Inataman sa Ibong nin Grabeng mga Pagbalo

ISINAYSAY NI ÉVA JOSEFSSON

Sarong sadit na grupo niamo an nagtiripon sa distrito nin Újpest sa Budapest, Hungaria, para sa halipot na pagtiripon bago magluwas sa Kristianong ministeryo. Kaidto 1939, kan madali nang magpoon an Guerra Mundial II, asin prohibido an paghuhulit kan Mga Saksi ni Jehova sa Hungaria. An mga nakikikabtang sa pagtotokdo kan Biblia sa publiko kan mga panahon na idto sa parate inaarestar.

MANTANG primero ko idtong pakikabtang sa aktibidad na ini, sierto na medyo nahahadit saka nanlulungsi an hitsura ko kaidto. An sarong mas maedad na Kristianong tugang na lalaki hinampang ako asin nagsabi: “Éva, dai ka noarin man dapat na matakot. An paglilingkod ki Jehova iyo an pinakadakulang onra na puedeng kamtan nin tawo.” An makonsiderar asin nakaparirigon na mga tataramon na idto nakatabang na susteniran ako sa ibong nin dakol na grabeng pagbalo.

Judiong Pinaghalean

Ako an pinakamatuang aki sa sarong pamilyang Judio na lima an aki. Si Nanay dai nanigoan sa Judaismo, asin nagpoon siang magsiyasat sa ibang mga relihion. Ini an paagi na namidbid nia si Erzsébet Slézinger, saro pang Judia na naghahanap man nin katotoohan sa Biblia. Ipinamidbid ni Erzsébet si Nanay sa Mga Saksi ni Jehova, asin bilang resulta, nagin interesado man akong marhay sa mga katokdoan sa Biblia. Dai nahaloy pinonan kong ihiras sa iba an sakong nanodan.

Kan ako mag-18 anyos kan tig-init nin 1941, sinimbolisaran ko an sakong pagdusay ki Jehova Dios paagi sa bautismo sa Salog nin Danube. Si Nanay kaidto man binautismohan, alagad dai inako ni Tatay an samong bagong manompongan na pagtubod. Dai nahaloy pakabautismohi sa sako, nagplano akong magpayunir, na an boot sabihon, makikabtang sa pambilog na panahon na ministeryo. Kaipuhan kong magkaigwa nin bisikleta, kaya nagpoon akong magtrabaho sa laboratoryo nin sarong dakulang pabrika nin tela.

Kapinonan nin mga Pagbalo

Sinakop kan mga Nazi an Hungaria, asin an pabrika na tinatrabawohan ko minanehar nin Aleman. Sarong aldaw ipinaapod an gabos na trabahador sa atubangan kan mga superbisor tanganing sumumpa sa pagsuportar sa mga Nazi. Sinabihan kami na an dai pakagibo kaini masakit an kaaabtan. Durante kan seremonya na dian kami inobligar na sumaludo sa pagsabi nin heil ki Hitler, magalang akong nagtindog alagad dai naggibo kan hinahagad na akto. Ipinaapod ako sa opisina kan aldaw man sanang idto, itinao an sakong sueldo, asin sinisante. Mantang kakadikit an trabaho, pinag-isip-isip ko kun ano an mangyayari sa sakong mga plano na magpayunir. Minsan siring, kan suminunod na aldaw, nakalaog ako sa sarong bagong trabaho na mas halangkaw pa ngani an sueldo.

Ngonyan an sakong pagmawot na magpayunir maootob na. Nagkaigwa ako nin nagkapirang kaibanan na payunir, asin an huri iyo si Juliska Asztalos. An samong Biblia sana an ginagamit niamo sa ministeryo, huling mayo nin mga literatura na ikaaalok. Kun nakanonompong kami nin interesadong mga tawo, kami minadalaw liwat asin nagpapasubli sa sainda nin mga literatura.

Paorootro, kinaipuhan mi ni Juliska na magbalyo nin teritoryo na samong hinuhulitan. Ini huli ta may sarong padi, na kan maaraman na sinosongko niamo an ‘saiyang mga karnero,’ iinanunsiar sa simbahan na kun magdalaw sa sainda an Mga Saksi ni Jehova, dapat nindang ireport iyan sa saiya o sa pulis. Kun an makikatood na mga tawo sinasabi sa samo an siring na anunsio, minabalyo kami sa ibang teritoryo.

Sarong aldaw nagsongko kami ni Juliska sa sarong solterito na nagpaheling nin interes. Kami nakipag-areglo na mabalik tanganing pasublion sia nin babasahon. Alagad kan kami bumalik, yaon na duman an mga pulis, asin kami inaresto asin dinara sa presinto sa Dunavecse. An solterito ginamit na paon tanganing dakopon kami. Kan kami makaabot sa presinto, naheling niamo duman an sarong padi asin aram mi na kalabot man sia.

An Pinakagrabeng Pagbalo sa Sako

Duman sa presinto, inaris an gabos kong buhok, asin pinatindog akong huba sa atubangan nin mga sarong dosenang pulis. Inusisa ninda ako, na gustong aramon kun siisay an namomoon sa samo sa Hungaria. Ipinaliwanag ko na mayo kami nin namomoon apuera ki Jesu-Cristo. Dangan pinonan ninda akong hampakon na daing herak kan saindang mga batuta, alagad dai ko pinasaloiban an sakong mga tugang na Kristiano.

Pagkatapos, ginapos ninda an sakong mga bitis asin iinitaas an sakong mga kamot sa pamayohan ko saka ginapos man iyan. Dangan, pasarosaralida, linupigan ninda ako, sinda gabos apuera sa sarong pulis. Higoton an pagkagapos sa sako kaya igwa pa ako nin mga marka sa sakong mga pupulsohan pakalihis nin tolong taon. Grabe an karingisan na ginibo sa sako kaya itinago ako sa sirong sa laog nin duwang semana sagkod na medyo maghilom na an sakong pinakagrabeng mga lugad.

Sarong Panahon nin Pakaginhawa

Kan huri dinara ako sa sarong bilanggoan sa Nagykanizsa, na duman dakol an Saksi ni Jehova. Duwang medyo maogmang taon an suminunod dawa kami nabibilanggo. Ginibo niamong sekreto an gabos niamong pagtiripon, asin kami nagpunsionar na garo man sana sarong kongregasyon. Nagkaigwa man kami nin dakol na oportunidad na magpatotoo nin impormal. Sa bilanggoan na ini namidbid ko si Olga Slézinger, tugang na babae sa laman ni Erzsébet Slézinger, an babae na nag-introdusir kan katotoohan sa Biblia sa sakong ina asin sa sako.

Pag-abot nin 1944 an mga Nazi sa Hungaria nagdesisyon na gadanon an mga Judiong Hungario, kun paanong sistematikong ginaradan ninda sinda sa ibang nasasakopan na lugar. Sarong aldaw kinua ninda kami ni Olga. Ikinonkon kami sa mga bagon nin mga baka, asin pakatapos nin masakiton na biahe sa Czechoslovakia, nakaabot kami sa samong destinasyon sa timog na Polandia​—an kampo nin mga sentensiadong magadan sa Auschwitz.

Pakapagdanay na Buhay sa Auschwitz

Namatean kong ligtas ako mantang kaiba ko si Olga. Sia puedeng magpangisi dawa sa masakit na mga situwasyon. Kan kami makaabot sa Auschwitz, nag-atubang kami sa maringison na si Dr. Mengele, na an trabaho ibulag an mga bagong abot na dai kayang magtrabaho sa mga pusog an hawak. An naenot dinadara sa mga kuarto na duman ginagadan an mga bilanggo paagi sa nakaiilong gas. Kan turno mi na, hinapot ni Mengele si Olga, “Pirang taon ka na?”

Mapuso, asin may nagpapangising kisap-kisap sa saiyang mga mata, sia nagsimbag, “20.” An totoo doble kaiyan an edad nia. Alagad si Mengele nagngisi asin tinogotan siang magduman sa toong kampi asin sa siring magdanay na buhay.

An gabos na preso sa Auschwitz minamarkahan nin mga simbolo sa saindang gubing nin bilanggo​—an Bitoon ni David para sa mga Judio, asin an lilang triangulo para sa Mga Saksi ni Jehova. Kan gusto nindang itahi an Bitoon ni David sa samong gubing, ipinaliwanag mi na mga Saksi ni Jehova kami asin gusto niamo an lilang triangulo. Ini bakong huli ta ikinasosopog mi an samong lahi na Judio, kundi kami ngonyan Mga Saksi ni Jehova na. Pinirit ninda kaming akoon an Judiong emblema paagi sa pagsipa asin paghampak sa samo. Alagad nanindogan kami nin marigon sagkod na inako ninda kami bilang Mga Saksi ni Jehova.

Pag-abot nin panahon, natagboan ko an sakong tugang na babae na si Elvira, na mas hoben sa sako nin tolong taon. An bilog niamong pamilya na may pitong miembro dinara sa Auschwitz. Solamenteng kami ni Elvira an naaprobaran na angay para sa trabaho. Si Tatay, Nanay, asin an tolo niamong tugang nagadan sa mga kuarto na duman ginagadan an mga bilanggo paagi sa nakaiilong gas. Bako pang Saksi kaidto si Elvira, asin dai kami nagkaibanan sa parehong lugar sa laog kan kampo. Sia nagdanay na buhay, nag-imigrar sa Estados Unidos, nagin Saksi sa Pittsburgh, Pennsylvania, asin kan huri nagadan duman kan 1973.

Pakapagdanay na Buhay sa Ibang mga Kampo

Kaidtong tiglipot nin 1944/45, an mga Aleman nagdesisyon na bayaan an Auschwitz, huling nagdadangadang an mga Ruso. Kaya kami ibinalyo sa Bergen-Belsen sa amihanan na parte kan Alemania. Dai nahaloy pag-abot mi, dinara kami ni Olga sa Braunschweig. Digdi pinatatabang kutana kami sa paglinig sa mga nagkararaot pakatapos kan grabeng pambobomba kan Alyadong hukbo. Pinag-olayan mi ni Olga an bagay na iyan. Mantang dai niamo sierto kun an paggibo kan siring na trabaho malapas kan samong neutralidad, nagdesisyon kaming duwa na dai makikabtang dian.

Napag-orolay-olayan nanggad an samong desisyon. Hinampak kami nin mga latigong anit asin pinaatubang sa sarong iskuad na parabadil. Tinawan kami nin sarong minuto na mag-isip-isip giraray, asin sinabihan kami na kun dai niamo liwaton an samong isip, babadilon kami. Sinabi mi na dai na niamo kaipuhan an panahon na mag-isip manongod dian huli ta nagdesisyon na kami. Minsan siring, mantang mayo an komandante kan kampo asin sia sana an may autoridad na magtao nin pagboot na paggadan, kinaipuhan na ioktaba an paggadan sa samo.

Mientras tanto pinuersa kaming magtindog sa natad kan kampo sa bilog na aldaw. Duwang armadong soldados, na sinasalidahan kada duwang oras, an nagbantay sa samo. Dai kami tinawan nin ano man na kakanon, asin nagtios kami nin grabeng lipot, ta Pebrero na kaidto. Luminihis an sarong semana nin siring na tratamiento, alagad dai nagpaheling an komandante. Kaya isinakay kami sa likod nin sarong trak, asin sa pagkabigla niamo, nanompongan mi na nakabalik na kami sa Bergen-Belsen.

Kan panahon na idto terible na an kamugtakan mi ni Olga. Haros naubos na an sakong buhok asin halangkawon an kalintura ko. Labi-labi sana an paghihingoa ko kaya ako nakatatrabaho pa nin kadikit. An daing kalaoglaog na sabaw nin repolyo asin sadit na tinapay kada aldaw bakong igo. Alagad kaipuhan niamong magtrabaho huli ta idtong mga dai na makatrabaho ginagadan. An mga tugang na babaeng Aleman na kaibahan ko sa trabaho sa kusina tinabangan ako na makapahingalo nin kadikit. Kun parani na an mga guardia na nag-iinspeksion, pinatatanidan ako kan mga tugang na babae, tanganing makatindog ako sa bangko na ginagamit sa trabaho, na sagin mahigos sa trabaho.

Sarong aldaw mayo na talagang kosog si Olga na magduman sa saiyang trabaho, asin pakatapos kaiyan dai mi na sia naheling. Nawaran ako nin mapusong katood asin kaibaiba, saro na dakula an ikinatabang sa sako durante kan masakit na mga bulan na idto sa mga kampo. Bilang linahidan na parasunod kan satong Kagurangnan na si Jesu-Cristo, sierto na inako na tolos nia an saiyang langitnon na balos.​—Kapahayagan 14:13.

Pakaluwas Asin an Buhay Pagkatapos Kaiyan

Kan matapos an guerra kan Mayo 1945 asin magdatong an liberasyon, maluyahon na ako kaya dai ako makapaggayagaya na an pagdominar kan mga nan-aapi sa katapustapusi nahale na; ni nakaiba man ako sa mga kumboy na nagdara sa mga nakatalingkas sa mga nasyon na gustong mag-ako sa sainda. Nagdanay ako nin tolong bulan sa sarong ospital tanganing mabawi an kosog. Pagkatapos dinara ako sa Sweden, na nagin an bago kong istada. Nakua ko tolos an sakong Kristianong mga tugang na lalaki asin babae asin pag-abot nin panahon naglaog sa mahalagang marhay na kayamanan na ministeryo sa langtad.

Kan 1949, naagom ako ni Lennart Josefsson, na naglingkod nin dakol na taon bilang nagbibiaheng paraataman kan Mga Saksi ni Jehova. Sia man nabilanggo durante kan Guerra Mundial II bilang resulta kan pagpadanay nia sa saiyang pagtubod. Pinonan mi an samong buhay na magkaiba bilang mga payunir kan Setyembre 1, 1949, asin iinasignar kami na maglingkod sa banwaan nin Borås. Durante kan primerong mga taon niamo duman, regular kaming nagkokondukta nin sampulong pag-adal sa Biblia kada semana sa mga interesado. Naggayagaya kami na maheling an kongregasyon sa Borås na magin tolo sa laog nin siyam na taon, asin ngonyan igwa na nin lima.

Dai na ako nakapagdanay na payunir nin halawig huli ta kan 1950 kami nagkaaki nin sarong aking babae, asin pakalihis nin duwang taon, nin sarong aking lalaki. Sa siring nagkaigwa ako nin nakaoogmang pribilehio na tokdoan an samong mga aki kan mahalagang marhay na katotoohan na itinokdo sa sako kan mahal na tugang na lalaking idto sa Hungaria kan ako 16 anyos pa sana, iyo na ngani na: “An paglilingkod ki Jehova iyo an pinakadakulang onra na puedeng kamtan nin tawo.”

Sa paggirumdom sa sakong buhay, narerealisar ko na naeksperyensiahan ko an pagigin totoo kan isinurat ni disipulo Santiago kan ipinagigirumdom sa sato an pakatagal ni Job: “Si Jehova mabooton an kapadangatan asin maheherakon.” (Santiago 5:11) Minsan ngani ako nag-agi man nin grabeng mga pagbalo, ako igong binendisyonan nin duwang aki, mga agom ninda, asin anom na makoapo​—na gabos sinda nagsasamba ki Jehova. Apuera kaiyan, igwa ako nin kadakoldakol na aki asin makoapo sa espirituwal, na an nagkapira sa sainda naglilingkod bilang mga payunir asin misyonero. Ngonyan an sakong dakulang paglaom iyo na sabaton an mga namomotan na natotorog sa kagadanan asin kugoson sinda kun sinda bumangon hale sa saindang lolobngan na girumdoman.​—Juan 5:​28, 29.

[Retrato sa pahina 31]

Mantang nasa ministeryo sa Sweden pakatapos kan Guerra Mundial II

[Retrato sa pahina 31]

Kaiba kan sakong agom