Ifyabipa Ififuma mu Bucende

Amashiwi yakopelwe pa telefoni yali ya kuti: “Nimfumako uko.” Napamo e mashiwi ya kuponya pa musao ayo umulume wa kwa Pata atalile amwebapo. Pat atila: “Nalifilwa ukusumina ukuti namfutuka. Icintu icabipisha naletiina, ica kuti umulume wandi kuti afwaya umbi, calisuka cacitika.”

PAT alefwaisha sana ukuti icupo citunguluke; umulume wakwe amulaile ukuti takatale amusha. Pat nga aleibukisha atila: “Twalayene ukuti nangu cibe shani tukaba pamo. Nalishininkishe ukuti alelande cishinka. E lyo . . . aisansha. Tapali na cintu nshele na co nomba, nangu citekwa ca maka—tapali!”

Hiroshi takatale alaba ilyo caishileishibikwa ukuti banyina balikwata abaume bambi. Ebukisha ati: “Nali fye ne myaka 11. Bamayo baishileingila mu ng’anda cifukushi cifukushi. Batata balikonkelepo, uku baleti, ‘Tekanya, natulanshanyepo.’ Nalimwene nati pali icilubene icine cine. Batata amano yaliipela. Tabatala ababa bwino. E lyo ukulunda pali co, tabakwete uwa kwebako ubu bwafya. E co baishile kuli ine. Tontonkanyeni: umukalamba wa myaka ya muli ba40 ukuya ku mwana wakwe uwa myaka 11 ukuti asansamushiwe no kulangulukilwako!”

Nampo nga lishiku lya bucende e lyalenga aba ku bufumu ukukalifiwa, pamo na bapolitishani, aba mafilimu, na bashimapepo nelyo nga kufutuka kwine no kukalifya cikalifya indupwa, icishinka cili ca kuti ubucende bwatwalilila ukonaula kwa buko ukwabipisha. The New Encyclopædia Britannica ilondolola ukuti, “ubucende bwaba fye konse konse, kabili mumo mumo bwaseeka nge cupo cine.” Abasapika batunganya ukuti amapesenti pa kati ka 50 na 75 aya bantu baupa balicitapo ubucende pa nshita imo. Uusapika pa fya fyupo Zelda West-Meads asosa ukuti nangu ca kuti aba bucende abengi tabekatwa, “ubushininkisho ubwingi bulelanga ukuti ubucende bulefulilako.”

Ukuyumfwa Kwapusanapusana

Nangu ca kuti ifipendo pa lwa bucende no kulekana filatiinya, tafisokolola ifyo cambukila abantu cila bushiku. Ukulunda pa ndalama shibimbwamo, tontonkanyeni pa lwa kuyumfwa ukwingi ukwabimbwa muli fyo fipendo, abaloosha ubwingi, ukufulunganishiwa kushingapimwa, ubulanda, ukusakamikwa, no kushikitika bapitamo pamo no kufufiwa kwa tulo ku malangulusha ya ba mu lupwa. Kuti napamo bapepemuka, lelo cilashala, tacilabwa. Ukukalifiwa no bonaushi tafilabwa bwangu.

Icitabo citila How to Survive Divorce cilondolola ukuti: “Ukubongoloka kwa cupo kulenga abantu ukukwata inkuntu shafulisha isho inshita shimo ishingamupesha amano. Cinshi mulingile ukucita? Kuti mwayankulako shani? Kuti mwacimfya shani? Inshita shimo kuti muleyumfwa abaicetekela inshita shimbi abaitwishika, limo kuti mwakalifilwa, limbi mwayumfwa aba mulandu nelyo inshita shimo ukucetekela, e lyo inshita shimbi ukutunganya.”

E fyayumfwile Pedro lintu aishibe fyo umukashi wakwe alacita ubucende. Asoso kuti: “Lintu kwaba ubucende, inkuntu shilafulungana.” Ababimbilwemo te kuti bomfwikishe ukukalifiwa kulipo, pali bufi abantu bambi abashaishiba ne fyo aba babili bekala. Pat atila: “Tapali nangu umo uwaishiba ifyo njumfwa. Lintu natontonkanya ukuti umulume wandi ali no mwanakashi umbi, ndakalifiwa icine cine ica kuti ndafilwa ukulondolwela uuli onse ifyo nkalipwa.” Alundapo no kuti : “Kulaba inshita ntontonkanya nati ndepena. Bushiku bumo kuti nayumfwa fye bwino; ubwakonkapo cayafya. Bushiku bumo kuti namufuluka; bumbi naibukisha ifyo ancenjeshe ukumbepa no kunseebanya.”

Ukukalifiwa no Kusakamikwa

Umuntu umo uo umulume wakwe acitile ubucende asumina ati: “Inshita shimo kuti wakalifiwa fye.” Te kukalifiwa fye pa lwa cilubo cacitilwe ne fyo cikukalipe. Lelo, nga fintu kalemba we lyashi umo alandile, “kukalipa pa kumona icupo icali no kuwama caonaulwa.”

Ifyaseeka na fimbi kuisuula no kuyumfwa ngo ushafikapo. Pedro atila: “Kuti uleyumfwa nge fi: ‘Bushe nomba nimbipa? Bushe ndapelebela muli fimo?’ Watendeka ukuiceeceeta pa kuti usange ico ulufyenye.” Mu citabo cakwe ica kuti To Love, Honour and Betray, Zelda West-Meads uwa mu kabungwe ka British National Marriage Guidance Council (akabungwe kapanda amano pa lwa fyupo) asuminisha ati: “Ukuisuula we mwine e cimo pa fintu fyakosesha ukucimfya.”

Ukuyumfwa Uwa Mulandu no Kupopomenwa

Ilingi line bwangu bwangu pakonka ukuyumfwa uwa mulandu. Umwanakashi umo uwali ne nkumbabulili atila: “Ndemona abanakashi e bayumfwa sana aba mulandu. Kuti we mwanakashi waipeela umulandu no kutontonkanya ati: ‘Cinshi nalufyenye?’”

Umwaume umo uo umukashi acitile ubucende alanda pa lubali na lumbi ulo umwine eta ukwalukaaluka kwa nkuntu. Alondolola ukuti: “Ukupopomenwa kwisa fye kwati miceele ibi.” Umwanakashi umo uo bashiile ku mulume wakwe atila tapalepita ubushiku bumo ukwabula ukulila. Atila: “Ndebukisha ubushiku bwa kubalilapo ukukanalila, ninshi palipita imilungu. Palipitile imyeshi pa kuti njikale umulungu umo ukwabula ukulilapo. Isho nshiku ne milungu nshalelila shalingafwile nga nshi ukupuupuutuka.”

Ubucenjeshi bwa Minkubili

Ico abengi bashaishiba ca kuti ilingi line uwa bucende akalifya umukashi wakwe pabili. Mu nshila nshi? Pat atupako icitontonshi ati: “Calinkosela pantu ali umulume wandi kabili cibusa wandi—uwapalamisha nga nshi—pa myaka iingi.” Ca cine, pantu ilingi line umukashi aya ku mulume ukuti amutungilileko lintu kwaba amafya. Nomba e umuletela amafya no kuleka ukumupa ukwaafwa akabila nga nshi. Ku ncitilo fye imo, alakalifya umukashi wakwe icabipisha e lyo no kumusha ukwabula uwa kucetekela.

Icifumamo ca kuti aba kaele balayumfwa abafutukwa nga nshi no kuti ukucetekela kwabo kwaonaika. Impanda mano imo pa lwa fyupo yalondolwele umulandu ukufutuka kwa mu cupo konawila nga nshi inkuntu. Yatile: “Tulapoosamo ifingi mu cupo, amasubilo yesu, ifyo twelenganya ukucita ne fyo twenekela ukucita . . . , ukufwayafwaya umuntu twingacetekela icine cine, untu tutontonkanye fyo lyonse kuti twamushintililapo. Nga ca kuti uko kucetekela mu kupumikisha kwafumishiwapo, kuti caba nge ng’anda ya mapepala iyasendwa ku cipuupu.”

Cintu cayeba, nga fintu calondololwa mu citabo ca kuti How to Survive Divorce ukuti abakashi ba wa bucende “bakabila ukwaafwa ku kucimfya ukukanshika kwa mu nkuntu . . . Kuti bakabila ukwaafwa pa fyo bengapingula ne nshita ya kupingula.” Lelo kupingula nshi uko kwine?

Napamo kuti mwaipusha ati, ‘Bushe kuti twawikishanya?’ Nelyo ukuti ‘Bushe tufwile ukulekana?’ Maka maka nga ca kuti mulakangana mu cupo, kuti kwaba itunko lya kususwa no kutila ukulekana e kupwisha amafya yenu. Kuti napamo mwatila, ‘Na kabushe Baibolo ilasuminisha ukulekana pa mulandu wa bucende.’ (Mateo 19:9) Lelo napamo kuti mwatontonkanyapo amuti Baibolo taipatikisha ukulekana. Kanshi napamo kuti mwatontonkanya ifyo kuti cawama ukuwikishanya no kukuula cipya cipya icupo no kucikosha.

Ukupingulapo kwa kulekana nelyo ukukanalekana, kupingulapo kwa pa lwenu. Lelo kuti mwaishiba shani ica kucita? Intanshi, shi bebeteni ifintu fimo ifingamwaafwa ukupingula nampo nga kuti mwawikishanya.

[Futunoti]