Ukushipikisha kwa Buseko mu Middle East

Uyu lipoti wa kukumbamo afuma ku Nte sha kwa Yehova mu Lebanon

UMWAKA wesu uwa mulimo uwa 1990 watendeke no kubilingana kwa lukaakala ukwakulisha imfuti shipuulika mu Beirut. Lyene kwaliko umutalaalila uwatwalilile ukufuma ku kupwa kwa September 1989 ukufika January 1990.

Mu kati ka iyo myeshi icipimo ca pa mulu icipya ica bakasabankanya 2,659 calicitilwe lipoti (mu November), ukulinganishiwa na 2,467 mu mwaka wa mulimo uwa 1989. Abantu amakumi yane na bane balibatishiwe, kabili umweshi umo umo avareji wa 65 balyakene mu mulimo wa bupainiya bwa kwafwilisha. Pa muku wa kubalilapo, ukucila pa masambililo ya Baibolo 2,000 yalicitilwe lipoti, kabili twatendeke ukwenekela icali no kupwishishiwa ku nshita ya ku ntanshi.

Lelo inkondo yalipuulike na kabili mu East Beirut, uko ifilonganino ifingi fyabela, kabili abengi nga nshi bamunyinefwe baali no kubutukila ku mbali shimbi isha calo. Pa nshiku ishingi tatwakwete ukukumana ne cilonganino mu ncende shakuminweko, kabili amalipoti ya mulimo wa mwi bala yali ayashakumanina. Nangu ni fyo, bamunyina abasalangene bailundile ku filonganino uko babutukile, kabili umulimo wa ku ŋanda ne ŋanda walitwalilile mu kuba ne fya kufumamo fyawamisha ukupulinkana icalo conse. Pa nshita imo ine, amayanda ayengi aya bamunyina atemwa yalyocewe nelyo ukonaulwa ku kufwintwa kwa mabomba. Nkashi umo alilufishe ubumi bakwe.

Mu kuba no kucetekela twaloleshe kuli Yehova kukwaafwa no kutungulula. Bapainiya bashipa baitemenwe ukutwala ukupayanya kwa ku mupashi, capamo ne fya kulya na menshi, kuli bamunyinefwe mu ncende shali pe samba lya kushingwa. Ukuseshiwa no kutemwa kwa kuli Yehova na bamunyina, baibikile fye na mu busanso bwa kucilinganya imisebo iyo iyashikilwemo utupata. Ubunte bwawamisha bwalipeelwe ilyo abantu bamwene ukwaafwa kuleisa ku ndupwa sha bamunyinefwe. Bamwene cintu ukutemwa kwa cine cine kwingacita lintu bonse baba abaikatana mu kupepa Lesa umo uwa cine, Yehova.—Yohane 13:34, 35; 15:13.

Mu kati ka mwaka wa mulimo, bamunyina tabapushile nangu umo uwafuma uwa bamagazini besu. Nga fintu cali kale kale ku Ulupungu lwa kwa Kalinda, magazini ya Loleni! mu ciArabic yatendeke ukusabankanishiwa pa nshita imo ine ne ciNgeleshi, ukutendeka no wafumine uwa January 8, 1990. Inte na bantu balesekelela balisaminwe. Cali na kabili ica kucincimusha ukumona ifyakakulwa fipya mu ciArabic, pamo nga broshuwa wa Bushe Ulingile Ukusumina Muli Bulesa Butatu? ne fitabo The Bible—God’s Word or Man’s? na Icitabo Candi ca Malyashi ya mu Baibolo.

Ifi fya bupe fya ku mupashi fyalipayanishiwe te mulandu no kwisala kwa mafakitari ayengi ne fikuulwa fimbi mu Beirut. Imibele ya fya bunonshi yaliba iyabipa icalo conse. Ififulo ifingi tafyakwata malaiti, tafyakwata amenshi, tafyakwata imibombele ya lamya. Nomba, lekeni bamo aba bamunyinefwe balande fintu basanga ubuseko nelyo fye lintu baleshomboka no kupomona kwa nkondo uko kwatwalilila pa myaka 15.

“Ulubali Lwashininkishiwa”

Munyina mu Beirut alemba ukuti: “Ica kubalilapo, ndepeela ukutootela kwa kufuma ku mutima kuli Yehova pa kuti alitusunga ababakwa mu kati na nkati ka kuteyanya kwakwe ukwa kupepa kwasanguluka te mulandu ne mibele yayafya twalolenkana na yo. Mu kati ka fya kuponako fya nomba line, nalikwete ifyakukumanya fimo ifyandetele ubuseko, kabili nanguluka fyene ukuba ulubali lwashininkishiwa ulwa nkondo.

“Mu kati ka kusansa kwa mfuti kwabipisha, twaikele na bena mupalamano pa matabo, apantu ico caba e cifulo cacilisha ukubakwa mu kati ka kulisha kwa mfuti shipuulika. Twalandile na bo mu kutwalilila pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa ngo kupikulula kweka fye ku mpika sha mutundu wa muntu, kabili libili libili twapepele kuli Lesa wesu, Yehova. Ici caishibikwe kuli bonse.

“Pa nshita shimo ukulisha kwa mfuti shipuulika kwasendele nshiku shafulilako, kabili tatwali na maka ya kusangwa ku kulongana. E co naishile na magazini wa Ulupungu lwa kwa Kalinda no kusambilila lwene ilintu twaikele pa matabo. Ico cabimbwile ubuseko bwa bena mupalamano besu. Bamo aba bene tabalelanda na ifwe pa mulandu wa kuti tuli Nte sha kwa Yehova. Lelo lintu iŋanda yesu yapuminwe no kupuulika kwa mfuti, balipapushiwe pa kutemwa bamunyinefwe balangile. Nomba balefwaya ukulanda na ifwe. Ico catwafwilishe ukushalika ukulembesha kwa Loleni! kuli bene.

“Ifi fyakukumanya fyanengele ukuba uwa mupampamina ukutwalilila ukulanda pa lwa cine. Yehova awaminwa ukupepa kwesu konse no mucinshi wesu onse no bukata bonse.”

“Ishina lya kwa Yehova Lyalipuswishe Ubumi Bwandi”

Munyina ukufuma ku Cilonganino ca Ras Beirut ashimika ukuti: “Umukashi wandi, bakalume besu abanono babili, na ine kasuba kamo twatendeke akasuba kesu mu butumikishi bwa ku ŋanda ne ŋanda mu ncende yabela ku masamba ya Beirut. Mu cungulo kasuba, twakwete ukulongana kwa mu lulimi lwa ciNgeleshi pa ŋanda yandi. Ukufika 6:30 p.m. kwalifitile. Abantu beka fye abali mu misebo baume ba fita. Amabomba yaleloka fye. Abekashi abengi aba mu cikuulwa cesu balibutwike. Takwaliko atemwa amenshi nelyo amalaiti. Lyene twaumfwile ukukonkonsha ku cibi.

“Ukutontonkanya ukuti pambi cali ni umo uwa bena mupalamano besu uulekabila amenshi nelyo umukate, umukashi wandi aiswile cibi. Abaiminine palya baali baume bane aba fita. Batontele imfuti shabo pa mukashi wandi no kwipusha ine mwi shina. Ulya wine mulungu abaume pabula balisendelwe ukufuma mu mayanda yabo muli iyi nshila no kwipaiwa apo pene. Lintu abaume ba fita bamwene, batontele imfuti shabo isha raifo ishiilongele mpolopolo pa mutwe wandi no kunkambisha ukuya na bene. Nabebele ukuti: ‘Ndeya na imwe. Lelo pembeleni mfwale bwino.’ Napepele kuli Yehova mu kuba no mutima wandi onse, ukulomba ukwaafwa kwakwe. Ilyo napwile ukupepa, nayumfwile uwailulukwa no kutendeka ukumona aba baume ba fita kabili aba kutiinya nga bantuuntu fye. Nali no kulanda kuli bene ukwabulo mwenso.

“Nalibepwishe ukuti: ‘Cinshi mulefwaya kuli ine? Natulande panono mu ŋanda pa ntanshi tatulaya.’ Lintu twali mu muputule wa kwikalamo, umukalamba wabo alinjipwishe ukuti: ‘Ni nsambu nshi mwakwata isha kwingila mu mayanda no kushimikila ku bantu?’ Nayaswike ukuti: ‘Musenda imfuti ku kupampamika ukufwaya kwenu, kabili takuli nangu umo uumucilikila. Nsenda imbila nsuma iya mutende iyo Yesu atukambishe ukushimikila.’ Lyene nalondolwele ifisumino no mulimo wa Nte sha kwa Yehova. Bwangu bwangu fye ilyo nalumbulwile ishina Yehova, basosele ukuti: ‘Twalaba abaikushiwa ukukwipushisha muno mwine. Takuli ukukabila kwakukusenda.’ Mu kumonekesha, umo mu kati kabo aali uwabeleshanya na munyina. Asosele ukuti: ‘Uyu ali uwapalana na Jarjoura.’

“Twacitile ubunte kuli abo baume ba mfuti no kwasuka ifipusho fyabo pe awala limo na citika. Lyene, mu cifulo ca kunsenda mu combo ca motoka wabo nga fintu bacitile kuli bambi, balilombele ukweleelwa, ukuntomona, ukuntambika ukwaafwa kwabo nga ca kuti fye nalibalile nkabila kwene, kabili baliile. Mu kati ka nshita yonse, naumfwile ukucingilila kwa kwa Yehova. Ukwakana mu mulimo wa ku ŋanda ne ŋanda lulya lucelo no kusangwa ku kulongana mu cungulo kasuba fyalinkoseshe ukwiminina uwashangila. Mu cine cine, ishina lya kwa Yehova lyalipuswishe ubumi bwandi.”—Amapinda 18:10.

“Ukusakamana kwa kwa Yehova Kwalitushingile”

Munyina na umbi alemba ukufuma ku Beirut ukuti: “Cali ni pali Citatu, pa 31 January, 1990. Ilintu nalebomba capamo na munyinane pa ŋanda ya kwa nkashi, ukulwa kwalitendeke na kabili. Amabomba yalipuulike ukuli konse. Pa mulandu wa bulwi bwabipisha, tatwali na maka ya kubwelelamo ku ŋanda. Nkashi aali uwa cileela nga nshi nangu cingati akwete fye utuputusha tunono utwa mukate.

“Nali uwasakamikwa nga nshi pa lwa mukashi wandi pa kuti muFilipino kabili taali uwabeleshanya no lukaakala lwa nkondo. Pa bushiku bwalenga shibili, nangu cibe fyo, nali na maka ya kubwelelamo ku ŋanda yandi. Imina ya fipe fya mu ŋanda fyacilike imisebo, lelo ca kutootela kuli Yehova, ulupwa lwandi lwali ulwabakwa. Pa numa ya mutalaalila wipi, ukulisha kwa mfuti shipuulika ukwabipisha kwalitendeke na kabili. Twafiseme mu ŋanda ya kwa munyina iyapalamine ne yesu. Twaliko basano—umukashi wandi, umwana wandi umwaume uwa myaka ya bukulu ibili, ine, munyinane, no mukashi wakwe. Amabomba, ukupuulika kwa mfuti, na maroketi fyaponene ukushinguluka konse konse, lelo ukusakamana kwa kwa Yehova kwalitushingile. Inshiku shibili isha kulisha kwa mfuti shipuulika shalipitile, ilintu twatwalilile ukulambalala pa nshi mu kuba ne cushi ca mabomba mu myona yesu.

“Ilintu twalekutika ku fya kupuulika, twaibukishe amashiwi ya kwa Davidi pe Lumbo Amalumbo 18:1-9, 16-22, 29, 30. Muli uto tushita twayafya, kabili ukwabula ukusakamana conse icalecitika, twali aba nsansa kabili twatwalilile ukumwentula. Twapepele kuli Yehova ukuti nga ca kuti twingafwa, tufwe mu kwanguka, ukwabula ukucula. Isubilo lyesu mu kubuuka lyali ilyakosa.

“Ubushiku bwakonkelepo bwali ubushingasuminwa. Mupepi na mabomba 25 yaliponene mupepi ne ŋanda umo twafiseme, lelo takuli uuli onse uwa ifwe uwacenenwe. Bushe kuti mwaelenganya ukuyumfwa kwesu lintu twailwike ukucingilila kwa kwa Yehova? Ulucelo lwakonkelepo, mu kwangufyanya twapingwilepo ukubutuka. Motoka yandi yali e yeka mu musebo iyo ishaocewe. Naenseshe pa kati ka tupata na mabomba, kabili ca kutootela kuli Yehova, pa kuti twali na maka ya kufyukila ku ncende uko kwaliko umutalaalila panono ukucila iyesu. Kulya, bamunyinefwe mu kubamo kutemwa batupayanishishe ifya kufwala, ifya kulya, ne ndalama.

“Te mulandu na mafya yonse, twayumfwile aba nsansa pa kuti Yehova aali na ifwe. Cali kwati Yehova atumine bamalaika bakwe ku kutalusha amabomba ukufuma kuli ifwe. (Ilumbo 34:7) Ee, ubuseko bwesu bwali ubukalamba. Lelo ubuseko bwesu bukaba ubwakulisha pa numa ya kupusunsuka Armagedone.”

Ukwaafwa kwa Bukangalume mu Kubomba!

Incende shimo isha Beirut shamoneke kwati icinkukuma calipamine. Amayanda ayengi aya bamunyinefwe yalibongolwelwe nelyo ukonaulwa. Lintu ubwafya bwa nomba line bwaimineko, Komiti ya Musambo yateyenye komiti ya kwaafwa kwa bukangalume ku kusakamana ukukabila kwa bamunyina. Yatendeke ukubomba pa February 16, 1990, mupepi fye ne nshita lintu mu kupelako twali no kusela mu ncende shacushiwa. Imifwaile ya iyi komiti yali ya mbali shitatu: ukupeela ukukoselesha kwa ku mupashi kuli bamunyina; ukusakamana ukukabila kwabo ukwa ndalama, ifya kulya, na menshi; no kubaafwa ukuwamya nelyo ukukuula cipya cipya amayanda yabo.

Takwaliko kukabila kwa kwita aba kuitemenwa. Ubushiku bumo bumo abengi balishile mu kubangilila kwa lucelo ku kwaafwa. Pano e pali ukulandapo kwa bantu abo baafwilishiwe:

Nkashi umo, ilyo iŋanda yakwe yalewamishiwa no kupangwa cipya cipya, asosele ukuti: “Nalyumfwile pa lwa kwaafwa kwapeelwe na bamunyina lintu akayofi kapamine. Nomba nakumona no kukumfwa.” Nelyo fye mwina mupalamano wakwe, umwanakashi umuShilamu, aebele uyu nkashi ukuti: “Mu cine cine mwalitemwana. Ubwenu e butotelo bwalungama. Nomba ndebutukila ku mushi wandi no kweba onse cintu mulecita kuno.” Uyu mwina mupalamano aletele ifya kulya kuli bakabomba ba kuitemenwa.

Nkashi wa cikoloci alandilepo kuti: “Naenekele ukuti mwali no kwisa mu kuntandalila, lelo nshaenekele ukuti Sosaite yali no kutuma umo ukundetela amenshi.” Alelila lintu atomwene munyina uwaishile ku kumwaafwa.

Ulupwa lwa bantu batatu—umulume no mukashi abali bakasabankanya bashabatishiwa na kalume wabo umunono—balitandalilwe no kupeelwa imbokoshi ikalamba iya mukaka, umukate, amenshi ya kunwa, ne ndalama. Lintu baebelwe ukuti Inte sha kwa Yehova e bacitile uku kutantika, umulume asosele ukuti: “Nali mwi calici lya Evangelical pa myaka 11 kabili nali uwacincila nga nshi. Lelo pali iyi myaka ya nkondo 15 mu Lebanon, tababalile abatontonkanya ukucitila ifilundwa fyabo icintu capale ci.” Atwalilile ukuti: “Mu cine cine uku e kuteyanya kweka ukwa kwa Lesa.” Umulume no mukashi balibatishiwe pa kulongana mu May 1990.

Eluda umo alandilepo ukuti: “Amashiwi yalepelebela ukulumbulula ukutootela kwesu ku milimo ya kutemwa intu mwabombele ukulola kuli bamunyina bacushiwa. Nalyebekeshiwe nga nshi ica kuti naponeshe ifilamba lintu namwene ibumba lya bamunyina bacaice, aba kuitemenwa, ukukuula cipya cipya iŋanda ya bafyashi bandi. Nelyo fye abena mupalamano besu abashili ni Nte balumbulwile ukutasha kwabo. Tuli aba kutootela mu cine cine kuli Yehova no kuteyanya kwakwe ku kwaafwa kubomba ukwapeelwa. Fintu yaba aya cine amashiwi ya kwa kemba wa malumbo pe Ilumbo 144:15 ayatila: ‘Ba nsansa, abantu abo Yehova e Lesa wabo.’”

“Musango Nshi uwa Bantu Mwaba?”

Nkashi umo no lupwa alembele ukuti: “Ndefwaisha ukulumbulula ukutasha kwandi ukwashika ku kutemwa kwa kwa Yehova no kuteyanya kwakwe. Iŋanda yandi yalipaminwe no kupuulika kwa mfuti ukwingi no kocewa. Abengi batwebele ukuti tayali na kulungishiwa. Nangu cibe fyo, pano yaiminina iyawamishiwa mu kukumanina kwati takwaliko icili conse icacitike kuli yene, ukushingulukwa ne myanda ya mayanda mu musebo wesu ayaocewa no konaulwa.

“Nelyo fye bena mupalamano besu, abashili Inte sha kwa Yehova, baleipusha ukuti: ‘Ni kwi uku kutemwa kufuma? Musango nshi uwa bantu mwaba? Ni bani aba bantu umo umo ababomba mu kuba no kupimpa kwa musango uyo kabili aba mutalaalila nga nshi kabili abaisunga bwino? Napaalwe Lesa uwamupeela uku kutemwa no mupashi wa kuipeela bulilambo.’ Fintu yali ayalinga amashiwi ya Ilumbo 84:11, 12 ayatila: ‘Pantu Yehova Lesa kasuba kabili ni nkwela, ukusenamina no bukata Yehova alapeela; [Yehova umwine takatane icili conse, NW] cisuma ku benda muli bumpomfu. Mwe Yehova wa milalo, [wa nsansa, NW] alishuko muntu uumutetekela!’”

Umwaume uyo umukashi na bana bakwe baba ni Nte sha kwa Yehova alembele ukuti: “Kuti natemwa ukumutasha pa kwaafwa kwenu mu kuwamya iŋanda yesu. Umulimo wenu walangile ukutemwa kwa Bwina Kristu ukwafumaluka uko kushicitika ilingi muli ishi nshiku. Shi Lesa napaale ukubombesha kwenu.”

Pa numa lintu iŋanda ya kwa eluda umo yapangilwe cipya cipya, asosele ukuti: “Utunwa twesu tulefilwa ukulumbulula icili mu mitima yesu. Te kuti tusange amashiwi ya kumweba ulwa kutasha kwesu kuli Yehova no kuteyanya kwakwe. Twaumfwile ukupalamisha kwa kwa Yehova mu kayofi kesu. Ukutemwa kwenu nakukoselesha ifilundwa fyonse ifya lupwa lwandi ku kwakana mu kwaafwa bambi abali mu kukabila.”

Mu kati ka April, abantu 194 mu Lebanon baipakishe umulimo wa bupainiya bwa kwafwilisha. Icungulo bushiku pa Cibukisho cali ica mutalaalila ukucila ifyungulo bushiku fimbi, kabili Icibukisho calicitilwe mu kuba no bwingi bonse ubwa basangilweko 5,034. Ukulongana konse ukwatantikwe kwalicitilwe, kabili ubwingi bonse ubwa babatishiwe muli uyo mwaka bwali 121, te mulandu ne cimfulumfulu mu calo. Indupwa ishingi mu filonganino balifumine mu calo ukukanabwela. Lelo abalesekelela abapya balelunduluka ukulola ku lubatisho, kabili impendwa ya bakasabankanya ba Bufumu 2,726 iletwalilila ukukula. Mu kati ka mwaka wa mulimo uwa 1990, bonse aba bantu ba kwa Yehova mu Lebanon bakumenye bucishinka bwa kwa Yehova ilyo atusakamene no kututungulula ukupula mu nshita sha cimfulumfulu.—Ilumbo 33:4, 5; 34:1-5.