. Sa parati, diyan ka makakahiling nin mga nagmumuda, naghuhuba, asin iba pang nakakaraot na mga content.”—Jessica.
Magbugtak nin mga limitasyon sa kun gurano ka kahaloy na ma-browse asin kun gurano ka kaparating ma-post nin mga ritrato. Sinasabi kan Bibliya: “Bantayan nindo nin maingat an saindong paglakaw, na iyan dai magin siring sa mga bakong madunong kundi siring sa mga tawong madunong, na ginagamit sa pinakamarahay an saindong panahon.”—Efeso 5:15, 16.
“Pig-unfollow ko su mga ‘grabeng mag-post.’ Halimbawa, may sarong nagpa-beach tapos nag-post siya nin 20 ritrato nin iyo man sanang shell. Grabe ano? Makakaubos nin oras kun sasaro-saruon kong hilingon ’yan gabos!”—Rebekah.
Siguraduhon na an ritratong mga pino-post mo dai matao nin impresyon na manungod na sana iyan gabos saimo. Sinabi kan sarong kagsurat kan Bibliya na si Pablo: “Sinasabihan ko an lambang saro diyan sa saindo na dai magin sobra an hiling sa sadiri.” (Roma 12:3) Dai pag-isipon na mahangang marhay saimo saka sa mga ginigibo mo an mga amigo mo.
“May mga tawo na sige na sanang post nin selfie. Kun mag-amiga kita, aram ko na man an itsura mo—dai mo na kaipuhan na pirming ipagirumdom ’yan sako!”—Allison.