Ukumfwikishe Lyashi

Inkuntu sha Kaso

Mu kwangufyanya fye pa numa ya kuba mu maka mu 1933, intungulushi ya Nazi Adolf Hitler alanshenye ukusuminishanya ne Calici lya ciKatolika. Uku kusuminishanya kwapeele Hitler insambu sha kulesha ukusalwa kwa bashikofu ukufuma ku Germany mu kukabushanya na mashuko yamo ayapeelwe kwi calici. Lelo ni luli kwi pa mbali shibili ulwali no kunonkelamo mu kucilapo? Encyclopedia ipya iya ciKatolika iya ciFrench ipeela icasuko ca mu kulungatika kuli ici cipusho.

“Papa Pius XI umwine . . . acilangulwike ukuba icafwaikwa mu cine cine ukushininkisha ukucingilila icalici lya ciGermany ukupitila mu kusuminishanya. Ici calanshanishiwe pa kati ka April na July, 1933. Nangu cingati mwi funde asenamine Icalici lya ciKatolika, uku kusuminishanya kwali mu cine cine kutunguluka kuli Hitler, nge fyo kwapeele ukwishibikwa ku buteko bwakwe. Mu kulundapo, apantu Hitler lyonse aletoba kwene, papa apeelwe umulandu wa kutalalika bakampingu ba ba Katolika no kucefyako ifyanso pali bashikofu pa kucita amapange ya butumpe.”

Ilelo, ukucilisha mu France na Germany, Icalici lya ciKatolika lilasuushiwa pa lwalala pa mulandu wa kusuusuka kwa ba hairaki ba liko mu kati ka kuteka kwa ciNazi. Ishi mpika shimako pa mulandu wa kuti intungulushi she calici bafilwa ukumfwila amashiwi ne ca kumwanako ca kwa Yesu Kristu, uwasosele pa lwa bakonshi bakwe aba cine ukuti: “Tabali ba pano isonde, ifyo na ine nshili wa pano isonde.” (Yohane 17:16) Ca cine, ukusuusuka kwa musango yo ku ntungulushi she calici kutasha mu bumbimunda ukusenamina kwa fibombelo fya bupolitiki, lelo cinshi ici cacita mu kwampana kwabo na Lesa? Lintu alelemba ku Bena Kristu banankwe, umusambi wa kwa Yesu Yakobo asokele ukuti: “Bucibusa ne calo bulwani kuli Lesa.”—Yakobo 4:4.

Abalusa Lotari

Ishuko lyaba mupepi na 14 milioni kuli umo ku kunonka lotari. Nalyo line, amamilioni ya bantu lyonse bangala amalotari ya kulipililwa na kamfulumende, e ficita lipoti The Globe and Mail, inyunshipepala ya Canada. Ukufwailisha kulanga ukuti amalotari tayakwata kwipukisha ukucila pa kunonka injuka, iyo iiluminishiwa ku kusabankanya uko ukutonta “pa cilambu na pa busanso bwa kufilwa ukushita tiketi.” Apantu ubuyo bwa lotari kupanga icibwesha no kuletako bakanonka abanono, abalipila cila bushiku bemika “amasubilo ya kwimika ukushitana kwa lyonse.”

Bushe ici cilabomba? Ee! Ukucita lipoti muli magazini ya American Health pa lwa kwingilishiwako kwa kucofe njuka pa kati ka ba myaka yacile kumi, Dr. Durand Jacobs asonta ku malotari nge ntendekelo ku kucofe njuka “pa mulandu wa kuti shalicepako umutengo, ishingafikwapo kabili ishasumbulwa nge shili bwino.” Alundapo ukuti: “Lotari yaba ni Ntungulushi ya Malayo ya Kukopeka iyo iitungulula aba myaka ya kwaluka mu misango imbi iya kucofe njuka yabipisha.” Umulashi umo umwina Canada uwafwilisha ukucofe njuka alondolola ukuti: “Uuli onse uukesha ukukweba ukuti lotari te kucofe njuka napamo alebomba mu buwelewele nelyo bawelewele. . . . Tulepoosa imyanda ya mamilioni ya madola pa malotari mwi subilo lya kunonka icintu cimo. Caba kucofe njuka.”

Amalotari yasumbula ukutemwe ndalama. Dr. Marvin Steinberg, presidenti wa Connecticut Council on Compulsive Gambling, amwene ukuti impika ya ba myaka yacile kumi abacofe njuka babomfya indalama shabo isha ca kulya ca pa kati ka kasuba, balibile ndalama, nelyo balibile mu matuuka ku kwaafwa umusango wabo uwa kucofe njuka. Yaba aya cine, mu cituntulu, amashiwi ya mutumwa Paulo aya kuti: “Ukutemwe ndalama e shinte lya bubi bonse; bamo pa kushitinamina . . . [bailasamo, NW] abene amalangulusha ayengi.”—1 Timote 6:9, 10.