Ukulekana

Kabelenga wa Loleni! ku South Africa atila: “Nga ca kuti umwina mobe afwa, abantu bakakulangulukilako nangu ca kuti tawali umusuma nga nshi ku mwina mobe. Nga ca kuti umulume akusha—bamo batila tawalebombesha sana. Nakuuta MUTUULE mwe bantu!”

UBUCENDE no kulekana kuti fyalenga ukushikitika icine cine. Nangu ca kuti bamo balisanga imilandu ya kuwikishanya no mwina mwabo no kubakilila icupo, bambi balikwata imilandu yakosa iya kusalapo ico Lesa alanda, e kuti ukulekana no mwina mwabo uwa bucende. (Mateo 5:32; 19:9) Ku ca kumwenako, napamo ukucingililwa, bumupashi, no butuntulu bwa mukashi na bana kuti fyaonaika. Kuti asakamikwa pa lwa kwambula ubulwele bwa mu bucende. Nelyo kuti napamo alilekelela umulume, lelo taletontonkanya ifyo akamucetekela na kabili no kuti akatwalilila ukwikala nankwe mu cupo.

Umukashi umo uo ubucende bwa mulume bwaponeshe pa musao atila: “Kwali e kupingula kwayafya nshatalamona.” Ukupingula kwayafya icine cine—pa mulandu wa kuti alifutukwa e lyo ukulekana na ko ninshi calaala capwa kukaalula imikalile yakwe yonse. E co nampo ngo mukashi ali no kuleka umulume wa bucende caba ku mwine ukupingulapo. Uwa kaele alikwate nsambu shapeelwa na Baibolo isha kupingulapo ica kucita, kabili tafwile kulengululwa nga apingula.

Nangu ni fyo, ku ca bulanda abengi bapupumina fye ukulekana ukwabula ukutontonkanya ifyabimbwamo. (Linganyeniko Luka 14:28.) Finshi fimo ifyabimbwamo nga mwasalapo ukulekana?

Nga Mwalikwata Abana

Icitabo ca Couples in Crisis cisoso kuti: “Ilingi line abafyashi abobelwa na mafya yabo balasuulako ku fikabila abana.” E co lintu mulelanguluka pa kulekana, langulukeni ne fyo cikaba ku bana lwa ku mubili na lwa ku mupashi. Bakasapika abengi batila nga ca kuti ukulekana kwaba mu mutende, ilingi line abana te kuti bacule. Nangu fye imibele yafye shani, ukufuuka kukaafwa umuntu ‘ukukanacito lubuli, lelo ukuba uwa congwe kuli bonse, uushipikisha.’—2 Timote 2:24, 25.a

Nga umo asalapo ukulekana, afwile ukwibukisha ukuti mulume no mukashi e balelekana, te bana iyo. Abana bacili balakabila Nyina na Shibo. Kwena, kulaba imibele imo iicishamo, tutile nga ca kuti umwana kuti acendwa nelyo ukusungwa buluku buluku. Lelo ukupusana kwa mipepele nelyo ukwa pa lwenu takulingile ukubomfiwa ngo mwa kulesesha ku kupuswilamo umwana ubusuma bwa kuba na bafyashi bonse babili.

Icifwile ukulangulukwapo na cimbi ca kuti abana tabakosa mu nkuntu kabili bakabila ukubakoselesha, no kutemwa. Icitabo cimo citila: “Uku kutwalilila ukubatemwa kukabapeela apakushintilila ne citendekelo ica kwishiba ifya kucita mu mibele ipya.” Ukulunda pali fyo, ukusakamana ifya ku mupashi bakabila na ko kukabaafwa ukushikatala.—Amalango 6:6, 7; Mateo 4:4.

Ifya Ndalama na Mafunde ya mu Calo

Ukulekana kulalenga indalama ukucepelako nangu mulefwaya nangu tamulefwaya. Fimbi ificepelako fipe, ifyo mwaleipakisha, napamo ne ng’anda mwatemenwe nga nshi. Apantu kuti nomba mulekabila ifingi pa lwenu lelo indalama mukwata fye ishinono, cisuma ukutantika ifya kushita ifyo mwingakumanisha ukulingana ne ndalama mukwata. Mufwile ukusengauka ukupwishisha icifukushi mu kushita ifingi nelyo ukwingila mu nkongole.

Nga ca kuti mwapingulapo ukulekana, na cimbi ico mufwile ukulandapo ni fintu mukaakana indalama shilya mubikila capamo ku banki. Ku ca kumwenako, pa kusengauka ukucenjeshanya, kuti cawama ukweba maneja wa ku banki ukuti pa kufumya indalama kano bonse babili no wali umwina mwenu mwasainapo mpaka fye mukaikwatile amaakaunti pale pale.

Na kabili cisuma ukulemba indalama mupoosa pa kuti mwalanshanya bwino nga ca kuti uwali umwina mwenu akakabila ukulamusakamanako muli fimo fimo ukulingana ne fifwaya amafunde ya fyalo fimo. Na kabili, mu fyalo fimo, ifunde lifwaya ukuti abantu beshibishe iofeshi lya misonko ukuti ifyupo fyalipwa.

Ukulunda pali fyo, abengi balanonkelamo mu kulanshanya no waishibisha ifya mafunde—uwaishibisha imilandu ya fya kulekana. Ifyalo fimo filasuminisha bakawikishanya ukwaafwa abalefwaya ukulekana ukubombela pamo pa kuti basuminishanye bwino bwino, lyene ne cilye caikasha ifyo basuminishanya. Abafyashi abengi batemwa ukubomfya uwaishibisha ifya milandu uushaba no mucisha cinani, maka maka nga ca kuti namubimbwa abana. Ukucila ukufwaya ukung’ang’ina fyonse, abafyashi bafwaya ukucefyako ukukangana no kukalifyanya. Fimo kufisuulako fye pantu kuti fyaonaula inkuntu shenu no kumuliila indalama.

Ukubishanya Kwaaluka

Kasapika umo atila: “Tatufwile ukusuulako ifyo abantu bayumfwa no kutwishika batwishika abanabo abo icupo cipwile.” Nangu ca kuti uwa kaele alecita ifintu ukulingana ne funde, ukwabula umufimbila, kabili ukulingana na Malembo, kuti kwaba na bambi abengamumona kwati e walengele icupo ukupwa. Napamo kuti baleko kumusosha nelyo ukumusengauka fye. Icabipisha ca kuti, limbi abaali ifibusa fyakwe fine fine kuti bamupata.

Abengi tabeshiba ukutungilila umuntu akabila lintu balekana; kuti baleti napamo kalata fye umwipi nelyo kardi kuti ayafwa. Icitabo ca Divorce and Separation (Ukulekana no Kupaatukana) cisoso kuti: “Kwabako ifibusa ifyaishiba ifya kucita kabili kuti fyamutandalila ukwishiba nga ulefwaya uwa kukushindikako kumo, ukubomba fimo nelyo nga ulefwaya fye ukwambaulako.” Cine cine, pa nshita sha musango yo, umuntu akabila cintu Baibolo ita, “icibusa icilambatilo kucilo wa bwananyina.”—Amapinda 18:24.

Ukubombela pa Kupuupuutuka

Pa numa ya myaka 16 apo icupo capwilile, nyina umo asumina ati: “Kulaba inshita njumfwa uwatalalilwe cine cine—nangu fye ni lintu ndi na bantu.” Acita shani? Atila: “Nalishiba umwa kuicingililila. Ndaba uwapamfiwa ne ncito, ukusakamana umwana wandi, no kusungilila ing’anda. Natendeke no kusangwa ku kulongana kwa Nte sha kwa Yehova, ukulaebako abanandi ifyo nasambilila, no kucitilako bambi ifintu. Ico calingafwa icine cine.”

Inshiku shimo ne nshita sha mu mwaka kuti shamwibukishako ukukalipwa mwakalipwe: inshita pamo nga lintu mwaishibe ukuti umwina mwenu mucende, ubushiku apondokele kumbi, na lintu mwaile ku cilye. Inshita sha nsansa mwaleipakisha—pamo ngo kuya mu kutuusha no kusefya icaka apo mwaupanine—kuti fyaafya nga nshi ukutalalika. Pat, uwa myaka 33 atila: “Shilya nshiku nga shafika, ndapekanya ukuyatandalila balupwa nelyo ifibusa ifyaishiba imibele nabamo. Tucita ifintu fingandafya ku kutontonkanya pa fya ku numa no kunenga ndeibukisha ifipya. Lelo icangafwa sana ni bucibusa bwandi na Yehova—ukwishiba ukuti alomfwikisha ifyo njumfwa.”

Te Kwesha Ukupelelwa

Aba kaele ababomfya ifishinte fya mu Baibolo no kusalapo ukulekana no munabo wa bucende filya Lesa abapa insambu ya kucite fyo tabalekabila ukuyumfwa aba mulandu nelyo ukutiina ukuti Yehova nabasha. Ubufumfuntungu bwa wa bucende ubulengele “ukulila no kutenda”—e bo Lesa apata. (Malaki 2:13-16) Nangu fye ni Yehova, Lesa “wa luse lwa cikuku,” alishiba ifyo cumfwika ukufutukwa ku muntu watemwa. (Luka 1:78; Yeremia 3:1; 31:31, 32) Mube abashininkisha lyene ukuti, pantu “Yehova atemwo bupingushi, talekelesha babile bakwe.”—Ilumbo 37:28.

Kwena, kuti cawamisha nga nshi ukukanapita muli fyonse fi lelo ukusengauka ubucende ne fifumamo. Icitabo citila Icaba Inkaama ku Nsansa sha Lupwab caba cibombelo cisuma sana, kabili cileafwa abantu icalo conse ukukwata ifyupo fya nsansa no kusengauka ubucende. Cakwatamo ifipandwa pa lwa kukuula icupo ca nsansa, ukusambilisha abana, ne fya kucita nga kwaba amafya mu cupo. Inte sha kwa Yehova uko mwikala nelyo abalemba uno magazini bakatemwa ukumwebako na fimbi.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 10]

UKULEKANA TAKUWAMINA ABANA

Mu 1988 umuyashi Diana, Umukashi wa Mfumu ya Wales, atile mu Britain mweka, abana ukufika kuli 420 cila bushiku balamona uko abafyashi balelekana. Abengi muli aba bana tabalafika ne myaka isano. Ica bulanda ca kuti, amapesenti 40 aya aba bana tabeshiba ukuya shibo bambi tabeshiba ukuya nyinabo nga balekana.

Kalemba wacetekelwa umo uwa fya pa bumi ne miti atile, mu kupusanako ne fitontonkanya abengi, “banono sana abana ba bafyashi balekana abatemwa ukulekana. Abengi kuti batemwa ukumona abafyashi baikalilila capamo nangu ca kuti ifintu mu lupwa nafyafya.” Nangu ca kuti abafyashi balekansana nga nshi, ilyo umo acito bucende, tabafwile ukususwa ukutontonkanya ukuti ukupwisha icupo e cingawamina abana. Ukwalula imibele yabo napamo e kwingabafwa ukwikala capamo pa kuti ciwamine ulupwa.

Kalemba Pamela Winfield atila: “Abalume bacilende bafwile ukutontonkanya pa fyo abana bakakalipwa nga ca kuti ukutumpa kwabo kwalenge cupo ukupwa.”

[Akabokoshi pe bula 11]

BUSHE LESA ALIPATA UKULEKANA KONSE FYE?

Pat alandilapo fye ati: “Icalensakamika sana ca kwishiba ukuti ‘Yehova apata ukulekana.’ Lyonse nalelwane cipusho ca kuti, ‘Bushe ndecita iciletemuna Yehova?’”

Pa kwasuka ico cipusho, natumone amashiwi yashingulukako pali Malaki 2:16. Mu nshiku sha kwa Malaki, abena Israele abengi baletamfya abakashi babo, napamo pa kuti bope abakashana abasenshi. Lesa alisenwike iyi micitile ya bucenjeshi, iya bufumfuntungu. (Malaki 2:13-16) Kanshi ico Lesa apata caba kuleka icilekeleke pa kuti upe umbi. Nga ca kuti umo pa baupana mu bucenjeshi acita ubucende nelyo aleka umwina mwakwe nelyo ukumupatikisha ukuti balekane ninshi acita ulubembu lwa bucenjeshi, ulwa lupato.

Lelo, ifi fikomo tafilesenuka ukulekana konse. Ici kuti cashininkishiwa ku mashiwi ya kwa Yesu aya kuti: “Onse uwaleko mukashi wakwe, no kuupa umbi, acito bucende, kano pa mulandu wa bulalelale.” (Mateo 19:9) Pano Yesu asumine ati ukulingana na Malembo, ubulalelale e mulandu wa kulekaninapo kwasuminishiwa—na kuba, e mulandu fye weka wasuminshiwa ukulekaninapo no kuupwa nelyo ukuupa cipya cipya. Uwa kaele kuti apingulapo ukulekelela uwacitile ubucende. Lelo nga umo asalapo ukubomfya ifyo Yesu alandile no kuleka umulume wakwe uwa bucende ninshi talecita ico Yehova apata. Bucenjeshi bwa ucitilo bucende e bo Lesa apata.

[Ifikope pe bula 10]

Aba kaele na bana babo balamwenamo mu kwaafwa kwa kutemwa