Libro kan Biblia Numero 58—Hebreo

Kagsurat: Pablo

Kun Saen Isinurat: Roma

Natapos an Pagsurat: Mga 61 C.E.

SI Pablo midbid na marhay bilang an apostol “sa mga nasyon.” Alagad an saiya daw na ministeryo para sana sa mga bakong Judio? Bako nanggad! Kan si Pablo madali nang bautismohan asin sugoon sa saiyang gibohon, an Kagurangnan na Jesus nagsabi ki Ananias: “An tawong ini [si Pablo] sarong piniling lalagan para sa sako tanganing magdara kan sakong ngaran sa mga nasyon saka sa mga hade asin mga aki ni Israel.” (Gibo 9:15; Gal. 2:​8, 9) An pagsurat kan libro nin Hebreo totoong kaoyon sa sugo ki Pablo na darahon an ngaran ni Jesus sa mga aki ni Israel.

² Minsan siring, pinagdududahan nin nagkapirang kritiko na si Pablo an kagsurat kan Hebreo. An sarong dahelan kaini iyo na an ngaran ni Pablo mayo sa surat. Alagad bako nanggad ining olang, huling dakol na iba pang libro na kabtang kan Biblia an dai nagsasabi kan ngaran kan kagsurat, na sa parate namimidbid paagi sa ebidensia na nasa laog kan libro. Dugang pa, naniniwala an nagkapira na posibleng tinuyo ni Pablo na dai ilaag an saiyang ngaran kan magsurat sa Hebreong mga Kristiano sa Judea, huling an saiyang ngaran ikinakaongis kan mga Judio duman. (Gibo 21:28) An pagbabago kan estilo kaini kisa sa saiyang iba pang surat bako man dahelan tanganing dai maniwala na si Pablo an kagsurat. Baga man mga pagano, Judio, o Kristiano an sinusuratan ni Pablo, pirme niang ipinapaheling an saiyang abilidad na ‘magin gabos na bagay sa gabos na klase nin tawo.’ Digdi, an saiyang pangangatanosan na itinao sa mga Judio siring sa pangangatanosan nin sarong Judio, mga argumento na lubos nindang masasabotan asin maaapresyar.​—⁠1 Cor. 9:⁠22.

³ An ebidensia na nasa laog kan libro lubos na nagsusuportar na si Pablo an kagsurat kaiyan. An kagsurat nasa Italia asin kaibaiba ni Timoteo. Aplikado ki Pablo an mga detalyeng ini. (Heb. 13:​23, 24) Apuera kaini, an doktrina isinurat sa estilo ni Pablo, dawa ngani an mga argumento itinao sa punto de vista nin Judio, na dinisenyo tanganing makaakit sa kongregasyon na kompuesto sana nin mga Hebreo na pinanongdan kan surat. Dapit sa puntong ini an Commentary ni Clarke, Volume 6, pahina 681, nagsasabi mapadapit sa mga Hebreo: “Pinapatunayan kan bilog na surat na iyan ginibo para sa propiong mga Judio. Kun iyan isinurat sa mga Hentil, mayo kutana ni saro sa sampulong ribo sa sainda an nakasabot kan argumento, huli ta bako sindang pamilyar sa Judiong sistema; aram ini kan kagsurat, kaya sa bilog na libro ini an pirmeng nasa isip nia.” Nakakatabang ini na masabotan kun taano ta laen an estilo kaiyan kun ikokomparar sa iba pang surat ni Pablo.

⁴ An pagkadiskobre kan Chester Beatty Papyrus No. 2 (P⁴⁶) kan mga 1930 nagtao nin dugang pang ebidensia na si Pablo an kagsurat. Sa pagkomento sa papirong kodiseng ini, na isinurat kaidtong mga saro may kabangang siglo pa sana pagkagadan ni Pablo, an bantog na Britanong kritiko sa teksto na si Sir Frederic Kenyon nagsabi: “Maririparong marhay na an Hebreo isinunod tolos sa Roma (sarong kinamumugtakan na haros dai pa nangyari kaidto), na nagpapaheling na sa amay na petsa kan isurat an manuskritong ini mayo nin pagduda na an autor kaiyan iyo si Pablo.”a Mapadapit sa iyo man sanang bagay na ini, an Cyclopedia ni McClintock asin Strong direktang nagsasabi: “Mayo nin matibay na ebidensia sa iba pang reperensia o sa laog kan surat apabor sa siisay man na naghihingakong autor kan surat na ini apuera ki Pablo.”b

⁵ Apuera sa pag-ako kan enot na mga Kristiano sa libro nin Hebreo, an mga laog kaiyan nagpapatunay na iyan “ipinasabong nin Dios.” Padagos na dinadara kaiyan an atension kan nagbabasa sa mga hula sa Hebreong Kasuratan, na nagkotar nin dakol na beses sa naenot na mga kasuratan, asin ipinapaheling kaiyan kun paano ini gabos naotob ki Cristo Jesus. Sa enot na kapitulo pa sana, dai mababa sa pitong kotasyon hale sa Hebreong Kasuratan an ginamit mantang ipinapaliwanag kaiyan na an Aki mas halangkaw na ngonyan kisa sa mga anghel. Danay na ibinabantog kaiyan an kadakulaan kan Tataramon asin ngaran ni Jehova, na itinotokdo si Jesus bilang an Pangenot na Ahente nin buhay asin an Kahadean nin Dios paagi ki Cristo bilang an solamenteng paglaom kan katawohan.

⁶ Mapadapit sa panahon kan pagsurat, ipinaheling na sa enotan na ginibo ni Pablo an surat mientras na sia nasa Italia. Sa pagtapos sa surat, sia nagsabi: “Mangnoha na pinaluwas na an tugang niato na si Timoteo, na, kun sia dumatong tolos, kaiba ko na maheheling kamo.” (13:23) Garo baga nagpaparisa ini na si Pablo naglalaom na amay na makaluwas sa bilanggoan asin na makaiba si Timoteo, na nabilanggo man alagad nakaluwas na. Sa siring, an ultimong taon kan enot na pagkabilanggo ni Pablo sa Roma isinusuherir na iyo an petsa kan pagsurat, na iyo na ngani an 61 C.E.

⁷ Durante kan katapusan kan Judiong sistema nin mga bagay, nagdatong an panahon nin grabeng pagbalo sa Hebreong mga Kristiano sa Judea asin nangorogna sa mga nasa Jerusalem. Huli sa pag-oswag asin paglakop kan maogmang bareta, an mga Judio nagin labi-labi kaanggot asin kapanatiko sa saindang pagtumang sa mga Kristiano. Pira pa sanang taon an nakaagi, an pagtunga sana ni Pablo sa Jerusalem nakaprobokar na nin pagkariribok, na duman an relihiosong mga Judio makosog na nagkurahaw: “Halea sa daga an siring na tawo, ta dai sia maninigong mabuhay!” Labi sa 40 Judio an nanumpa na dai sinda makakan o mainom sagkod na dai sia ninda nagagadan, asin kinaipuhan an dakol na soldados na armadong gayo tanganing darahon sia sa banggi pasiring sa Cesarea. (Gibo 22:22; 23:​12-15, 23, 24) Sa kamugtakan na ini nin relihiosong panatisismo asin pagkaongis sa mga Kristiano, kinaipuhan kan kongregasyon na mamuhay, maghulit, asin magdanay na marigon sa pagtubod. Kinaipuhan nindang magkaigwa nin marahay na kaaraman asin pakasabot kun paano ni Cristo inotob an Ley tangani na dai na sinda bumalik sa Judaismo asin sa pagsunod kaiyan sa Ley ni Moises kaiba an pag-atang nin mga hayop, na an gabos na iyan ngonyan mga ritual na sana na daing saysay.

⁸ Mayo ni saro apuera ki apostol Pablo an orog na makakasabot kan sakit asin persekusyon na inagihan kan Judiong mga Kristiano. Mayo ni saro apuera ki Pablo, na dating Fariseo, an orog na nasasangkapan na magtao sa sainda nin mapuersang mga argumento asin pagpahimutik sa Judiong tradisyon. Paagi sa saiyang mahiwas na kaaraman dapit sa Ley ni Moises, na nanodan nia ki Gamaliel mismo, sia nagtao nin dai makukuestion na prueba na si Cristo an kaotoban kan Ley asin kan mga pagkukuyogon patin atang na sinasabi kaiyan. Ipinaheling nia kun paano an mga ini sinalidahan na nin mas mamuraway nanggad na mga katunayan, na nagtatao nin mas dakula nanggad na mga pakinabang paagi sa sarong bago asin mas marahay na tipan. Sinumaryo kan alisto niang isip an sunod-sunod na mga prueba sa malinaw asin nakakakombensir na paagi. An katapusan kan tipan nin Ley asin an pag-abot kan bagong tipan, an kalabihan kan pagkasaserdote ni Cristo kisa sa pagkasaserdote ni Aaron, an tunay na halaga kan atang ni Cristo kun ikokomparar sa mga dolot na torong baka asin kanding, an paglaog ni Cristo sa mismong presensia ni Jehova sa kalangitan imbes na sa saro sanang daganon na tolda​—⁠an gabos na ini na talagang bagong mga katokdoan, na labi-labing ikinaongis nin daing pagtubod na mga Judio, ipinaliwanag digdi sa Hebreong mga Kristiano kaiba an kadakol na ebidensia hale sa Hebreong Kasuratan. Mayong makatanosan na Judio na dai makokombensir kaiyan.

⁹ Paagi sa surat na ini, an Hebreong mga Kristiano nagkaigwa nin bago asin mapuersang armas tanganing papondohon an ngoso kan parapersegir na mga Judio, saka nin sarong nakakakombensir na argumento na paagi kaiyan makokombensir asin makokombertir ninda an sadiosan na mga Judio na naghahanap kan katotoohan nin Dios. Ipinapaheling kan surat an hararom na pagkamoot ni Pablo sa Hebreong mga Kristiano asin an saiyang makosog na pagmawot na tabangan sinda sa praktikal na paagi sa panahon nin dakulang pangangaipo ninda.

KUN TAANO TA KAPAKIPAKINABANG

²³ Bilang legal na argumento sa pagsuportar ki Cristo, an surat sa mga Hebreo sarong dai madidiskutir na obra maestra, sangkap an pagkagibo asin dokumentado nanggad nin prueba hale sa Hebreong Kasuratan. Tinotokar kaiyan an manlaenlaen na kabtang kan Ley ni Moises​—⁠an tipan, an dugo, an parapangoltanan, an tolda nin pagsamba, an pagkasaserdote, an mga dolot​—⁠asin ipinapaheling kaiyan na an mga ini nagin arogan sana na ginibo nin Dios na nagtotokdo sa orog na dakula nanggad na mga bagay na maabot, na an kulminasyon kan gabos na ini iyo si Cristo Jesus asin an saiyang atang, an kaotoban kan Ley. An Ley na “ginibong lihis na asin daan na madali nang mapara,” an sabi ni Pablo. Alagad “si Jesu-Cristo iyo man sana kasuodma asin ngonyan, patin sagkod lamang.” (8:13; 13:8; 10:⁠1) Sierto nanggad na naggayagaya an mga Hebreong idto sa pagbasa kan surat sa sainda!

²⁴ Alagad ano an kahalagahan kaini para sa sato ngonyan, sa laen nang mga kamugtakan niato? Mantang kita bakong sakop kan Ley, igwa daw kita nin ano man na mapapakinabangan sa argumento ni Pablo? Sierto nanggad na igwa. Sinumaryo digdi para sa sato an dakulang areglo kan bagong tipan basado sa panuga ki Abraham na paagi sa saiyang Banhi an gabos na pamilya sa daga magbebendisyon kan saindang sadiri. Ini an satong paglaom para sa buhay, an solamente niatong paglaom, an kaotoban kan suanoy na ipinanugang bendisyon ni Jehova paagi sa Banhi ni Abraham, si Jesu-Cristo. Minsan ngani kita bakong sakop kan Ley, kita namundag sa kasalan bilang mga aki ni Adan, asin kaipuhan niato an sarong maheherakon na halangkaw na saserdote, saro na may balidong dolot manongod sa kasalan, saro na makakalaog sa mismong presensia ni Jehova sa langit asin duman mangongoltanan para sa sato. Digdi manonompongan niato sia, an Halangkaw na Saserdote na makakagiya sa sato pasiring sa buhay sa bagong kinaban ni Jehova, na makakapakidamay sa satong mga kaluyahan, huling sia “nabalo na sa gabos na bagay arog sa sato,” asin na nag-aagda sa sato na “dumolok na may katalingkasan sa pagtaram sa trono nin dai na kutana maninigong kabootan, tanganing kita magkamit nin pagkaherak asin makakua nin dai na kutana maninigong kabootan na makakatabang sa tamang panahon.”​—⁠4:​15, 16.

²⁵ Apuera kaini, sa surat ni Pablo sa mga Hebreo, makakanompong kita nin nakakapukaw sa boot na ebidensia na an mga hula na haloy nang isinurat sa Hebreong Kasuratan sa huri naotob sa makangangalas na paagi. An gabos na ini para sa pagtokdo sa sato asin sa karangahan niato ngonyan. Halimbawa, sa Hebreo, an mga tataramon kan hula sa Salmo 110:1 manongod sa Kahadean limang beses na inaplikar ni Pablo ki Jesu-Cristo bilang an Banhi kan Kahadean, na “nagtukaw sa too kan trono nin Dios” tanganing maghalat “sagkod na an saiyang mga kaiwal ibugtak na magin tungtongan kan saiyang mga bitis.” (Heb. 12:2; 10:​12, 13; 1:​3, 13; 8:⁠1) Dugang pa, kinotar ni Pablo an Salmo 110:4 sa pagpaliwanag kan mahalagang katongdan kan Aki nin Dios bilang “sarong saserdote sagkod lamang segun sa orden ni Melquisedec.” Siring ki Melquisedec kan suanoy, na sa rekord kan Biblia “daing ama, daing ina, daing ginikanan, ni kapinonan nin mga aldaw ni katapusan nin buhay,” si Jesus Hade patin “nagdadanay na saserdote sagkod lamang” tanganing itao an daing katapusan na mga pakinabang kan saiyang atang na pantubos sa gabos na makinuyog sa saiyang pamamahala. (Heb. 5:​6, 10; 6:20; 7:​1-21) An iyo man sanang Hade asin Saserdoteng ini an pinanongdan ni Pablo kan kotaron nia an Salmo 45:​6, 7: “An Dios an saimong trono sagkod pa man, asin an setro kan saimong kahadean an setro nin katanosan. Namoot ka sa katanosan, asin naongis ka sa katampalasanan. Kaya an Dios, an saimong Dios, linahidan ka kan lana nin kaogmahan nin labi kisa sa saimong kairiba.” (Heb. 1:​8, 9) Mantang kinokotar ni Pablo an Hebreong Kasuratan asin ipinapaheling nia an kaotoban kaiyan ki Cristo Jesus, naheheling niato na saro-sarong nagigin maliwanag sa sato an mga kabtang kan banal na arogan.

²⁶ Siring kan malinaw na ipinapaheling kan surat sa mga Hebreo, inantisipar ni Abraham an Kahadean, an “siudad na may tunay na mga pundasyon, na an paratogdok asin kaggibo kan siudad na iyan iyo an Dios”​—⁠an siudad na “langitnon.” “Huli sa pagtubod” naghingoa siang maabot an Kahadean, asin guminibo sia nin dakulang mga pagsakripisyo tanganing makamtan nia an mga bendisyon kaiyan paagi sa “mas marahay na pagkabuhay liwat.” Pambihira nanggad na halimbawa niato si Abraham asin an gabos na iba pang lalaki asin babae na may pagtubod​—⁠an “dakulaon na panganoron nin mga saksi” na ilinaladawan ni Pablo sa kapitulo 11 kan Hebreo! Mantang binabasa niato an rekord na ini, an satong puso nag-oogma asin naggagayagaya, bilang pag-apresyar sa pribilehio asin paglaom na nasa sato kaiba kan mga maimbod na iyan na nagdanay na may integridad. Sa siring dinadagka kita na ‘dumalagan na may pakatagal sa paorumbasan na ibinugtak sa atubangan ta.’​—⁠11:​8, 10, 16, 35; 12:⁠1.

²⁷ Sa pagkotar sa hula ni Haggeo, dinara ni Pablo an atension sa panuga nin Dios: “Tatanyogon ko nin makasaro pa bako sanang an daga kundi pati an langit.” (Heb. 12:26; Hag. 2:⁠6) Minsan siring, an Kahadean nin Dios paagi ki Cristo Jesus, an Banhi, magdadanay sagkod lamang. “Kun siring, mantang kita mag-aako nin kahadean na dai matatanyog, padagos kitang magkaigwa nin dai na kutana maninigong kabootan, na paagi kaiyan kita makakagibo sa Dios nin sagradong paglilingkod sa paaging maaako na may diosnon na takot asin may pagkangirhat na paggalang.” Sinisierto sa sato kan nakakapukaw sa boot na rekord na ini na si Cristo madatong sa ikaduwang beses na “siblag sa kasalan asin maheheling sia kan mga maigot na naghahanap sa saiya para sa saindang kaligtasan.” Kun siring, paagi sa saiya “danay kitang magdolot sa Dios nin atang nin pag-omaw, na iyo, an bunga nin mga ngabil na nagpapahayag sa publiko kan saiyang ngaran.” Logod na an dakulang ngaran ni Jehova Dios mapakangbanal sagkod lamang paagi sa saiyang Hade asin Saserdote, si Jesu-Cristo!​—⁠Heb. 12:28; 9:28; 13:⁠15.

[Mga Nota sa Ibaba]