Mapasensiang Paghalat ki Jehova Magpoon sa Sakong Pagkaniaki
ISINAYSAY NI RUDOLF GRAICHEN
Siring sa biglang pagkikilat, tinamaan nin trahedya an sakong pamilya kan ako 12 anyos pa sana. Enot, nabilanggo an sakong ama. Dangan, kami kan sakong tugang na babae puersahan na kinua sa harong asin pinaistar sa mga estranghero. Pagkatapos, kami kan sakong ina inarestar kan Gestapo. Nabilanggo ako, asin sia sa kahurihurihi napasa kampo de konsentrasyon.
AN SUNOD-SUNOD na mga pangyayaring iyan kapinonan sana nin sarong panahon nin makologon na paglamag na inagihan ko sa sakong pagkaniaki bilang saro sa Mga Saksi ni Jehova. An maringis na Gestapong Nazi dangan an Stasi kan Sirangan na Alemania pinagmaigotan na raoton an sakong integridad sa Dios. Ngonyan, pakalihis nin 50 taon nin dusay na paglilingkod sa saiya, masasabi ko an siring sa sinabi kan salmista: “Halawig na nin igo na nagpaheling sinda sa sako nin pakikilaban poon sa sakong pagkaniaki; pero dai sinda nanggana sa sako.” (Salmo 129:2) Kanigoan an pasasalamat ko ki Jehova!
Namundag ako kan Hunyo 2, 1925, sa sadit na banwaan nin Lucka harani sa Leipzig, Alemania. Dawa kan bago pa ako mamundag, an sakong mga magurang, sinda Alfred asin Teresa, namidbid na an tanog nin katotoohan sa Biblia sa mga publikasyon kan Mga Estudyante sa Biblia, na apod kaidto sa Mga Saksi ni Jehova. Nagigirumdoman ko na aroaldaw pinagheheling ko an mga retrato nin mga eksena sa Biblia na nakasabit sa mga lanob kan samong harong. An sarong retrato ipinaheheling an lobo asin an kordero, an ogbon na kanding asin an leopardo, an bakang ogbon asin an leon—an gabos matoninong, na pinangengenotan nin sarong sadang na aking lalaki. (Isaias 11:6-9) An siring na mga retrato nagkaigwa nin nagdadanay na epekto sa sako.
Sa gabos na panahon na mapupuede, iiniiba ako kan sakong mga magurang sa mga aktibidad kan kongregasyon. Halimbawa, kan Pebrero 1933, pira pa sanang aldaw pakapamahala ni Hitler, ipinadalan an “Photo-Drama of Creation”—na may slides, pelikula, asin nakarekord na pagsaysay—sa samong sadit na banwaan. Kanigoan an kaogmahan ko kaidto, sarong sadit na aking lalaki na siete anyos pa sana, na naglilibot sa bilog na banwaan sakay sa likod nin sarong pik-ap bilang kabtang nin martsa sa pag-anunsiar para sa “Photo-Drama”! Sa okasyon na ini asin sa iba pa, ipinamate sa sako kan mga tugang na ako sarong kapakipakinabang na miembro kan kongregasyon sa ibong kan sakong pagkaaki. Kaya poon kan aki pang marhay, tinokdoan ako ni Jehova asin naimpluwensiahan kan saiyang Tataramon.
Sinanay na Magtiwala ki Jehova
Huli sa estriktong Kristianong neutralidad, dai nakilabot an Mga Saksi ni Jehova sa politikang Nazi. Bilang resulta, kan 1933 nagpaluwas nin mga ley an mga Nazi na ipinangangalad sa samo an paghuhulit, pagtiripon, asin pati an pagbasa kan samong sadiring literatura sa Biblia. Kan Setyembre 1937 an gabos na tugang na lalaki sa samong kongregasyon, kaiba an sakong ama, inarestar kan Gestapo. Ikinamondo kong gayo iyan. Sinentensiahan an sakong ama nin limang taon na pagkabilanggo.
Nagin masakit na marhay an mga bagay para sa samo sa harong. Alagad nanodan mi tolos na magtiwala ki Jehova. Sarong aldaw kan ako pumuli hale sa eskuelahan, binabasa kan sakong ina An Torrengbantayan. Gusto niang iluto ako nin simpleng pangodto, kaya ibinugtak nia an magasin sa ibabaw nin sarong sadit na kabinet. Pakapangodto, mantang sinasaray mi an mga kinakanan, may makosog na toktok sa pinto. Idto sarong pulis na boot na rekisahon an samong apartment para sa literatura sa Biblia. Natakot akong marhay.
Pambihira kainit kan aldaw na idto. Kaya an enot na ginibo kan pulis hinale an saiyang kupya asin ibinugtak iyan sa ibabaw nin sarong lamesa. Dangan nagpadagos na sia sa saiyang pagrekisa. Mientras na naghahanap sia sa irarom kan lamesa, nagpoon na dumarusdos an saiyang kupya. Kaya kinaptan tolos kan sakong ina an kupya asin ibinugtak iyan sa kabinet sa ibabaw mismo kan An Torrengbantayan! Rinuskay kan pulis an samong apartment alagad ta mayo sia nin nakuang ano man na literatura. Siempre, nungka niang naisip na helingon an nasa irarom kan saiyang kupya. Kan mahale na sia, nagramoramo siang naghagad nin dispensasyon sa sakong ina mantang patalikod niang inaabot an saiyang kupya. Kanigoan na pakaginhawa an namatean ko!
An mga eksperyensiang siring kaiyan inandam ako para sa orog pa kadepisil na mga pagbalo. Halimbawa, ginipit ako sa eskuelahan na makiayon sa organisasyon na Hobenes ni Hitler, na dian sinasanay an mga aki sa disiplinang panmilitar asin dinodoktrinahan sa pilosopiyang Nazi. An nagkapirang maestro nagkaigwa nin personal na pasohan na maabot an 100 porsientong partisipasyon nin estudyante. An sakong maestro, si Herr Schneider, siertong nakamate na sia bigong marhay huli ta, bakong arog kan gabos na iba pang maestro sa sakong eskuelahan, kulang sia nin sarong estudyante sa 100 porsientong partisipasyon. Ako an estudyanteng idto.
Sarong aldaw ipinaisi ni Herr Schneider sa bilog na klase: “Mga aki, sa aga maeskursion kita.” Nagustohan kan gabos an ideyang iyan. Dangan idinugang nia: “Maninigo na isulot nindo gabos an saindong uniporme na Hobenes ni Hitler tanganing sa pagmartsa niato sa mga tinampo, maheling nin gabos na kamo toltol na mga aking lalaki ni Hitler.” Kinaagahan uminabot an gabos na aking lalaki na nakauniporme apuera sa sako. Inapod ako kan maestro sa enotan kan kuarto kan klase asin hinapot ako: “Masdi daw an ibang mga aki dangan masdi an saimong sadiri.” Idinugang nia: “Aram kong dukha an saimong mga magurang asin dai ka ninda kayang ibakal nin uniporme, alagad may ipaheheling ako saimo.” Iiniba nia ako sa saiyang lamesa, binuksan an sarong sulong-sulong, asin nagsabi: “Gusto kong itao saimo an bagong unipormeng ini. Bako daw na magayon iyan?”
Mas gusto ko pang magadan kisa sa magsulot nin unipormeng Nazi. Kan maheling kan sakong maestro na mayo akong intension na isulot idto, naanggot sia, asin kinantsawan ako kan bilog na klase. Dangan ipinag-iba nia kami sa eskursion alagad ta hiningoa nia akong itago paagi sa pagpalakaw sa sako sa tahaw kan gabos na iba pang aking lalaki na nakauniporme. Minsan siring, naheheling ako kan dakol na tawo sa banwaan mantang risang-risa ako sa tahaw kan sakong mga kaklase. Gabos nakaaaram na kami kan sakong mga magurang Saksi ni Jehova. Nagpapasalamat ako ki Jehova sa pagtao sa sako kan kinakaipuhan na espirituwal na kosog kan ako aki pa.
Naggagrabe an Paglamag
Sarong aldaw kan pagpopoon kan 1938, kami kan sakong tugang na babae kinua sa eskuelahan asin isinakay sa kotse nin pulisiya pasiring sa sarong repormatoryo sa Stadtroda, na mga 80 kilometros an rayo. Taano? Nagdesisyon an mga korte na haleon kami sa impluwensia kan samong mga magurang asin gibohon kaming mga aking Nazi. Dai nahaloy an namamahala kan repormatoryo nakariparo na kami kan sakong tugang na babae magalang asin makinuyog, maski ngani marigon sa samong Kristianong neutralidad. Naghangang marhay an direktora kaya boot niang mamidbid nin personal an sakong ina. Guminibo nin eksepsion, asin tinogotan an sakong ina na dalawon kami. An sakong tugang na babae, an sakong ina, asin ako maogmahon asin nagpapasalamat na marhay ki Jehova na tinawan kami kan oportunidad na magkairibanan para sa pagparinigonan nin boot sa bilog na aldaw. Talagang kaipuhan niamo iyan.
Nagdanay kami sa repormatoryo sa laog nin mga apat na bulan. Dangan pinaistar kami kaiba nin sarong pamilya sa Pahna. Tinawan sinda nin instruksion na irayo kami sa samong mga paryente. Dai ngani tinogotan an sakong ina na dumalaw. Pero, sa duwang okasyon, nakakua sia nin paagi na makaolay kami. Sa pag-aprobetsar sa bihirang mga oportunidad na idto, ginibo kan sakong ina an pinakamakakaya nia na itadom sa samo an determinasyon na magdanay na fiel ki Jehova, ano man na mga pagbalo asin sirkumstansia an itogot nia.—1 Corinto 10:13.
Asin talagang uminabot an mga pagbalo. Kan Disyembre 15, 1942, kan ako 17 anyos pa sana, inarestar ako kan Gestapo asin idinetener sa Gera. Pakalihis nin mga sarong semana, inarestar man an sakong ina asin nakaiba ko sa iyo man sanang karsel. Huling menor de edad pa ako, dai ako puedeng bistahon kan mga korte. Kaya kami kan sakong ina anom na bulan na detenido mientras na hinahalat kan mga korte an ika-18 kumpleanyo ko. Kan aldaw mismo na mag-18 anyos ako, binista kami mag-ina.
Bago ko iyan narealisar, iyan tapos na. Dai ko lamang aram na dai ko na maheheling liwat an sakong ina. An sakong huring nagigirumdoman sa saiya iyo an pakaheling sa saiya na nagtutukaw kataed ko sa korte sa sarong maitom na bangko. Pareho kaming idineklarar na nagkasala. Sinentensiahan ako nin apat na taon na pagkabilanggo asin an sakong ina nin saro may kabangang taon.
Kan mga aldaw na idto rinibong Saksi ni Jehova an nasa mga bilanggoan asin kampo. Minsan siring, ipinadara ako sa bilanggoan sa Stollberg, na duman ako sana an Saksi. Naglabing sarong taon ako sa pagkainkomunikado, alagad ta kaiba ko si Jehova. An nagdedeterminar na bagay sa sakong pakapagdanay na buhay sa espirituwal iyo an pagkamoot na kinultibar ko para sa saiya sa sakong pagkaaki.
Kan Mayo 9, 1945, pakatapos na ako mabilanggo nin duwa may kabangang taon, nakaresibi kami nin maogmang bareta—tapos na an guerra! Pinaluwas ako kan aldaw na idto. Pakapagbaklay nin 110 kilometros, nakaabot ako sa harong na talagang naghehelang huli sa labi-labing kapagalan asin makuring gutom. Nagpirang bulan bago naulian an sakong salud.
Tolos-tolos pakaabot ko, nakaresibi ako nin makamomondong marhay na mga bareta. Enot manongod sa sakong ina. Pakatapos na sia mabilanggo sa laog nin saro may kabangang taon, hinagad kan mga Nazi na pirmahan nia an sarong dokumento na tinatalikdan an saiyang pagtubod ki Jehova. Nagsayuma sia. Kaya dinara sia kan Gestapo sa kampo de konsentrasyon nin mga babae, sa Ravensbrück. Duman nagadan sia sa tipus kan madali nang matapos an guerra. Sia mapusong marhay na Kristiana—sarong maigot na parapakilaban na nungkang suminuko. May kabootan logod na girumdomon sia ni Jehova.
May bareta man dapit sa sakong matuang tugang na lalaki, si Werner, na dai noarin man nagdusay ki Jehova. Uminayon sia sa hukbo nin Alemania asin nagadan sa Rusya. An sakong ama? Nakapuli man sia, alagad makamomondo, saro sia sa pipira sanang Saksi na puminirma sa makasosopog na dokumentong idto sa pagtalikod sa saindang pagtubod. Kan maheling ko sia, garo sia mamondo asin may diperensia sa isip.—2 Pedro 2:20.
Sarong Halipot na Panahon nin Maigot na Espirituwal na Aktibidad
Kan Marso 10, 1946, nag-atender ako sa sakong kaenot-enoteng asamblea sa Leipzig pagkatapos kan guerra. Nakaoogma nanggad kan ipaisi na magkakaigwa nin bautismo kan aldaw man sanang idto! Minsan ngani idinusay ko an sakong buhay ki Jehova dakol nang taon an nakalihis, ini an kaenot-enoteng oportunidad ko na magpabautismo. Nungka kong malilingawan an aldaw na idto.
Kan Marso 1, 1947, pakapagpayunir nin sarong bulan, inimbitaran ako sa Bethel sa Magdeburg. Naraot na marhay an mga opisina kan Sosyedad huli sa pambobomba. Dakulaon nanggad na pribilehio na tumabang sa paghirahay! Pakatapos kan tig-init na idto idinestino ako sa siudad nin Wittenberge bilang espesyal payunir. May mga bulan na labing 200 na oras an ginamit ko sa paghuhulit sa iba manongod sa maogmang bareta kan Kahadean nin Dios. Kanigoan an kaogmahan ko na magin talingkas giraray—mayong guerra, mayong paglamag, mayong mga karsel!
Makamomondo, dai nahaloy an katalingkasan na iyan. Pakatapos kan guerra nabanga an Alemania, asin an lugar na iniistaran ko napasa irarom kan pamamahala kan mga Komunista. Kan Setyembre 1950 an pulisiya sekreta kan Sirangan na Alemania, na inaapod na Stasi, nagpoon nang arestaron an mga tugang sa sistematikong paagi. Makangingisi an mga sahot tumang sa sako. Sinahotan ako nin pagigin sarong espiya para sa gobyerno nin Amerika. Ipinadara ninda ako sa pinakagrabeng bilanggoan nin Stasi sa nasyon, sa Brandenburg.
Pagsuportar Gikan sa Sakong Espirituwal na mga Tugang
Duman dai ako pinatotorog kan Stasi kun aldaw. Dangan inuusisa ninda ako sa magdamlag. Pakatapos kan pasakit na ini sa sako sa laog nin pirang aldaw, gruminabe an mga bagay. Sarong aga, imbes na ibuelta ako sa sakong selda, dinara ninda ako sa saro sa saindang maringison na U-Boot Zellen (na inaapod na mga seldang submarino huling namumugtak iyan sa kalaoglaogi nin sarong bodega). Binuksan ninda an sarong daan, taklaon nang batbat na pinto asin pinalaog ako. Kinaipuhan kong lakdangan an sarong halangkaw na irarom kan pinto. Kan itongtong ko an sakong bitis, naaraman ko na may tubig an enterong salog. Dangan palagapak na isinirra an pinto na garo nag-iik-ik an tanog. Mayong ilaw asin mayong bintana. Madiklomon idto.
Huli sa nagkapirang pulgada nin tubig sa salog, dai ako nakakatukaw, nakakahigda, o nakakatorog. Pakatapos nin paghalat na garo baga mayong sagkod, ibinalik ako para sa dugang pang pag-usisa sa irarom nin maliwanagon na mga ilaw. Dai ko aram kun arin an mas grabe—an tumindog sa tubig sa bilog na aldaw sa haros lubos na kadikloman o an tagalan an makologon sa matang maliwanag na mga pasilaw na pinatatama nin diretso sa sako sa magdamlag.
Sa nagkapirang okasyon hinuma ninda akong babadilon. Pakalihis nin nagkapirang banggi nin pag-usisa, dinalaw ako sarong aga nin sarong halangkaw an ranggo na Rusong opisyal sa militar. Nagkaigwa ako nin oportunidad na sabihon sa saiya na mas grabe pa an pagtratar sa sako kan Aleman na Stasi kisa sa pagtratar kan Nazing Gestapo. Sinabi ko sa saiya na neutral an Mga Saksi ni Jehova sa irarom kan gobyernong Nazi asin neutral man sa irarom kan gobyernong Komunista asin na dai kami nakikilabot sa politika saen man sa kinaban. Sa kabaliktaran, sinabi ko, an dakol ngonyan na opisyal nin Stasi dating mga miembro kan organisasyon na Hobenes ni Hitler, kun saen posibleng nanodan ninda kun paano mabangis na lalamagon an inosenteng mga tawo. Mantang nagtataram ako, nagkikibigkibig an sakong hawak huli sa lipot, gutom, asin labi-labing kapagalan.
Makangangalas, dai naanggot sa sako an Rusong opisyal. Al kontraryo, tinamongan nia ako asin trinatar ako nin maboot. Dai nahaloy pakadalaw nia, ibinalik ako sa mas komportableng selda. Pakalihis nin pirang aldaw, itinao ako sa mga korte nin Alemania. Mantang pendiente pa an kaso ko, ikinaogma ko an marahay na pribilehio na makaiba sa sarong selda an lima pang Saksi. Pakatapos na magtagal nin grabe kakuring pagtratar, kanigoan kanakarerepreskong makaasosyar ko an sakong espirituwal na mga tugang!—Salmo 133:1.
Sa korte ako idineklarar na nagkasala nin pag-espiya asin sinentensiahan nin apat na taon sa sarong bilibid. Ibinilang iyan na magian na sentensia. An nagkapira sa mga tugang sinentensiahan nin sagkod sa labing sampulong taon. Ipinadara ako sa sarong pinakalubos an pagguardiang bilibid. Sa paghona ko dawa sarong kino dai nakalalaog o nakaluluwas sa karsel na idto—estriktong gayo an pagguardia. Pero, sa tabang ni Jehova an nagkapirang mapusong tugang na lalaki nakapalusot sa laog nin kompletong Biblia. Sinuruhaysuhay idto asin binaranga sa indibiduwal na mga libro patin pinalibot sa mga tugang na bilanggo.
Paano niamo iyan ginibo? Masakiton idto. An solamenteng panahon na nakakaolay niamo an lambang saro kun kami dinadara sa parigosan kada duwang semana. Sa sarong okasyon, mantang nagkakarigos ako, hininghingan ako nin sarong tugang na lalaki na may itinago siang nagkapirang pahina kan Biblia sa saiyang tuwalya. Pakatapos kong mangarigos dapat an kuanon ko an saiyang tuwalya imbes na an sakuya.
Naheling kan saro sa mga guardia na hinihinghingan ako kan tugang na lalaki asin binatuta sia nin grabe. Kinaipuhan kong kuanon tolos-tolos an tuwalya asin makiayon sa ibang bilanggo. Marahay ta dai ako nadakop na dara an mga pahina kan Biblia. Ta kun iyo nameligro kutana an samong programa nin espirituwal na pagpapakakan. Uminagi kami nin dakol na kaparehong eksperyensia. An samong pagbasa kan Biblia perming ginigibong patago asin peligrosong gayo. Angay nanggad na marhay an mga tataramon ni apostol Pedro na “Magmata kamo, magpuka kamo.”—1 Pedro 5:8.
Sa dai aram na dahelan, nagdesisyon an mga autoridad na paorootrong ibalyo an nagkapira sa samo sa manlaenlaen na bilibid. Sa laog nin apat na taon, ibinalyo ako sa mga sampulong laen-laen na bilibid. Alagad ta permi kong nanonompongan an mga tugang. Namotan kong marhay an gabos na tugang na ini, asin binabayaan ko sindang dakulaon an kamondoan sa sakong puso kada ibalyo ako.
Sa katapustapusi ipinadara ako sa Leipzig, asin duman ako pinaluwas sa bilanggoan. An guardia sa bilanggoan na nagpaluwas sa sako dai nagsabi nin paaram kundi, imbes, “Sa dai mahahaloy ika maheheling niamo giraray.” Gusto kan maraot na kaisipan nia na mabilanggo liwat ako. Parate kong ginigirumdom an Salmo 124:2, 3, kun saen iyan nagsasabi: “Kun bakong huli sa bagay na si Jehova nasa samong kampi kan an mga tawo magtirindog tumang sa samo, kun siring nahalon kutana ninda kami minsan buhay pa, kan an saindang kaanggotan naglalaad tumang sa samo.”
Iliniligtas ni Jehova an Saiyang Maimbod na mga Lingkod
Ngonyan saro na naman akong talingkas na tawo. An sakong kakambal na tugang na babae, si Ruth, asin si Tugang na Herta Schlensog nasa trangka na naghahalat sa sako. Durante kan gabos na taon na idto nin pagkabilanggo, pinadadarahan ako ni Herta nin sarong sadit na pakete na may kakanon kada bulan. Tunay na naniniwala ako na kun mayo kan saradit na paketeng idto, nagadan kutana ako sa bilanggoan. May kabootan logod na girumdomon sia ni Jehova.
Poon kan pakapaluwasa sa sako, binendisyonan ako ni Jehova nin dakol na pribilehio nin paglilingkod. Naglingkod giraray ako bilang espesyal payunir, sa Gronau, Alemania, asin bilang paraataman sa sirkito sa Alpes sa Alemania. Dai nahaloy inimbitaran akong magpalista sa ika-31 klase kan Paadalan sa Biblia kan Watchtower sa Gilead para sa mga misyonero. Ginibo an samong gradwasyon sa Yankee Stadium durante kan internasyonal na asamblea kan Mga Saksi ni Jehova kan 1958. Nagkapribilehio akong magpahayag sa dakulang kadaklan nin mga tugang na lalaki asin babae asin isaysay an nagkapira sa sakong mga eksperyensia.
Pakatapos kan gradwasyon nagbiahe ako pasiring sa Chile tanganing maglingkod bilang misyonero. Duman naglingkod liwat ako bilang paraataman sa sirkito, sa pinakatimog na parte kan Chile—aktuwal na sinugo ako sa kaporoporohi kan daga. Kan 1962, pinakasalan ko si Patsy Beutnagel, sarong magayon na misyonera na taga-San Antonio, Texas, E.U.A. Ikinaogma ko an dakol na marahayon na taon nin paglilingkod ki Jehova na kaibaiba sia.
Sa sakong labi nang 70 anyos nin buhay, naeksperyensiahan ko an dakol na maogmang panahon asin dakol na kalamidad. An salmista nagsabi: “Dakol nanggayod an kalamidad kan matanos, alagad sa gabos na iyan iliniligtas sia ni Jehova.” (Salmo 34:19) Kan 1963, mantang nasa Chile pa, naeksperyensiahan mi ni Patsy an makaturotristeng pagkagadan kan samong sadit na aking babae. Pagkatapos, naghelang na marhay si Patsy, asin buminalyo kami sa Texas. Kan sia 43 anyos pa sana, nagadan sia, sa irarom man nin makaturotristeng mga sirkumstansia. Parate kong ipinamimibi na may kabootan logod na girumdomon ni Jehova an sakong magayon na agom.
Ngonyan, maski ngani herelangon asin gurang na, ikinaoogma ko an pribilehiong maglingkod bilang regular payunir asin magurang sa kongregasyon sa Brady, Texas. Totoo, dai perming nagin pasil an buhay, asin tibaad igwa nin ibang mga pagbalo na aatubangon ko pa. Minsan siring, arog kan salmista masasabi ko: “O Dios, tinokdoan mo ako magpoon sa sakong pagkaniaki, asin sagkod ngonyan ipinahahayag ko an saimong makangangalas na mga gibo.”—Salmo 71:17.
[Mga retrato sa pahina 23]
(1) Naglilingkod ngonyan bilang magurang sa kongregasyon asin payunir, (2) kaiba ni Patsy, bago kami ikasal (3) sa kuarto kan klase ni Herr Schneider, (4) an sakong ina, si Teresa, na nagadan sa Ravensbrück