Mga Reperensiya Para sa Workbook sa Pagtiripon na Pamumuhay Asin Ministeryo
SETYEMBRE 3-9
KAYAMANAN NA YAON SA TATARAMON NIN DIYOS | JUAN 1-2
“Ginibo ni Jesus an Saiyang Inot na Milagro”
(Juan 2:1-3) Asin kan ikatulong aldaw nagkaigwa nin bangkete sa kasal duman sa Cana sa Galilea, asin yaon duman an ina ni Jesus. 2 Inimbitaran man si Jesus asin an mga disipulo niya sa bangkete sa kasal. 3 Kan kinulang nin arak, an ina ni Jesus nagsabi sa saiya: “Dai na sindang arak.”
Si Cristo—An Kapangyarihan nin Diyos
3 Ginibo ni Jesus an inot niyang milagro sa sarong bangkete sa kasal sa Cana nin Galilea. Posibleng mas dakul na bisita an nag-abot kisa sa inaasahan. Ano man an dahilan, kinulang an arak. Kaiba sa naimbitaran an ina ni Jesus na si Maria. Siguradong haloy na niyang pinag-iisipan an gabos na hula may koneksiyon sa saiyang aki, na aram niyang aapudon na ‘Aki nin Kahuruhalangkawi.’ (Luc. 1:30-32; 2:52) Naniniwala daw siya na may nakatagong kapangyarihan si Jesus? Dai ta aram, basta an malinaw iyo na parehong nagmalasakit si Maria asin Jesus sa bagong kasal asin gusto nindang tabangan an mag-agom na dai mapasupog. Aram ni Jesus na responsabilidad kan ikinasal na istimaron an mga bisita. Kaya milagroso niyang ginibong “marahay na arak” an mga 380 litro nin tubig. (Basahon an Juan 2:3, 6-11.) Obligado daw si Jesus na gibuhon iyan? Dai. Ginibo niya iyan huling may pagmakulog talaga siya sa mga tawo asin inaarog niya an pagigin bukas-palad kan saiyang Ama sa langit.
(Juan 2:4-11) Alagad sinabi ni Jesus sa saiya: “Ano ta makikilabot kita diyan? Dai pa nag-aabot an sakuyang oras.” 5 Sinabi kan saiyang ina sa mga nagseserbi: “Gibuhon nindo an ano man na sabihon niya.” 6 Igwang anom na gapong tapayan na ibinugtak duman kauyon kan mga regulasyon nin mga Judio sa pagdalisay, asin an kada saro kaiyan malalagan nin mga 12 sagkod 17 galon. 7 Sinabi ni Jesus sa sainda: “Panuon nindo nin tubig an mga tapayan.” Kaya pinano ninda iyan sagkod sa bunganga. 8 Dangan sinabi niya sa sainda: “Magkua kamo ngunyan nin dikit asin darahon nindo sa namamahala sa bangkete.” Kaya dinara ninda idto. 9 Ninamitan kan namamahala sa bangkete an tubig na nagin nang arak, alagad dai niya aram kun sain iyan hali (pero aram ini kan mga suruguon na nagkua kan tubig). Dangan inapod niya an nobyo 10 asin sinabi sa saiya: “An ginigibo kan gabos iyo na ilinuluwas nguna ninda an marahay na klaseng arak, asin pag burat na an mga tawo, saka na ninda ipigluluwas an maluyang klase. Pero ika, ngunyan mo pa sana ilinuwas an marahay na klaseng arak.” 11 Ginibo ini ni Jesus sa Cana sa Galilea bilang kapinunan kan saiyang mga tanda, asin ihinayag niya an saiyang kamurawayan, asin an saiyang mga disipulo nagturubod sa saiya.
An Inot na Milagrong Ginibo Niya
Ini an inot na milagrong ginibo ni Jesus. Kan mahiling ini kan inot na mga disipulo, napakusog an pagtubod ninda sa saiya. Pagkatapos, si Jesus, an saiyang ina, asin an saiyang mga tugang na lalaki sa ina, nagpasiring sa Capernaum sa norteng-sulnupan na baybayon kan Dagat kan Galilea.
Maghanap nin Espirituwal na Kayamanan
(Juan 1:1) Sa kapinunan iyo an Tataramon, asin an Tataramon kaibanan nin Diyos, asin an Tataramon sarong diyos.
nwtsty study notes sa Ju 1:1
an Tataramon: O “an Logos.” Sa Griego, ho loʹgos. Ginamit ini digdi bilang titulo, na ginamit man sa Ju 1:14 asin Kap 19:13. Ipinamidbid ni Juan kun para kiisay an titulong ini, na iyo na ngani, ki Jesus. Ginamit an titulong ini ki Jesus kan siya saro pang espiritung linalang bago nagin tawo, kan panahon kan saiyang ministeryo sa daga bilang sarong perpektong tawo, asin pagkatapos na magsakat siya sa langit. Si Jesus an parakomunikar kan Tataramon nin Diyos, o Tagapagtaram, tanganing ipaabot an mga impormasyon asin instruksiyon kan Kaglalang sa iba pang espiritung linalang asin sa mga tawo. Kaya rasonable nanggad na isipon na bago si Jesus magdigdi sa daga, si Jehova nakikikomunikar na sa mga tawo paagi sa Tataramon, an Saiyang tagapagtaram na anghel.—Ge 16:7-11; 22:11; 31:11; Ex 3:2-5; Ho 2:1-4; 6:11, 12; 13:3.
kaibanan: Sa literal, “harani.” Sa kontekstong ini, an Griegong preposition na pros nagpaparisa nin dayupot asin haraning relasyon. Nagpaparisa man iyan nin magkalain na persona, sa tekstong ini, an Tataramon asin an solamenteng tunay na Diyos.
an Tataramon sarong diyos: O “an Tataramon siring sa diyos [o, “arog-diyos”].” Ilinaladawan kan mga tataramon na ini ni Juan an sarong kuwalidad o karakteristiko kan “an Tataramon” (sa Griego, ho loʹgos; hilingon an study note na an Tataramon sa bersikulong ini), na iyo si Jesu-Cristo. An Tataramon igwa nin halangkawon na posisyon bilang an panganay na Aki nin Diyos na paagi sa saiya linalang nin Diyos an gabos na iba pang bagay kaya ilinadawan siya bilang “diyos; arog-diyos; banal; banal na persona.” Dakul na mga paratradusir an pabor sa traduksiyon na “an Tataramon Diyos,” na ginigibong kapantay siya nin Diyos na Makakamhan sa Gabos. Minsan siring, may marahay na mga dahilan kun taano ta dai buot sabihon ni Juan na “an Tataramon” iyo man an Diyos na Makakamhan sa Gabos. Inot, an clause bago kaiyan saka an suminunod na clause kaiyan malinaw na nagsasabi na “an Tataramon” “kaibanan nin Diyos.” Saro pa, an Griegong tataramon na the·osʹ naglataw nin tulong beses sa bersikulo 1 asin 2. Sa Griego, an inot asin an ikatulong paglataw kan the·osʹ igwa nin definite article bago kaiyan; sa ikaduwang paglataw, mayong article. Uyon an dakul na iskolar na may mahalagang rason kun taano ta mayong definite article bago an ikaduwang the·osʹ. Kun gagamiton an article sa kontekstong ini, an the·osʹ nanunungod sa Diyos na Makakamhan sa Gabos. Sa ibong na lado, an dai paggamit nin article sa gramatikong pagkaareglo na ini nagtatao nin ideya na an the·osʹ nanunungod sa kuwalidad asin naglaladawan sa karakteristiko kan “an Tataramon.” Kun siring, an nagkapirang traduksiyon nin Bibliya sa lengguwaheng Ingles, Pranses, asin Aleman itrinadusir an tekstong ini na kapareho kan sa New World Translation, na nagtatao nin ideya na “an Tataramon” sarong “diyos; banal; banal na persona; may karakteristiko nin pagkadiyos; arog-diyos.” Sinusuportaran ini kan suanoy na mga traduksiyon kan Ebanghelyo ni Juan sa diyalektong Sahidic asin Bohairic sa lengguwaheng Coptic, na posibleng ginibo kan ikatulo asin ikaapat na siglo C.E., sa traduksiyon na ini an inot na paglataw kan the·osʹ sa Ju 1:1 lain man sa ikaduwang paglataw kaini. Idinuduon kan pagkatradusir na ini an sarong kuwalidad kan “an Tataramon,” na an saiyang kuwalidad kapareho kan sa Diyos, pero dai ninda siya ginibo na kapantay kan saiyang Ama, an Diyos na Makakamhan sa Gabos. Kauyon kan bersikulong ini, ilinadawan kan Col 2:9 si Cristo bilang igwa nin “gabos na karakteristiko nin pagkadiyos.” Asin uyon sa 2Pe 1:4, dawa an kaiba ni Cristo na mga tagapagmana magkakaigwa man “nin mga karakteristiko nin pagkadiyos.” Dugang pa, sa traduksiyon nin Septuagint, an Griegong tataramon na the·osʹ iyo an parating katumbas kan Hebreong mga tataramon para sa “Diyos,” an ʼel asin ʼelo·himʹ na nagpaparisa kan panginot na kahulugan na “Sarong Makakamhan; Sarong Makusog.” An Hebreong mga tataramon na ini ginagamit tanganing ipanungod sa Diyos na makakamhan sa gabos, ibang mga diyos, asin mga tawo. (Hilingon an study note sa Ju 10:34.) An pag-apod sa an Tataramon na “sarong diyos,” o “sarong makakamhan,” kauyon kan sinasabi kan propesiya sa Isa 9:6, na ihinula na an Mesiyas aapudon na ‘[Makakamhan] na Diyos’ (bakong “Diyos na Makakamhan sa Gabos”) asin magigin siyang “Amang Daing Katapusan” kan gabos na may pribilehiyong mabuhay bilang saiyang mga sakop. Uutubon ini kan kaigutan kan saiyang Ama, si ‘Jehova nin mga hukbo.’—Isa 9:7.
(Juan 1:29) Kan sunod na aldaw nahiling niya si Jesus na parani sa saiya, asin sinabi niya: “Hilinga, an Kordero nin Diyos na naghahali kan kasalan kan kinaban!
nwtsty study note sa Ju 1:29
an Kordero nin Diyos: Pagkatapos na mabawtismuhan si Jesus asin magbalik pagkatapos kan pagtentar saiya kan Diyablo, ipinamidbid siya ni Juan Bautista bilang “an Kordero nin Diyos.” Digdi sana saka sa Ju 1:36 mababasa an mga tataramon na ini. (Hilingon an Appendix A7 kan New World Translation of the Holy Scriptures.) Angay an pagkumparar ki Jesus bilang sarong kordero. Sa Bibliya, idinudulot an mga karnero bilang pag-ako sa kasalan asin tanganing makadulok sa Diyos. Nagserbing anino ini sa ginibong sakripisyo ni Jesus kan itao niya an saiyang perpektong buhay bilang tawo alang-alang sa katawuhan. An mga tataramon na “an Kordero nin Diyos” puwedeng ibinasar sa nagkapirang teksto sa ipinasabong na Kasuratan. Huli sa pagigin pamilyar ni Juan Bautista sa Hebreong Kasuratan, posibleng ipinanungod niya an saiyang mga tataramon sa saro o pira sa minasunod: an lalaking karnero na idinulot ni Abraham imbes na an aki niyang si Isaac (Ge 22:13), an korderong pampaskuwa na binuno sa Ehipto para sa kaligtasan kan uripon na mga Israelita (Ex 12:1-13), o an lalaking kordero na idinudulot sa altar nin Diyos sa Jerusalem kada aga asin banggi (Ex 29:38-42). Puwedeng nasa isip man ni Juan an propesiya ni Isaias, kun sain an saro na inaapod ni Jehova na ‘sakong uripon’ sinasabi na ‘dinara sa gadanan na garo kordero.’ (Isa 52:13; 53:5, 7, 11) Kan gibuhon ni apostol Pablo an inot niyang surat sa mga taga Corinto, inapod niya si Jesus bilang “satuyang korderong pampaskuwa.” (1Co 5:7) Sinabi ni apostol Pedro na an dugo ni Cristo “mahalagang marhay . . . na siring sa dugo nin sarong kordero na daing kaninan asin malinigon.” (1Pe 1:19) Asin sa libro nin Kapahayagan, labing 25 beses na sinambit sa piguratibong paagi an pinamuraway na si Jesus bilang “an Kordero.”—Ini an nagkapirang halimbawa: Kap 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.
Pagbasa sa Bibliya
(Juan 1:1-18) Sa kapinunan iyo an Tataramon, asin an Tataramon kaibanan nin Diyos, asin an Tataramon sarong diyos. 2 Kaibanan na siya nin Diyos sa kapinunan. 3 An gabos na bagay nag-eksister paagi sa saiya, asin mayo ni sarong bagay na nag-eksister na bakong paagi sa saiya. 4 Paagi sa saiya nagkaigwa nin buhay, asin an buhay iyo an ilaw nin mga tawo. 5 Asin an ilaw nagliliwanag sa kadikluman, alagad dai iyan nadadaog kan kadikluman. 6 Igwa nin sarong tawo na isinugo bilang representante nin Diyos; Juan an pangaran niya. 7 An tawong ini nagdatong bilang sarong saksi, para magpatotoo manungod sa ilaw, tanganing paagi sa saiya magtubod an gabos na klase nin tawo. 8 Bako siya an ilaw na iyan, alagad siya an magpapatotoo manungod sa ilaw na iyan. 9 An tunay na ilaw na nagtatao nin liwanag sa gabos na klase nin tawo madali nang dumatong sa kinaban. 10 Yaon na siya sa kinaban, asin an kinaban naglataw paagi sa saiya, alagad dai siya namidbid kan kinaban. 11 Nag-abot siya sa sadiri niyang lugar, pero dai siya inako kan saiyang mga kahimanwa. 12 Minsan siring, para sa gabos na nag-ako sa saiya, tinawan niya sinda nin deretso na magin mga aki nin Diyos, huli ta may pagtubod sinda sa saiyang ngaran. 13 Asin namundag sinda, bakong paagi sa dugo o sa kagustuhan nin laman o sa kabutan nin tawo, kundi paagi sa kabutan nin Diyos. 14 Kaya an Tataramon nagin laman saka nag-irok sa kaibanan niyato, asin nahiling ta an kamurawayan niya, kamurawayan na siring kan sa bugtong na aki nin sarong ama; asin pano siya nin biyaya nin Diyos asin katotoohan. 15 (Si Juan nagpatotoo manungod sa saiya, iyo, nagkurahaw siya: “Iyo ini idtong mapadapit sa saiya sinabi ko, ‘An saro na maabot kasunod ko nainot na sa sako, huli ta buhay na siya bago pa ako nabuhay.’”) 16 Dahil pano siya nin daing kapantay na kabuutan, gabos kita padagos na nag-aako kaiyan hali sa saiya. 17 Huling an Katugunan itinao paagi ki Moises, an daing kapantay na kabuutan asin an katotoohan nahayag paagi ki Jesu-Cristo. 18 Mayo nin tawong nakahiling sa Diyos kasuarin man; an bugtong na diyos na nasa kataid kan Ama iyo an nagpaliwanag manungod sa Saiya.
SETYEMBRE 10-16
KAYAMANAN NA YAON SA TATARAMON NIN DIYOS | JUAN 3-4
“Nagpatotoo si Jesus sa Sarong Samaritana”
(Juan 4:6, 7) Sa katunayan, yaon duman an bubon ni Jacob. Nagtukaw si Jesus sa may bubon, na pagal-pagal sa pagbaklay. Mga ikaanom na oras na kaidto. 7 Sarong babaying taga Samaria an nag-abot tanganing magsakdo nin tubig. Sinabi ni Jesus sa saiya: “Painuma man ako.”
nwtsty study note sa Ju 4:6
na pagal-pagal: Iyo sana ini an teksto sa Kasuratan na nagsabi na si Jesus “pagal-pagal.” Mga alas dose na ini nin udto, asin kan agang idto posibleng nagbaklay si Jesus puon sa Kababan nin Jordan sa Judea pasiring sa Sicar na yaon sa Samaria, na mga 900 metros na tukadon o labi pa.—Ju 4:3-5; hilingon an Appendix A7 kan New World Translation of the Holy Scriptures.
(Juan 4:21-24) Sinabi ni Jesus sa saiya: “Maniwala ka sa sako, maabot an oras na dai na kamo masamba sa Ama sa bukid na ini o sa Jerusalem man. 22 Nagsasamba kamo sa dai nindo aram; nagsasamba kami sa aram mi, huli ta an kaligtasan minagikan sa mga Judio. 23 Minsan siring, maabot an oras, asin ngunyan na iyan, na an tunay na mga parasamba masamba sa Ama sa espiritu asin katotoohan, huli ta sa katunayan, mga arog ninda an hinahanap kan Ama na magsamba sa saiya. 24 An Diyos sarong Espiritu, asin an mga nagsasamba sa saiya dapat na sumamba sa espiritu asin katotoohan.”
(Juan 4:39-41) Dakul sa mga Samaritano sa siyudad na idto an nagturubod ki Jesus dahil sa itinaram kan babayi na nagpatotoo, na sinasabi: “Isinaysay niya sa sako an gabos na ginibo ko.” 40 Kaya kan magduman sa saiya an mga Samaritano, nakiulay sinda sa saiya na dai nguna siya maghali, asin nagdanay siya duman nin duwang aldaw. 41 Huli kaiyan, dakul pa an nagturubod dahil sa mga tataramon niya,
Maghanap nin Espirituwal na Kayamanan
(Juan 3:29) An nobya para sa nobyo. Alagad an amigo kan nobyo, pag nagtindog siya asin nadangog niya an nobyo, dakulaon an saiyang kaugmahan dahil sa boses kan nobyo. Kaya an sakuyang kaugmahan nagin lubos na.
nwtsty study note sa Ju 3:29
an amigo kan nobyo: Kan panahon kan Bibliya, an dayupot na kamidbid kan nobyo iyo an nagseserbing legal na representante asin may panginot na paninimbagan sa paggibo nin mga areglo para sa kasal. Ibinibilang siya na tagapag-ultanan kan nobyo saka kan nobya. Sa aldaw kan kasal, maabot an prosisyon kan kasal sa harong kan nobyo o sa harong kan saiyang ama, kun sain gigibuhon an bangkete sa kasal. Sa panahon nin bangkete, mauugma an amigo kan nobyo pag madangog na niya an boses kan nobyo mantang kaulay an nobya kaini, huling mamamati kan amigo na mapanggana niyang naisagibo an saiyang kabtang. Iinagid ni Juan Bautista an saiyang sadiri sa “amigo kan nobyo.” Digdi, si Jesus an nobyo asin an mga disipulo bilang sarong grupo iyo an saiyang simbolikong nobya. Sa pagpreparar kan dalan para sa Mesiyas, ipinamidbid ni Juan Bautista ki Jesu-Cristo an inot na mga miyembro kan “nobya.” (Ju 1:29, 35; 2Co 11:2; Efe 5:22-27; Kap 21:2, 9) Paagi sa mapangganang pagpamidbid, nagibo na kan “amigo kan nobyo” an saiyang obheto, kaya sa pagkakataon na iyan tapos na an saiyang panginot na papel. Sa kaagid na paagi, sinabi ni Juan sa saiyang sadiri may koneksiyon ki Jesus: “Siya kaipuhan na padagos na magdakul, pero ako kaipuhan na padagos na magdikit.”—Ju 3:30.
(Juan 4:10) Bilang simbag sinabi ni Jesus sa saiya: “Kun naaraman mo sana an mapadapit sa daing bayad na regalo nin Diyos asin kun siisay an nagsasabi sa saimo, ‘Painuma man ako,’ naghagad ka na kuta sa saiya, asin tinawan ka na kuta niya nin tubig na buhay.”
nwtsty study note sa Ju 4:10
tubig na buhay: An Griegong mga tataramon na ini literal na nanunungod sa nagbubulos na tubig, tubig hali sa burabod, o tubig na hali sa bubon na sinusuplayan nin mga burabod. Kabaliktaran ini kan naistak na tubig sa sarong bugtakan. Sa Le 14:5, an Hebreong tataramon para sa “tubig na kinua sa burabod” literal na nanunungod sa “tubig na buhay.” (NW) Sa Jer 2:13 asin 17:13, ilinadawan si Jehova bilang “burabod nin buhay na tubig,” na iyo an simbolikong tubig na nagtatao nin buhay. Kan nakikipag-ulay sa Samaritana, ginamit ni Jesus an terminong “tubig na buhay” sa piguratibong paagi, pero minalataw na kan primero literal an pakasabot kan babayi sa saiyang mga tataramon.—Ju 4:11; hilingon an study note sa Ju 4:14.
Pagbasa sa Bibliya
(Juan 4:1-15) Kan maaraman kan Kagurangnan na nabaretaan na kan mga Fariseo na mas dakul siyang nagigin disipulo asin binabawtismuhan kisa ki Juan— 2 maski ngani bako mismo si Jesus an nagbabawtismo kundi an saiyang mga disipulo— 3 naghali siya sa Judea asin nagpasiring giraray sa Galilea. 4 Alagad kinaipuhan niyang umagi sa Samaria. 5 Kaya nag-abot siya sa sarong siyudad sa Samaria na inaapod Sicar, harani sa daga na itinao ni Jacob sa aki niyang si Jose. 6 Sa katunayan, yaon duman an bubon ni Jacob. Nagtukaw si Jesus sa may bubon, na pagal-pagal sa pagbaklay. Mga ikaanom na oras na kaidto. 7 Sarong babaying taga Samaria an nag-abot tanganing magsakdo nin tubig. Sinabi ni Jesus sa saiya: “Painuma man ako.” 8 (Nagharali kaya an mga disipulo niya pasiring sa siyudad tanganing magbakal nin kakanon.) 9 Kaya sinabi kan Samaritana sa saiya: “Judio ka baga, taano ta naghahagad ka nin maiinom sa sako na sarong Samaritana?” (Huli ta an mga Judio dai nakikiiba-iba sa mga Samaritano.) 10 Bilang simbag sinabi ni Jesus sa saiya: “Kun naaraman mo sana an mapadapit sa daing bayad na regalo nin Diyos asin kun siisay an nagsasabi sa saimo, ‘Painuma man ako,’ naghagad ka na kuta sa saiya, asin tinawan ka na kuta niya nin tubig na buhay.” 11 Sinabi kan babayi sa saiya: “Ginoo, dai ka nganing pansakdo nin tubig, tapos hararom an bubon. Kaya sain mo kukuanon an tubig na buhay na ini? 12 Mas matibay ka pa daw sa apuon ming si Jacob, na nagtao sa samo kan bubon na ini asin nag-inom diyan kaiba an saiyang mga aki saka mga ataman na hayop?” 13 Bilang simbag sinabi ni Jesus sa saiya: “An gabos na nag-iinom sa tubig na ini mapapaha giraray. 14 An siisay man na uminom sa tubig na itatao ko sa saiya dai na nanggad nuarin man mapapaha, alagad an tubig na itatao ko sa saiya magigin siring sa burabod nin tubig sa laog niya na nagbubulak-bugak tanganing magtao nin buhay na daing katapusan.” 15 Sinabi kan babayi sa saiya: “Ginoo, tawan mo ako kan tubig na iyan, tanganing dai na ako mapaha asin dai na ako magparabalik-balik sa lugar na ini para magsakdo nin tubig.”
SETYEMBRE 17-23
KAYAMANAN NA YAON SA TATARAMON NIN DIYOS | JUAN 5-6
“Sunudon si Jesus na Igwa nin Tamang Motibo”
(Juan 6:9-11) “May aking lalaki digdi na igwang limang tinapay na sebada asin duwang sadit na sira. Pero paano ini magkakahusto sa arog kaini kadakul na tawo?” 10 Sinabi ni Jesus: “Patukawa an mga tawo.” Dahil maduot sa lugar na idto, nagturukaw duman an mga tawo, na kabilang diyan an mga 5,000 na lalaki. 11 Kinua ni Jesus an mga tinapay, asin pagkatapos magpasalamat sa Diyos, ipinanao niya iyan sa mga nakatukaw duman; arog man kaiyan an ginibo niya sa sadit na mga sira, asin nagkarakan sinda sagkod na magkabarasog.
nwtsty study note sa Ju 6:10
nagturukaw duman an mga tawo, na kabilang diyan an mga 5,000 na lalaki: Sa salaysay sana ni Mateo idinagdag an mga tataramon na “apuwera pa sa mga babayi saka mga aki” kun dapit sa rekord kan milagrong ini. (Mat 14:21) Posible na labing 15,000 an bilang kan milagrosong pinakakan.
(Juan 6:14) Kan mahiling kan mga tawo an tanda na ginibo niya, nagsabi sinda: “Iyo na talaga ini an Propeta na ihinulang madatong sa kinaban.”
(Juan 6:24) Kan dai nahiling duman kan mga tawo si Jesus pati an mga disipulo niya, nagrulunad sinda sa mga sakayan na ini asin nagduman sa Capernaum tanganing hanapon si Jesus.
nwtsty study note sa Ju 6:14
an Propeta: Dakul na Judio kan inot na siglo C.E. an naglalaom na an propetang arog ni Moises, na sinambit sa De 18:15, 18, iyo an magigin Mesiyas. Sa kontekstong ini, an mga tataramon na madatong sa kinaban garo baga nanunungod sa inaasahan na pag-abot kan Mesiyas. Si Juan sana an nagsurat kan mga pangyayari na sinambit sa bersikulong ini.
(Juan 6:25-27) Kan manumpungan ninda siya sa ibong na tampi kan dagat, sinabi ninda sa saiya: “Rabbi, kasuarin ka nag-abot digdi?” 26 Sinimbag sinda ni Jesus: “Ini nanggad an sinisigurado ko sa saindo, hinahanap nindo ako, bakong dahil nakahiling kamo nin mga tanda, kundi dahil nagkarakan kamo kan tinapay asin nagkabarasog. 27 Magpagal kamo, bakong para sa kakanon na nararaot, kundi para sa kakanon na dai nararaot na nagtatao nin buhay na daing katapusan, asin an kakanon na iyan itatao sa saindo kan Aki nin tawo; huli ta sa saiya ilinaag kan Ama, kan Diyos mismo, an tatak kan Saiyang pag-uyon.”
(Juan 6:54) An siisay man na magkakan kan sakuyang laman saka mag-inom kan sakuyang dugo igwa nin buhay na daing katapusan, asin bubuhayon ko siya liwat sa huring aldaw;
(Juan 6:60) Kan madangog ninda ini, dakul sa mga disipulo niya an nagsabi: “Makagurugirabo an mga tataramon na ini; siisay an matagal sa pagparadangog kaiyan?”
(Juan 6:66-69) Huli kaini, dakul sa saiyang mga disipulo an nagbaralik sa mga bagay na binayaan na ninda asin habo nang magsunod sa saiya. 67 Kaya sinabi ni Jesus sa Dose: “Kamo, gusto man nindong maghali?” 68 Nagsimbag si Simon Pedro sa saiya: “Kagurangnan, kiisay pa man kami maduman? Yaon sa saimo an mga tataramon nin buhay na daing katapusan. 69 Nagturubod kami asin naaraman mi na ika an Banal na Lingkod nin Diyos.”
nwtsty study notes sa Ju 6:27, 54
kakanon na nararaot . . . kakanon na dai nararaot na nagtatao nin buhay na daing katapusan: Aram ni Jesus na kaya nakikiiba-iba sa saiya asin sa saiyang mga disipulo an ibang mga tawo huli sa materyal na mga pakinabang. Kun paanong an pisikal na pagkakan nagsusustenir sa tawo aroaldaw, an “kakanon” hali sa Tataramon nin Diyos nagtatao nin oportunidad sa mga tawo na mabuhay sagkod lamang. Sinadol ni Jesus an mga tawo na magpagal . . . para sa “kakanon na dai nararaot na nagtatao nin buhay na daing katapusan,” buot sabihon, dapat na maigot sindang maghinguwa para mapaniguan an saindang espirituwal na pangangaipo asin na maipahiling ninda an saindang pagtubod sa mga nanunudan ninda.—Mat 4:4; 5:3; Ju 6:28-39.
magkakan kan sakuyang laman saka mag-inom kan sakuyang dugo: Ipinaparisa kan konteksto na sa piguratibong paagi ginigibo kan mga parasunod ni Jesus an pagkakan asin pag-inom—paagi iyan sa pagtubod ki Jesu-Cristo. (Ju 6:35, 40) Sinambit ni Jesus an mga tataramon na ini kan 32 C.E., kaya bako an Pamanggihan kan Kagurangnan, na pupunan niya pakalihis nin sarong taon, an sinasabi niya digdi. Sinabi niya an kapahayagan na ini bago “an Paskuwa, an kapiyestahan kan mga Judio” (Ju 6:4), kaya posibleng naipagirumdom sa mga nagdadangog an nagdadangadang na kapiyestahan asin an kahulugan kan dugo nin kordero sa pagligtas nin buhay kan bangging maghali an Israel sa Ehipto (Ex 12:24-27). Idinuduon ni Jesus na an saiyang dugo igwa man nin mahalagang marhay na papel tanganing magin posible para sa saiyang mga disipulo na magkamit nin buhay na daing katapusan.
Kita Maglalakaw sa Ngaran ni Jehova na Satong Dios
13 Minsan siring, determinadong sinundan si Jesus kan mga kadaklan asin nanompongan sia, siring kan sabi ni Juan, “sa ibong kan dagat.” Taano ta sinundan ninda sia pakatapos na likayan nia an saindang mga paghihingoa na gibohon siang hade? Ipinarisa kan dakol na sinda may sa laman na punto de vista, na deretso sa punto na nagtaram manongod sa materyal na mga probisyon na itinao ni Jehova sa kaawagan kan kaaldawan ni Moises. An ipinapakahulogan ninda iyo na si Jesus maninigong padagos na magtao sa sainda nin materyal na mga probisyon. Mantang naririsa an saindang salang mga motibo, si Jesus nagpoon na tokdoan sinda nin espirituwal na mga katotoohan na puedeng makatabang sa sainda na itanos an saindang kaisipan. (Juan 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Bilang reaksion, an nagkapira naggumodgumod tumang sa saiya, nangorogna kan sabihon nia an ilustrasyon na ini: “Totoong-totoo na ako nagsasabi sa saindo, Kun dai kamo magkakan kan laman kan Aki nin tawo asin mag-inom kan saiyang dugo, mayo kamo nin buhay sa saindo man sana. An minakakan kan sakong laman asin minainom kan sakong dugo igwa nin buhay na daing katapusan, asin bubuhayon ko sia liwat sa huring aldaw.”—Juan 6:53, 54.
14 An mga ilustrasyon ni Jesus parateng nakapahiro sa mga tawo na ipaheling kun baga sinda talagang nagmamawot na maglakaw sa kaibahan nin Dios. Nagin totoo man iyan sa ilustrasyon na ini. Pinukaw kaiyan an makosogon na mga reaksion. Mababasa niato: “An kadaklan sa saiyang mga disipulo, kan ini madangog ninda, nagsarabi: ‘Labi-labi kanakakakubhan an mga tataramon na ini; siisay an magdadangog kaiyan?’” Si Jesus nagpadagos sa pagpaliwanag na maninigo nindang hanapon an espirituwal na kahulogan kan saiyang mga tataramon. Sinabi nia: “An espiritu iyo an nagtatao nin buhay; an laman mayo man lamang nin pakinabang. An mga tataramon na isinabi ko sa saindo espiritu asin buhay.” Dai pa man giraray naghinanyog an dakol, asin an salaysay nagsasabi: “Huli kaini an dakol sa saiyang mga disipulo nagduman sa mga bagay na tinalikdan asin habo nang maglakaw kaiba nia.”—Juan 6:60, 63, 66.
Maghanap nin Espirituwal na Kayamanan
(Juan 6:44) Mayo nin tawong makakadulok sa sako apuwera sana kun irani siya kan Ama na nagsugo sa sako, asin bubuhayon ko siya liwat sa huring aldaw.
nwtsty study note sa Ju 6:44
irani siya: Dawa ngani an Griegong pandiwa (verb) para sa “irani” ginagamit para ipanungod sa pagbutong nin hikot sa pagsira (Ju 21:6, 11), dai buot sabihon kaini na binubutong nin Diyos an mga tawo dawa kontra sa buot ninda. An pandiwang ini puwede man mangahulugan na “akiton,” asin an mga tataramon ni Jesus puwedeng ibinasar sa Jer 31:3, kun sain sinabi ni Jehova sa saiyang mga lingkod kaidto: “Irinani taka sa sako paagi sa maimbod na pagkamuot.” (NW) (Ginamit digdi kan Septuagint an parehong Griegong pandiwa.) Ipinapahiling sa Ju 12:32 na sa kaagid na paagi, irinarani ni Jesus sa saiya an gabos na klase nin tawo. Ipinapahiling kan Kasuratan na tinawan ni Jehova an mga tawo nin libertad na magdesisyon. An lambang saro may pagpipilian kun manungod sa paglilingkod sa Saiya. (De 30:19, 20) Mabuot na irinarani nin Diyos sa saiya an mga tawo na nasa tamang kamugtakan an puso. (Sal 11:5; Tal 21:2; Gi 13:48) Ginigibo iyan ni Jehova paagi sa mensahe kan Bibliya asin paagi sa saiyang banal na espiritu. An propesiya sa Isa 54:13, na kinotar sa Ju 6:45, aplikado duman sa mga irinani kan Ama.—Ikumparar an Ju 6:65.
(Juan 6:64) Alagad may nagkapira sa saindo na dai nagtutubod.” Aram na kaya ni Jesus puon sa kapinunan kun sairisay an dai nagtutubod asin kun siisay an matraydor sa saiya.
nwtsty study notes sa Ju 6:64
Aram na kaya ni Jesus . . . kun siisay an matraydor sa saiya: An pinapanungdan ni Jesus iyo si Judas Iscariote. Magdamlag na namibi si Jesus sa saiyang Ama bago siya nagpili nin 12 apostol. (Lu 6:12-16) Kaya kan primero, si Judas maimbod sa Diyos. Alagad, aram ni Jesus na ihinula sa Hebreong Kasuratan na tatrayduron siya kan saro sa saiyang dayupot na mga kaiba-iba. (Sal 41:9; 109:8; Ju 13:18, 19) Kan si Judas magpuon na gumibo nin maraot, si Jesus, na nakakabasa nin puso asin isip, narisa an pagbabagong ini. (Mat 9:4) Paagi sa paggamit kan saiyang patiinot na kaaraman, nahiling nin Diyos na magigin traydor an sarong pinagkakatiwalaan na kaiba-iba ni Jesus. Pero bakong tamang isipon na si Judas an saro na magkakasala, na garo baga nakatalaga na an saiyang pagkakasala, huling bako iyan kauyon kan mga kuwalidad nin Diyos asin kan mga ginibo niya kaidto.
puon sa kapinunan: An ekspresyon na ini dai nanunungod sa pagkamundag ni Judas o sa pagkapili saiya bilang sarong apostol, na nangyari pagkatapos na mamibi si Jesus nin magdamlag. (Lu 6:12-16) Imbes, nanunungod ini sa panahon na si Judas magpuon na humiro nin patraydor, na narisa tulos ni Jesus. (Ju 2:24, 25; Kap 1:1; 2:23; hilingon an study notes sa Ju 6:70; 13:11.) Ipinapahiling man kaini na an mga ginibo ni Judas plinanong marhay, na bakong resulta nin biglang pagbabago nin puso. An kahulugan kan terminong “kapinunan” (sa Griego, ar·kheʹ) sa Kristiyanong Griegong Kasuratan nakadepende sa konteksto kaini. Halimbawa, an pagkagamit kaiyan sa 2Pe 3:4 nanunungod sa kapinunan kan paglalang kan kinaban. Pero sa parati, ginagamit ini sa mas limitadong paagi. Halimbawa, sinabi ni Pedro na an banal na espiritu buminaba sa mga Hentil “kapareho kan pagbaba man kaiyan sa sato kan primero.” (Gi 11:15) An pinapanungdan digdi ni Pedro bako an panahon kan saiyang pagkamundag o an panahon kan siya magin apostol. Imbes, an pinapanungdan niya iyo an aldaw nin Pentecostes 33 C.E., na iyo an “kapinunan” kan pagbubo kan banal na espiritu para sa sarong espesipikong katuyuhan. (Gi 2:1-4) An iba pang mga halimbawa kun paano an konteksto nakakaapektar sa kahulugan kan terminong “kapinunan” mahihiling sa Lu 1:2; Ju 15:27; asin 1Ju 2:7.
Pagbasa sa Bibliya
(Juan 6:41-59) Dangan an mga Judio nagpuon na maggurumod-gumod huli ta sinabi niya: “Ako an tinapay na nagbaba hali sa langit.” 42 Asin nagpuon sindang magsarabi: “Bakong iyo ini si Jesus na aki ni Jose? Midbid ta an saiyang ama asin ina. Ano ta pigsasabi niya ngunyan, ‘Nagbaba ako hali sa langit’?” 43 Bilang simbag sinabi ni Jesus sa sainda: “Magpundo kamo sa paggurumod-gumod. 44 Mayo nin tawong makakadulok sa sako apuwera sana kun irani siya kan Ama na nagsugo sa sako, asin bubuhayon ko siya liwat sa huring aldaw. 45 Nasusurat sa Mga Propeta: ‘Sinda gabos tutukduan ni Jehova.’ An lambang saro na nagdadangog sa Ama asin nakakanuod minadulok sa sako. 46 Dai buot sabihon na igwang tawong nakahiling sa Ama; an nakahiling lang sa Ama iyo idtong saro na naggikan sa Diyos. 47 Sinisigurado ko nanggad sa saindo, an siisay man na minatubod igwa nin buhay na daing katapusan. 48 “Ako an tinapay nin buhay. 49 An saindong mga apuon nagkakan kan manna sa kaawagan alagad ta nagkagaradan sinda. 50 Pero an siisay man na magkakan kan tinapay na ini na nagbaba hali sa langit dai magagadan. 51 Ako an tinapay na buhay na nagbaba hali sa langit. Kun an siisay man magkakan kan tinapay na ini siya mabubuhay sagkod lamang; asin an totoo, an tinapay na itatao ko iyo an sakuyang laman para sa buhay kan katawuhan.” 52 Dangan nagpuon na magdiriskusyunan an mga Judio, na nagsasabi: “Paano magigibong itao kan tawong ini an saiyang laman tanganing kakanon ta?” 53 Kaya sinabi ni Jesus sa sainda: “Sinisigurado ko nanggad sa saindo, sagkod na dai kamo magkakan kan laman kan Aki nin tawo asin mag-inom kan saiyang dugo, dai kamo magkakamit nin buhay. 54 An siisay man na magkakan kan sakuyang laman saka mag-inom kan sakuyang dugo igwa nin buhay na daing katapusan, asin bubuhayon ko siya liwat sa huring aldaw; 55 huli ta an sakuyang laman tunay na kakanon asin an sakuyang dugo tunay na inumon. 56 An siisay man na magkakan kan sakuyang laman saka mag-inom kan sakuyang dugo nagdadanay na kasaro ko, asin ako nagdadanay na kasaro niya. 57 Kun paanong isinugo ako kan buhay na Ama asin na nabubuhay ako dahil sa Ama, siring man an saro na magkakan kan laman ko mabubuhay dahil sa sako. 58 Iyo ini an tinapay na nagbaba hali sa langit. Bako iyan arog kaidto kan an saindong mga apuon nagkakan alagad ta nagkagaradan. An siisay man na magkakan kan tinapay na ini mabubuhay sagkod lamang.” 59 Sinabi niya an mga bagay na ini miyentras na nagtutukdo siya sa sarong sinagoga sa Capernaum.
SETYEMBRE 24-30
KAYAMANAN NA YAON SA TATARAMON NIN DIYOS | JUAN 7-8
“Pinamuraway ni Jesus an Saiyang Ama”
(Juan 7:15-18) Asin napangalas an mga Judio, na an sabi: “Paano nagkaigwa an tawong ini nin arog kaiyan na kaaraman sa Kasuratan mantang dai man siya nakapag-adal sa mga eskuwelahan?” 16 Sinimbag man sinda ni Jesus, na sinasabi: “An itinutukdo ko bakong hali sa sako, kundi hali sa saiya na nagsugo sa sako. 17 Kun an siisay man nagmamawot na gibuhon an Saiyang kabutan, maaaraman niya kun baga an katukduan hali sa Diyos o kun baga nagtataram ako kan sadiri kong mga ideya. 18 An siisay man na nagtataram kan sadiri niyang mga ideya naghahanap kan sadiri niyang kamurawayan; alagad an siisay man na naghihinguwang matawan nin kamurawayan an nagsugo sa saiya, an sarong ini pirming nagtataram nin totoo asin mayo nin kaputikan sa saiya.
“Nasusurat”
5 Gusto ni Jesus na maaraman kan mga tawo kun saen hale an saiyang mensahe. Sia nagsabi: “An sakong itinotokdo bako ko, kundi kan nagsugo sa sako.” (Juan 7:16) Sa saro pang pangyayari, sia nagsabi: “Dai ako naggigibo nin ano man sa sakong sadiring kabotan; kundi siring sa pagkatokdo sa sako kan Ama itinataram ko an mga bagay na ini.” (Juan 8:28) Dugang pa, sinabi nia: “An mga tataramon na sinasabi ko sa saindo dai ko ipinagtataram hale sana sako; kundi an Ama na nagdadanay na kasaro ko naggigibo kan saiyang mga gibo.” (Juan 14:10) An sarong paagi na pinatunayan ni Jesus an pagigin totoo kan sinabi niang iyan iyo an paorootrong pagkotar nia sa nasusurat na Tataramon nin Dios.
6 Kun maingat na aadalan an isinurat na sinabi ni Jesus, ihinahayag kaiyan na sia direktang nagkotar o bakong direktang nagsambit nin labi sa kabanga kan mga libro na inaakseptar bilang kabtang kan Hebreong Kasuratan. Sa primero, tibaad garo baga bako iyan pambihira. Tibaad nag-iisip kamo kun taano ta, sa tolo may kabangang taon na pagtotokdo asin paghuhulit sa publiko, dai sia nagkotar sa gabos na ipinasabong na libro na yaon na kaidto. Pero, an totoo, tibaad talagang ginibo nia iyan. Girumdomon, kadikit na parte sana kan mga sinabi asin ginibo ni Jesus an isinurat. (Juan 21:25) Sa katunayan, mababasa gayod nindo nin makosog sa laog sana nin pirang oras an gabos na isinurat na sinabi ni Jesus. Ngonyan, imahinara na nagtataram kamo manongod sa Dios asin sa saiyang Kahadean sa laog sana nin pirang oras asin hinihingoa nindong sambiton an labi sa kabanga kan mga libro sa Hebreong Kasuratan! Apuera kaini, sa kadaklan na pangyayari, si Jesus mayo nin kapot na nasusurat na mga rolyo. Kan ipahayag nia an saiyang bantog na Sermon sa Bukid, dakol siang direkta asin bakong direktang sinambit sa Hebreong Kasuratan—na gabos memoryado nia!
(Juan 7:28, 29) Asin mantang nagtutukdo si Jesus sa templo, nagtaram siya sa makusog na boses: “Midbid nindo ako asin aram nindo kun sain ako naggikan. Dai ako nagdatong sa sadiri kong kabutan, alagad Siya na nagsugo sa sako talagang totoo, asin dai nindo siya midbid. 29 Midbid ko siya, huli ta representante niya ako, asin Siya an nagsugo sa sako.”
(Juan 8:29) Asin Siya na nagsugo sa sako nasa kaibanan ko; dai niya ako pinabayaan na ako sana, huli ta pirmi kong ginigibo an mga bagay na nakakapaugma sa saiya.”
Akoon an Espiritu nin Dios, Bakong an sa Kinaban
19 Lubos na kuyogon si Jehova. Pirmeng ginibo ni Jesus an mga bagay na nakakapaogma sa saiyang Ama. Sa kisiera sarong okasyon, an tendensia ni Jesus sa pag-atubang sa sarong situwasyon nagin laen sa gusto kan saiyang Ama. Pero, may kompiansang sinabi nia sa saiyang Ama: “Mangyari logod, bakong an kabotan ko, kundi an kabotan mo.” (Luc. 22:42) Hapoton an saimong sadiri, ‘Kinukuyog ko daw an Dios dawa bakong madali an paggibo kaiyan?’ An pagkuyog sa Dios mahalagang marhay sa buhay. May obligasyon kita na lubos siang kuyogon bilang Kaggibo sa sato, an Gikanan asin Parasustenir kan buhay niato. (Sal. 95:6, 7) Mayo nin puedeng isalida sa pagkuyog. Dai niato makakamtan an pag-oyon nin Dios kun mayo iyan.
Maghanap nin Espirituwal na Kayamanan
(Juan 7:8-10) Magduman na kamo sa kapiyestahan; dai pa ako maduman sa kapiyestahan na ini, huli ta dai pa minaabot an oras ko.” 9 Kaya pagkasabi niya sa sainda kan mga bagay na ini, nagdanay siya sa Galilea. 10 Alagad kan makaduman na sa kapiyestahan an mga tugang niya, nagduman na man siya, pero bakong hayagan kundi patago.
Taano ta Dapat na Magsabi nin Totoo?
Anong halimbawa an itinao ni Jesu-Cristo mapadapit digdi? Sa sarong pangyayari, si Jesus nakikipag-olay sa nagkapirang daing pagtubod na nagpaheling nin interes sa saiyang mga plano sa pagbaklay. “Maghale ka digdi asin paduman ka sa Judea,” an irinekomendar ninda sa saiya. Ano an simbag ni Jesus? “Tumukad kamo pasiring sa kapiestahan [sa Jerusalem]; dai pa ako matukad pasiring sa kapiestahan na ini, huli ta an sakong itinalaan na panahon dai pa lubos na minaabot.” Dai nahaloy pakatapos kaiyan, si Jesus nagbaklay pasiring sa Jerusalem para sa kapiestahan. Taano ta siring kaiyan an isinimbag nia? Mayo sinda nin deretso na maaraman an eksaktong mga detalye kun haen sia. Kaya minsan ngani si Jesus dai nagtaram nin bakong totoo, an itinao nia sa sainda bakong kompletong simbag tanganing malimitaran an posibleng danyos na puede nindang gibohon sa saiya o sa saiyang mga parasunod. Bako ining kaputikan, huling si apostol Pedro nagsurat manongod ki Cristo: “Dai sia nakaginibo nin kasalan, ni nakua man sa saiyang ngoso an kadayaan.”—Juan 7:1-13; 1 Pedro 2:22.
(Juan 8:58) Sinabi ni Jesus sa sainda: “Sinisigurado ko sa saindo, bago pa nabuhay si Abraham, buhay na ako.”
nwtsty study note sa Ju 8:58
buhay na ako: Gustong gapuon si Jesus kan nagkokontrang mga Judio huling sinabi niya na ‘nahiling na niya si Abraham,’ minsan ngani, sinasabi ninda na si Jesus dai pa “50 anyos.” (Ju 8:57) An sinasabi digdi ni Jesus iyo an buhay niya bago nagin tawo bilang sarong makapangyarihan na espiritung linalang sa langit bago pa ipangaki si Abraham. Nagtutubod an iba na an bersikulong ini nagpapahiling na si Jesus iyo an Diyos. Sinasabi ninda na an Griegong ekspresyon na ginamit digdi, na e·goʹ ei·miʹ, sarong bakong direktang pagkotar sa Ex 3:14 kan Septuagint na traduksiyon, kun sain ipinapamidbid nin Diyos an saiyang sadiri, kaya sinasabi ninda na an mga bersikulong ini dapat na itradusir sa magkaparehong paagi, na nasa present tense. (Hilingon an study note sa Ju 4:26.) Pero, sa kontekstong ini, an aksiyon na ipinapahiling kan Griegong pandiwa na ei·miʹ nagpuon “bago pa nabuhay si Abraham” asin nagpapadagos pa iyan. Arog man kaiyan an pagkatradusir kan dakul na suanoy asin modernong traduksiyon, dai sinda naggamit nin present tense. (An iba pang halimbawa nin Griegong pandiwa na nasa present tense na nagpaparisa nin sarong aksiyon na ginibo kaidto asin nagpapadagos pa mahihiling sa Lu 2:48; 13:7; 15:29; Ju 1:9; 5:6; 15:27; Gi 15:21; 2Co 12:19; 1Ju 3:8.) Dugang pa, an pangangatanusan ni Jesus na nakarekord sa Ju 8:54, 55 nagpapahiling na dai niya ilinaladawan an saiyang sadiri bilang kaparehong persona kan saiyang Ama.
Pagbasa sa Bibliya
(Juan 8:31-47) Dangan sinabi pa ni Jesus sa mga Judio na nagturubod sa saiya: “Kun magdadanay kamo sa sakuyang tataramon, kamo tunay kong mga disipulo, 32 asin maaaraman nindo an katotoohan, asin an katotoohan mapatalingkas sa saindo.” 33 Nagsimbag sinda sa saiya: “Mga aki kami ni Abraham asin dai kami kasuarin man nagin uripon nin siisay man. Ano ta nagsasabi kang ‘Magigin talingkas kamo’?” 34 Sinimbag sinda ni Jesus: “Sinisigurado ko nanggad sa saindo, an lambang naggigibo nin kasalan uripon nin kasalan. 35 Saro pa, an uripon dai nagdadanay sa harong kan saiyang kagurangnan sagkod lamang; an aki nagdadanay diyan sagkod lamang. 36 Kaya kun patalingkason kamo kan Aki, kamo magigin tunay na talingkas. 37 Aram kong mga aki kamo ni Abraham. Alagad pighihinguwa nindo akong gadanon, huli ta an sakuyang tataramon dai nagkakaigwa nin lugar diyan sa saindo. 38 Itinataram ko an mga bagay na nahiling ko kan kaibanan ako kan Ama, alagad ginigibo nindo an mga bagay na nadadangog nindo sa saindong ama.” 39 Bilang simbag sinabi ninda sa saiya: “Si Abraham an samuyang ama.” Sinabi ni Jesus sa sainda: “Kun mga aki kamo ni Abraham, ginigibo dapat nindo an mga gibo ni Abraham. 40 Pero ngunyan pighihinguwa nindo akong gadanon, ako na nagsasabi sa saindo kan katotoohan na nadangog ko sa Diyos. Dai ini ginibo ni Abraham. 41 Ginigibo nindo an mga gibo kan saindong ama.” Sinabi ninda sa saiya: “Dai kami ipinangaki bunga nin imoralidad; may saro kaming Ama, an Diyos.” 42 Sinabi ni Jesus sa sainda: “Kun an Diyos an saindong Ama, mamumutan nindo ako, huli ta naggikan ako sa Diyos asin yaon ako digdi. Dai ako nagdatong sa sadiri kong kabutan, kundi isinugo Niya ako. 43 Ano ta dai nindo nasasabutan an sinasabi ko? Dahil habo nindong dangugon an tataramon ko. 44 Gikan kamo sa saindong amang Diyablo, asin gusto nindong gibuhon an mga mawot kan saindong ama. An sarong iyan paragadan puon sa kapinunan, asin dai siya nanindugan sa katotoohan, huli ta mayo sa saiya an katotoohan. Pag nagtataram siya kan kaputikan, ginigibo niya iyan kauyon kan naturalesa niya, huli ta siya putikon asin iyo an ama kan kaputikan. 45 Alagad huling katotoohan an sinasabi ko sa saindo, dai kamo nagtutubod sa sako. 46 Siisay sa saindo an makakapagpatunay na may nagibo akong kasalan? Kun nagtataram ako nin katotoohan, taano ta dai kamo nagtutubod sa sako? 47 An saro na gikan sa Diyos naghihimati sa mga tataramon nin Diyos. Ini an dahilan kaya dai kamo naghihimati, huli ta bako kamong gikan sa Diyos.”