Sarong Enot na Publikador an Nagpalakop kan Biblia

AN KASAYSAYAN nin surat-kamot na mga libro asin rolyo nagpoon rinibong taon na an nakaagi. Minsan siring, an inimprentang mga libro bako pang gayong daan. An kaenot-enoteng aram na inimprentang mga libro ginibo sa Tsina kaidtong 868 C.E. paagi sa paggamit nin inukitan na mga bloke nin kahoy bilang pangmarka. Kan mga 1455 sa Alemania, si Johannes Gutenberg nag-imbento nin hale-haleng metal na tipo asin naggibo kan pinakaenot na inimprentang Biblia sa Latin.

Minsan siring, an pagdistribwir nin mga Biblia asin iba pang libro nagin lakop sana pakalihis pa nin pirang taon pagkatapos magin establisadong industriya an pagpublikar nin libro. An Nuremberg an nagin sentro kan industriya nin pagpublikar sa Alemania, asin si Anton Koberger, na propiong taga duman sa siudad na idto, an tibaad nagin enot na internasyonal na paraimprenta saka publikador nin dakol na Biblia.

An mga tawo sa gabos na kultura may utang na boot sa enot na mga publikador nin Biblia, kaiba na si Anton Koberger. Kun siring, orog pa niatong siyasaton si Koberger asin an saiyang ginibo.

“An Pagmakolog sa Sarong Libro—An Biblia”

Binukasan ni Koberger an enot na imprentahan sa Nuremberg kan 1470. Sa kasagsagan kan saiyang kompanya, 24 imprentahan an minamanehar kaiyan nin sarabay, na may 100 na paraimprenta, artesano, asin iba pang trabahador sa Basel, Strasbourg, Lyon, asin iba pang siudad sa Europa. Ipinublikar ni Koberger an mga isinurat sa Latin kaidtong Edad Media asin an kadaklan sa sientipikong mga babasahon kan panahon na iyan. Sa bilog niang karera, nakaimprenta sia nin 236 na manlaenlaen na libro. An nagkapira dian may ginatos na pahina, na saro-sarong inimprenta sa mga pang-imprentang mano-mano.

An de-kalidad na mga tipo nin letra ni Koberger iyo an nagpabantog sa saiyang mga libro huling iyan magayon asin madaling basahon. “Si Koberger pirmeng nag-insistir sa paggamit nin bagong hormang mga tipo na malinaw an marka,” an isinurat kan historyador na si Alfred Börckel. “An pudpod nang mga letra dai itinotogot na gamiton.” Dugang pa, dakol sa mga libro asin Biblia ni Koberger an may detalyadong mga ilustrasyon na inimprenta paagi sa pangmarkang inukit sa kahoy.

Poon sa kapinonan sagkod sa katapusan kan karera ni Koberger, “risang-risa an pagmakolog sa sarong libro—an Biblia,” an isinurat kan saiyang biograpo na si Oscar Hase. Dakula an paghihingoa ni Koberger asin kan saiyang mga katrabaho na makakua kan pinakaeksaktong mga manuskrito kan Biblia na yaon kaidto. Bako nanggad pasil an gibohon na ini, huling dakol na manuskritong pergamino an iniingatan na kayamanan nin partikular na mga monasteryo asin ipinapasubli sana nin madali—kun ipasubli man iyan tanganing makopya.

Mga Bibliang Latin Asin Aleman

Si Koberger guminibo nin 15 magkasuruway na pag-imprenta kan Biblia Latina (Bibliang Latin), na an enot na edisyon ilinuwas kan 1475. An nagkapirang edisyon igwa nin mga ilustrasyon kan arka ni Noe, Sampulong Togon, asin templo ni Salomon. Kan 1483, inimprenta ni Koberger an saiyang Biblia Germanica (Bibliang Aleman), na igwang 1,500 na kopyang naimprenta—dakulang bilang kan panahon na iyan. An Bibliang ini may labing 100 na ilustrasyon na inimprenta paagi sa pangmarkang inukit sa kahoy tanganing pukawon an interes kan mga parabasa, linawon an teksto, asin ipagirumdom sa mga dai tataong magbasa an dapit sa pamilyar na mga estorya sa Biblia. An mga ilustrasyon sa Bibliang ini nagkaigwa nin dakulang impluwensia sa suminunod na mga paragibo nin ilustrasyon sa Biblia, partikular na sa mga Bibliang Aleman.

An Bibliang Aleman ni Koberger kan 1483 nagin popular, alagad huli sa mga nangyari, iyo sana iyan an edisyon nin Bibliang Aleman na ikinapublikar ni Koberger. Minsan ngani maingat na ibinagay kan saiyang mga editor an mga tataramon na ginamit dian tanganing makaoyon sa aprobado kan Iglesia Katolika na Latin Vulgate, ibinasar nia an saiyang bersion sa ipinagbabawal na ika-14 siglong traduksion kan mga Waldenses.a Kan sunod na taon, huminiro si Papa Inocentes VIII tanganing raoton an mga komunidad nin mga Waldenses. Pagkatapos kaiyan, padagos na gruminabe an pagtumang kan iglesia sa mga Biblia sa komun na tataramon. Kan Marso 22, 1485, si Arsobispo Berthold kan Mainz, Alemania, nagpaluwas nin edikto na kinokondenar an pagtradusir kan Biblia sa lenguaheng Aleman. Kan Enero 4 kan suminunod na taon, inotro ni Berthold an edikto. Huli sa pagtumang na iyan, dai na noarin man nangahas si Koberger na mag-imprenta kan Biblia sa Aleman.

Minsan siring, dai nasayang an pagmamaigot ni Anton Koberger. Sia an nangenot sa paggamit kan bago pa sanang maimbentong paagi nin pag-imprenta tanganing an dakol na manlaenlaen na libro magin mas barato asin madaling makua sa Europa. Paagi kaiyan, an ginibo ni Koberger nakatabang tanganing magkaigwa nin Biblia an ordinaryong mga tawo.

[Nota sa Ibaba]

[Mga Ritrato sa pahina 26]

Poon sa wala pasiring sa too: Ilustrasyon ni Daniel sa lungib kan mga leon; Enot na dakulang letra na kinalupkupan nin bulawan; Mga tipo na malinaw an marka

[Ritrato sa pahina 26]

Si Koberger

[Mga Ritrato sa pahina 26]

Mga detalye kan mga Bibliang Latin asin Aleman ni Koberger, na nagpapaheling nin malinaw na mga dekorasyon asin komentaryo sa Genesis 1:1

[Picture Credit Lines sa pahina 26]

Gabos na retrato nin Biblia: Sa karahayan nin boot kan American Bible Society Library; Koberger: Mit freundlicher Genehmigung der Linotype GmbH