An mga Amonita—Sarong Banwaan na Nagbalos nin Kaanggotan sa Kabootan
AN MODERNONG siudad na nginaranan Aman, kabesera kan kahadean na Hasemita kan Jordan, nagpapagirumdom sa sarong banwaan na napara sa kinaban. Inapod sindang mga Amonita. Sairisay sinda, asin anong leksion an manonodan niato sa saindang pagbagsak?
An mga Amonita gikan kan matanos na tawong si Lot. (Genesis 19:35-38) Mantang si Lot sobrino ni Abraham, puede nindong sabihon na an mga Amonita pinsan kan mga Israelita. Minsan siring, an mga aki ni Lot nagsamba sa falsong mga dios. Pero, si Jehova nagdanay na interesado sa sainda. Mantang nagdadangadang an nasyon nin Israel sa Dagang Panuga, an Dios nagpatanid sainda: “Dai mo . . . pagribokon [an mga Amonita] o pag-iwalon man sinda, huli ta dai taka tatawan nin daga kan mga aking lalaki ni Amon bilang pamana, huli ta sa mga aking lalaki ni Lot na itinao ko iyan bilang pamana.”—Deuteronomio 2:19.
Inapresyar daw kan mga Amonita an siring na kabootan? Sa kabaliktaran, nagsayuma sindang midbidon na si Jehova nagtao sa sainda nin ano man. Binalosan ninda an maboot na interes sa sainda nin Dios nin daing ontok na kaanggotan sa banwaan nin Dios, an mga Israelita. Minsan ngani an mga Israelita nagkuyog sa pagboot ni Jehova asin dai suminalakay tumang sa sainda, an mga Amonita asin an mga tugang nindang Moabita nakamate na sinda namemeligro. Totoo, an mga Amonita dai man nanalakay, alagad sinda nagbayad nin sarong propeta na an ngaran Balaam asin hinagad na isumpa nia an Israel!—Bilang 22:1-6; Deuteronomio 23:3-6.
Dangan sarong makangangalas na bagay an nangyari. Sinasabi kan tala sa Biblia na dai masambit ni Balaam an saiyang sumpa. An nasasabi sana nia mga bendisyon para sa sainda, na sinasabi: “An mga nagbebendisyon saimo iyo an mga binendisyonan, asin an mga minasumpa saimo iyo an mga isinumpa.” (Bilang 24:9) An mga kalabot, kabale na an mga Amonita, maninigo kutanang nakanood sa mapuersang leksion digdi: Kun an banwaan nin Dios napalalabot, sia andam na marhay na makiaram sa saindang kapakanan!
Minsan siring, an mga Amonita padagos na naghanap nin mga paagi na tumangon an Israel. Sa panahon kan Mga Hokom, an Amon nakipagsurog sa Moab asin Amalek asin sinakop an Dagang Panuga, na nakaabante sagkod sa Jerico. Minsan siring, an kapangganahan halipot sana, mantang pinaatras kan Israelitang si Hokom Ehud an mga nananalakay. (Hokom 3:12-15, 27-30) An daing kasegurohan na temporaryong katoninongan naglawig sagkod sa mga panahon ni Hokom Jefte. Sa panahon na iyan an Israel nahulog na sa idolatriya, kaya hinale ni Jehova an saiyang proteksion. Sa siring, sa laog nin mga 18 taon, an Dios ‘ipinabakal sinda sa kamot kan mga aking lalaki ni Amon.’ (Hokom 10:6-9) Sa giraray an mga Amonita nagnamit nin mapait na kadaogan kan an mga Israelita talikdan an idolatriya asin nandaog sa pangengenot ni Jefte.—Hokom 10:16–11:33.
Natapos an panahon kan pamamahala paagi sa mga hokom sa Israel kan koronahan an enot na hade kaiyan, si Saul. Pagpoon pa sana ni Saul na mamahala an kaanggotan ni Amon puminutok liwat. An hadeng si Nahas uminatake nin biglaan sa siudad nin Israel na Jabes-galaad. Kan an mga lalaki kan siudad makiolay tanganing makipagkatoninongan, an Amonitang si Nahas nagtao kan madahas na kahagadan na ini: “Sa kondisyon na ini ako makikipagtipan kaiyan sa saindo, sa kondisyon na huhulwaton ko an lambang toong mata nindo.” An historyador na si Flavio Josefo naghingakong ini ginibo sa sarong kabtang bilang pandepensa, tanganing “kun an walang mata ninda natatahoban kan saindang kalasag, sinda magin biyong daing pakinabang sa ralaban.” Pero, an tunay na katuyohan kan daing pusong pangultimong kondisyon na ini iyo na gibohon na makasosopog na halimbawa an mga Israelitang ini.—1 Samuel 11:1, 2.
Sa giraray an mga Amonita nagbalos nin kaanggotan sa kabootan ni Jehova. Dai pinasipara ni Jehova an maraot na huma na ini. “An espiritu nin Dios naghiro ki Saul kan madangog nia an mga tataramon na ini [ni Nahas], asin luminaad an saiyang kaanggotan.” Sa irarom kan paggiya kan espiritu nin Dios, tinipon ni Saul an hukbo nin 330,000 na parapakilaban na biyong duminaog sa mga Amonita kaya “mayo sa sainda nin natada na duwang magkaiba.”—1 Samuel 11:6, 11.
An paslong paghanap kan mga Amonita sa sadiri nindang mga interes, an saindang pagkadaing herak, asin an saindang kahanaban sa katapustapusi naggiya sa saindang biyong kalaglagan. Siring sa ihinula kan propeta ni Jehova na si Sofonias, sinda nagin “siring sa Gomorra . . . sarong daing laog na kagabaan, minsan sagkod sa panahon na daing katapusan . . . huli ta dinuhagi ninda asin nagpaabaw-abaw sinda tumang sa banwaan ni Jehova nin mga hukbo.”—Sofonias 2:9, 10.
An mga namomoon ngonyan sa kinaban maninigong mangnohon an nangyari sa Amon. An Dios nagpaheling man sa mga nasyon nin kabootan sa pagtogot sainda na mag-istar sa tongtongan kan saiyang bitis, an daga. Alagad imbes na atamanon an daga, an paslong mga nasyon rinaraot iyan, na hinuhuma pa ngani an planeta nin nuklear na pagkalaglag. Imbes na magpaheling nin kabootan sa mga nagsasamba ki Jehova sa daga, sa parate an mga nasyon nagpapaheling nin kaanggotan, na maisog na pinaglalamag sinda. Kun siring an leksion kan mga Amonita iyo na bakong magian na bagay ki Jehova an pagbalos nin kaanggotan sa saiyang kabootan. Asin sa saiyang itinalaan na panahon, sia mahiro, kun paanong ginibo nia iyan kan suanoy na mga panahon.—Ikomparar an Salmo 2:6-12.
[Retrato sa pahina 9]
Romanong mga kagabaan sa Aman, an lugar nin Raba, an kabesera kan mga Amonita
[Pasasalamat para sa pinagkuanan]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Retrato sa pahina 10]
An mga Amonita nag-istar sa lugar na ini
[Pasasalamat para sa pinagkuanan]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Pasasalamat para sa pinagkuanan kan retrato sa pahina 8]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.