Nakanood Akong Manarig ki Jehova

ISINAYSAY NI JÁN KORPA-ONDO

Kaidto 1942, asin binabantayan ako kan mga soldados na Hungario harani sa Kursk, Rusya. Mga preso kami kan mga kapangyarihan na Axis na nakikilaban sa mga Ruso durante kan Guerra Mundial II. Kinalot na an lolobongan sa sako, asin tinawan ako nin dies minutos tanganing magdesisyon kun pipirmahan ko an sarong dokumento na nagsasabing bako na akong saro sa Mga Saksi ni Jehova. Bago ko isaysay an sunod na nangyari, togoti nindo akong isaysay sa saindo kun paano ako napaduman.

NAMUNDAG ako kan 1904 sa sadit na baryo kan Zahor, na ngonyan yaon sa sirangan na Slovakia. Pakatapos kan Guerra Mundial I, an Zahor nagin kabtang kan bagong establisaron na nasyon nin Czechoslovakia. An samong baryo igwa nin mga 200 na harong asin duwang simbahan, sarong Griego Katoliko asin sarong Calvinista.

Dawa ngani ako nasa Iglesia Calvinista, an buhay ko mayo nin ano man na pagpopogol sa moral. Sa harani sa sako may nag-iistar na sarong lalaki na medyo napapalaen. Sarong aldaw nagpoon siang makipag-olay sa sako asin pinasubli ako nin sarong Biblia. Idto an primero kong pakakapot kan librong iyan. Kan panahon na ini, kan 1926, naagom ko si Barbora, asin dai nahaloy nagkaaki kami nin duwa, si Barbora asin Ján.

Pinonan kong basahon an Biblia, alagad kadakol kan dai ko nasabotan. Kaya dinumanan ko an sakong pastor asin nagpatabang ako sa saiya. “An Biblia para sana sa edukadong mga tawo,” an sabi nia, “dai mo noarin man pagprobaran na saboton iyan.” Dangan inagda nia akong magkawat nin baraha.

Pakatapos kaiyan dinumanan ko an lalaki na nagpasubli sa sako kan Biblia. Saro siang Estudyante sa Biblia, na apod kaidto sa Mga Saksi ni Jehova. Naogma siang tabangan ako, asin paghaloyhaloy nagpoon na mamuklat an sakong mga mata. Nagpondo ako sa sobrang pag-inom asin nagpoon na mamuhay na may marahay na moral; pinonan ko pa nganing makipag-olay sa iba manongod ki Jehova. An katotoohan sa Biblia nagkaigwang epekto sa Zahor sa kapinonan kan mga taon nin 1920, asin dai nahaloy naestablisar an sarong aktibong grupo nin Mga Estudyante sa Biblia.

Minsan siring, igwa nin makosog na relihiosong pagtumang. Sinadol kan lokal na padi an kadaklan sa sakong pamilya na kontrahon ako, na sinasabing nabubua ako. Alagad nagpoon na magkaigwa nin katuyohan an sakong buhay, asin marigon akong nagdesisyon na paglingkodan an tunay na Dios, si Jehova. Sa siring, kan 1930, sinimbolisaran ko an sakong pagdusay ki Jehova asin nabautismohan.

Kapinonan nin Grabeng mga Pagbalo

Kan 1938, an samong rehion napairarom sa pamamahala kan Hungaria, na nagkampi sa Alemania durante kan Guerra Mundial II. Kan panahon na idto mga 50 kaming Saksi sa samong baryo na mayo pang sangribo an mga tawo. Nagpadagos kami sa paghuhulit maski ngani an paggibo kaiyan nagsapeligro kan samong buhay asin katalingkasan.

Kan 1940, inapod ako na magserbisyo sa hukbo nin Hungaria. Ano an gigibohon ko? Bueno, nabasa ko an mga hula sa Biblia manongod sa mga tawo na dinadaragupdop an saindang mga armas sa guerra na magin mga kasangkapan sa katoninongan, asin aram ko na, pag-abot nin panahon, hahaleon nin Dios an gabos na guerra sa daga. (Salmo 46:9; Isaias 2:4) Sa siring, naongis ako sa guerra, asin nagdesisyon ako na dai umayon sa hukbo, ano man an magin resulta.

Nasentensiahan akong mabilanggo nin 14 bulan sa Pécs, Hungaria. Lima pang Saksi an yaon sa iyo man sanang bilanggoan, asin inapresyar niamo an samong pagkairibanan. Minsan siring, sa laog nin kadikit na panahon nainkomunikado ako na nakakadena an sakong mga bitis. Kun kami nagsasayumang magtrabaho may koneksion sa mga paghihingoa para sa guerra, binubugbog kami. Siring man, pinuersa kaming tumindog na siring sa militar sa bilog na aldaw, apuera sa laog nin duwang oras sa odto. An sakit na ini nagpadagos sa laog nin dakol na bulan. Pero maogma kami huli ta igwa kami nin malinig na konsensia sa atubangan kan samong Dios.

An Hapot Dapit sa Pakipagkompromiso

Sarong aldaw uminabot an sarong grupo nin 15 pading Katoliko tanganing hingoahon na kombensiron kami na importanteng sumuportar kami sa paghihingoa para sa guerra paagi sa pag-ayon sa hukbo. Durante kan orolay sinabi mi: “Kun kaya nindong patunayan gikan sa Biblia na an kalag inmortal asin na maduman kami sa langit kun kami magadan sa guerra, kami maayon sa hukbo.” Siempre, dai ninda kayang patunayan iyan, asin habo na nindang ipadagos an orolay.

Kan 1941 natapos an sentensia sa sako na pagkabilanggo, asin hinidaw kong makaibanan liwat an sakong pamilya. Imbes, dinara akong nakakadena sa sarong base nin hukbo sa Sárospatak, Hungaria. Pag-abot mi, tinawan ako nin oportunidad na makaluwas. “An kaipuhan mo sanang gibohon,” an sabi sa sako, “pirmahan an promesang ini na ika mabayad nin 200 pengö pagpuli mo.”

“Paano iyan mangyayari?” an hapot ko. “Aanohon nindo an kuarta?”

“Karibay kan kuarta,” an sabi sa sako, “maresibi ka nin sertipikasyon na dai ka nakapasar sa medikal na eksamin para sa hukbo.”

Nag-atubang ini nin masakit na desisyon para sa sako. Sa laog nin labi nang sarong taon, nag-agi ako nin daing herak na pagtrato; napapagal na ako. Ngonyan, paagi sa pag-oyon na magbayad, makaluluwas na ako. “Iisipon ko nguna,” an sabi ko sa sadiri ko.

Ano an magigin desisyon ko? Igwa ako nin agom asin mga aki na dapat isipon. Bueno, kan panahon na idto nakaresibi ako nin surat hale sa sarong kapwa Kristiano na dian nagtao sia nin pamparigon sa boot. Kinotar nia an Hebreo 10:​38, na dian kinotar ni apostol Pablo an mga tataramon ni Jehova: “‘An sakong matanos mabubuhay huli sa pagtubod,’ asin, ‘kun sia sumibog, an sakong kalag mayo nin kaogmahan sa saiya.’” Dai nahaloy pakatapos kaiyan, duwang opisyal na Hungario sa kuartel an nakipag-olay sa sako, na an saro nagsabi: “Dai mo aram kun gurano an paggalang mi sa saimo huli sa marigon na marhay na pagsuportar sa mga prinsipyo kan Biblia! Dai ka sumuko!”

Kan sunod na aldaw dinumanan ko an mga nag-alok sa sako nin katalingkasan sa kantidad na 200 pengö asin sinabi: “Mantang tinogotan ako ni Jehova Dios na mabilanggo, sia man an bahala sa pagluwas ko. Dai ako mabayad tanganing makaluwas.” Kaya nasentensiahan ako nin sampulong taon na pagkabilanggo. Alagad bako idto an katapusan kan mga pagprobar na mahimong magkompromiso ako. An korte nag-alok na patawadon ako kun maoyon akong magserbi sa hukbo sa laog sana nin duwang bulan, asin dai na ngani ako kaipuhan na magdara nin armas! Sinayumahan ko man an alok na iyan, asin nagpoon an sentensia sa sako na pagkabilanggo.

Nag-orog an Paglamag

Ibinilanggo giraray ako sa Pécs. Sa ngonyan mas grabe pa ngani an pasakit. Ginapos an sakong mga kamot sa likod, asin paagi kaiyan ako binitay sa laog nin mga duwang oras. Bilang resulta, nalapo an sakong mga abaga. An siring na pasakit inorootro sa laog nin mga anom na bulan. Si Jehova sana an puede kong pasalamatan na dai ako suminuko.

Kan 1942 kaming grupo​—mga preso politikal, Judio, asin 26 na Saksi ni Jehova—​dinara sa siudad nin Kursk sa sarong lugar na okupado kan mga tropang Aleman. Itinao kami sa mga Aleman, asin pinapagtrabaho ninda an mga preso na maghatod nin pagkakan, armas, asin bado sa mga soldados na nasa prontera. Kaming mga Saksi nagsayumang magtrabaho huli ta paglapas iyan sa samong Kristianong neutralidad. Bilang resulta, ibinalik kami sa mga Hungario.

Sa katapustapusi, ilinaog kami sa lokal na bilanggoan sa Kursk. Sa laog nin nagkapirang aldaw tolong beses kada aldaw na kami hinahampak nin gomang mga batuta. Tinamaan ako sa sakong sentido asin natumba. Mantang ako hinahampak, naisip ko, ‘Bakong gayong masakit an magadan.’ Namagol na an bilog kong hawak, kaya mayo akong mamatean. Sa laog nin tolong aldaw dai nanggad kami tinawan nin kakanon. Dangan dinara kami sa korte, asin anom an sinentensiahan nin kagadanan. Kan gibohon an sentensia, 20 kaming nawalat.

An mga pagbalo sa pagtubod na inagihan kan mga panahon na idto sa Kursk kan Oktubre nin 1942 iyo an pinakagrabe na napaatubang sa sako kasuarin man. Marahay nanggad an pagkapahayag sa samong mga saboot ni Hadeng Josafat kan suanoy kaidtong napapaatubang sa dakulaon na problema an saiyang mga kahimanwa: “Kami mayo nin kosog sa atubangan kan dakulang kadaklan na ini na minadatong tumang sa samo; asin kami mismo dai nakaaaram kun ano an dapat niamong gibohon, alagad an samong mga mata nasa saimo.”​—2 Cronica 20:12.

Kaming 20 dinara sa luwas tanganing magkalot kan komun na lolobongan sa samo, na binabantayan nin 18 soldados na Hungario. Pagkatapos ming magkalot, sinabihan kami na igwa kami nin dies minutos tanganing pirmahan an sarong dokumento, na nagsasabi sa sarong kabtang: “An tokdo kan Mga Saksi ni Jehova sala. Dai ko na iyan paniniwalaan o susuportaran. Makikilaban ako para sa dagang tinuboan kan mga Hungario . . . Pinatutunayan ko paagi sa sakong pirma na ako maayon sa Iglesia Katolika Romana.”

Uminabot an orden pakalihis nin sampulong minuto: “Bumirik sa too! Magmartsa pasiring sa lolobngan!” Dangan, an pagboot: “An enot asin ikatolong preso lumaog sa kalot!” An duwang ini tinawan pa nin dies minutos tanganing magdesisyon na pirmahan an dokumento. An saro sa mga soldados nakiolay: “Bayae na nindo an saindong pagtubod asin lumuwas sa lolobngan!” Mayong naggirong. Dangan binadil sindang duwa kan namamahalang opisyal.

“Ano man an gigibohon sa iba pa sa sainda?” an hapot nin sarong soldados sa namamahalang opisyal.

“Gaposon sinda,” an simbag nia. “Orog pa niato sindang papasakitan asin babadilon ta sinda pag-alas sais nin aga.”

Bigla akong natakot, bakong huli ta magagadan ako, kundi na dai ko makakayang tagalan an pasakit asin magkompromiso. Kaya nagduman ako sa enotan asin nagsabi: “Ginoo, parareho kami naglapas kan samong mga tugang na binadil pa sana nindo. Taano ta dai man nindo kami badilon?”

Alagad dai ninda kami binadil. Ginapos ninda sa likod an samong mga kamot. Dangan binitay kami sa kamot. Kun kami nadidismayo, sinisiwagan ninda kami nin tubig. Grabe an kolog huli ta nalalapo an samong mga abaga huli sa gabat kan hawak. Nagpadagos an pagpasakit na ini sa laog nin mga tolong oras. Dangan, biglang may nag-abot na orden na dai na badilon an Mga Saksi ni Jehova.

Pagbalyo sa Sirangan—Dangan Pagdulag

Pakalihis nin tolong semana pinamartsa kami bilang sarong grupo sa laog nin pirang aldaw sagkod na nakaabot kami sa pangpang kan Salog nin Don. Sinabihan kami kan mga namamahala na dai na kami ibabalik na buhay. Durante kan aldaw, tinawan kami nin daing kamanungdanan na trabaho, pagkalot nin mga trintsera dangan pagtambon kan mga iyan. Sa banggi, medyo libre kaming maglibotlibot.

Sa heling ko, may duwang posibilidad. Puede kaming magadan duman mismo, o puede kaming dumulag sa mga Aleman asin sumuko sa mga Ruso. Tolo sana kaming nagdesisyon na magprobar na dumulag pabalyo sa nagyeyelong Salog nin Don. Kan Disyembre 12, 1942, namibi kami ki Jehova asin naghale. Nakaabot kami sa prontera kan Rusya asin tolos na ilinaog sa sarong kampong bilanggoan na may mga 35,000 na preso. Pag-abot kan tigsoli, mga 2,300 na preso sana an buhay pa. An iba nagadan sa gutom.

Katalingkasan Alagad Dugang Pang Trahedya

Nagdanay akong buhay sa natada pang kabtang kan guerra, kabale an nagkapirang bulan pagkatapos kaiyan, bilang preso sa Rusya. Sa katapustapusi, kan Nobyembre 1945, nakapuli ako sa Zahor. Raot an samong oma, kaya kinaipuhan na ako magpoon na naman liwat. Inataman kan sakong agom asin mga aki an oma durante kan guerra, alagad kan Oktubre 1944, mantang padangadang an mga Ruso, sinda inebakwit pasiring sa sirangan. An gabos ming pagsadiri hinabon.

An pinakamaraot, pagpuli ko, grabe an helang kan sakong agom. Kan Pebrero 1946, sia nagadan. Sia 38 anyos pa sana. Kakadikit sana kan nagin panahon niamo na magkairibaiba giraray pakalihis nin labing limang halawig, masakit na taon nin pagkasuhayan.

Nakanompong ako nin karangahan sa tahaw kan sakong mga tugang sa espirituwal, na nag-aatender sa mga pagtiripon asin nakikikabtang sa ministeryo sa harong-harong. Kan 1947, nakasubli ako nin kuarta tanganing makabiahe pasiring sa Brno, biahe na mga 400 kilometros, tanganing umatender sa sarong kombension. Duman sa tahaw kan sakong Kristianong mga tugang, kabale si Nathan H. Knorr, an presidente kaidto kan Watch Tower Bible and Tract Society, nag-ako ako nin dakol na pagranga asin pagparigon sa boot.

Dai naghaloy an samong katalingkasan pakalihis kan guerra. Kan 1948 an mga Komunista nagpoon na apihon kami. An dakol sa mga tugang na nangengenot sa gibohon kan Mga Saksi ni Jehova sa Czechoslovakia inarestar kan 1952, asin itinao sa sako an paninimbagan na asikasohon an mga kongregasyon. Kan 1954, ako dinakop man, asin sinentensiahan ako nin apat na taon na pagkabilanggo. An sakong aki, si Ján, asin an saiyang aking si Juraj ibinilanggo man huli sa pagdadanay sa saindang Kristianong neutralidad. Nagduwang taon ako sa estadong bilibid nin Pankrác sa Prague. Sarong amnestiya an idineklarar kan 1956, asin pinaluwas ako.

Katalingkasan sa Katapustapusi!

Sa katapustapusi, kan 1989, nahale an kontrol kan Komunismo sa Czechoslovakia, asin legal na irinehistro an gibohon kan Mga Saksi ni Jehova. Sa siring, libre na kaming magtiripon asin maghulit nin hayag. Kan panahon na idto haros sanggatos sana an Saksi sa Zahor, na nangangahulogan na mga 1 sa kada 10 tawo sa baryo Saksi. Kaidtong pirang taon na an nakaagi, nagtogdok kami nin magayon, mahiwas na Kingdom Hall sa Zahor, na makakaakomodar nin mga 200.

Bako nang gayong marahay an sakong salud, kaya ihinahatod ako kan mga tugang sa Kingdom Hall. Ikinaoogma ko an pagigin presente duman asin pagkomento sa Pag-adal sa Torrengbantayan. Nangorognang naoogma ako na maheling an mga representante kan tolong henerasyon kan sakong pamilya na naglilingkod ki Jehova, kabale an nagkapira kan mga makoapo. An saro kaini naglilingkod bilang nagbibiaheng paraataman kan Mga Saksi ni Jehova sa Czechoslovakia sagkod kan an saiyang mga paninimbagan sa pamilya makaolang na sa saiya na magibo an saiyang iskedyul.

Nagpapasalamat ako ki Jehova sa pagpakosog sa sako durante kan dakol na panahon nin pagbalo sa sako. An pagpadanay kan sakong atension na nakasentro sa saiya​—“na garo baga nakaheheling kan Saro na dai naheheling”—​an nakasustenir sa sako. (Hebreo 11:27) Iyo, namatean ko an saiyang mapangyaring kamot nin pagliligtas. Iyan an dahelan na, maski ngonyan, padagos akong naghihingoa na magin presente sa mga pagtiripon kan kongregasyon asin makikabtang sa pagpahayag kan saiyang ngaran sa ministeryo sa publiko sagkod sa mahihimo ko.

[Retrato sa pahina 25]

An Kingdom Hall sa Zahor

[Retrato sa pahina 26]

Inaapresyar ko an pribilehio na magkomento sa Pag-adal sa Torrengbantayan