Ukusonsomba kwa Kutande Mbuto sha Bufumu mu Kapinda ka ku Kulyo Aka Chile

FINTU caba ica kusekesha ukwenda mu nshila ya mutalalila iya mu mushi mu kapinda ka ku kulyo aka Chile! Iŋombe shilye cani mu mutende mu mabala yabamo ifimuti fyatantama mu kumoneka kwa mpili shipuuka ishakwata imfula yabuuta pa mulu. Kuti waumfwa ifyuni filelila na mabula yalepanga iciunda mu mwela. Nga fintu ifyashingulukako fya musango uyo fingamoneka ukuba ifyalinga, kwalibako ukusonsomba kuno kuli abo abatande mbuto sha cine ca Bufumu.

Bushe kuti watemwa ukukumanya bamo aba bapainiya besu, nelyo bakabilisha ba Bufumu aba nshita yonse? Ni shani pa lwa kuposako ubushiku bumo nelyo shibili na bene ilyo baleshimikila imbila nsuma? Ica ntanshi, natukutike lintu Jaime na Oscar balelondolola amabuseko no kusonsomba ukwa bushiku bwa musango uyo mu kapinda ka ku kulyo aka Chile.

Akasuba kamo mu Mulimo wa Kushimikila

“Twatendeka ukuselasela kabili no kuba abaibukila ulwa kutalala uko kupekele mu kayanda kesu. Ukufwala insokoshi sha mafufu kabili mu kuba ne cisote ku mutwe wakwe, Oscar afuma pa busanshi. Akosha icitofu ca nkuni, ayasha ica kukafya mu ŋanda icinono ica gasi kukufumya impepo mu muputule, kabili lyene abwelela ku cikabilila ca busanshi bwakwe. Pacili napafita panse, kabili kuti twaumfwa imfula iyo iilokele ubushiku bonse. Twalolesha pa nse pa nsolokoto kabili lyene ukuloleshanya. Oo, fintu cingaba icayanguka ukubika cuti buno bushiku! Lyene twaibukisha amapange yesu aya aka kasuba no kukabila kwa kubombela icifulo ca kubombelamo icaba ukutali icishafikilweko umwaka wafumako. Twakuntwa ukutampako.

“Mu nshila pa ntanshi ya 8 koloko, twabilingana no kusubila ukuti umo kuti atusendako muli motoka nelyo ukuti basi kuti yaisa, pa kuti twingakwankwanya ulwendo lwesu ukufika ku nshila ishitungulula ku mayanda yabela ukutali ne mishi mu cifulo cesu ica kubombelamo. Kwaisa trakita iyaletinta trailer na bakabomba mu kati. Namutekenya aiminina kabili atusuminisha ukupatama. Tuli aba nsansa pa kuti, ukutootela ku mfula ya bushiku bwapita, ilelo twapokololwako ku cakukumanya ca lyonse ica kwenda mu ntumba ya lukungu. Ilyo tuletenauka mu kwenda, tuleakana imbila nsuma na bakabomba ba bulimi. Lintu inshita ya kwikila yafika, twabapeela bamagazini banono. Ifyo tuli aba kutasha ku kwensha uko kwatupusushako ku kwenda amakilomita 12!

“Kalaba kasuba kalepa lintu tulecilinganya incende ya mu mushi mu kusapika abayana. Lintu intanshi twatendeke mu mulimo wesu, tatwali na maka ya kumfwikisha umulandu abantu baali no kusuminishanya ne fyo twalelanda lelo balemoneka abashimunuka ukupokelela ifitabo fya Baibolo. Twaishibe ukuti ici cali pa mulandu wa kuti ilingi line tabali na maka ya kubelenga. E co tucisanga ukuba ica kunonsha ukusontako ukuti ifitabo fyesu ca bupe cisuma ku bana babo na bantu babo, abo mu kukonkapo bengakana ifilimo na bene. Abengi aba abo tulandako tabakwata ifingi mu nshila ya fikwatwa fya ici calo. Lelo apantu bali aba nsansa ukwakana ifyo bakwata, lintu bapokelela ifitabo fya Baibolo, ilingi line balitupeela amani, ifyumbu, ama beet, kanyense, cilemba, ama lentil, na ma garbanzos.”

Jaime alisambilila ukucita imitubululo lintu mwine ŋanda alefwaya ukusangwilako ifipe pa fitabo fya Baibolo ifyo apeelwa. Mulandu nshi? Pa kashita kamo, bapainiya babwelele na makilogramu 15 aya musalu, kabili umunankwe ali no kusenda inkoko iituntulu mu cola cakwe ica fitabo iciputulwa cikalamba ica ako kasuba! Jaime ilingi line atubulula merquén, umulyo usuma uwapekaniwa mu kuba ne mpilipili ne fyanunke cisuma. Ubulondoloshi bwatwalilila:

“Ukucilinganya amabala, twafika pa ma rucas [amayanda] ya bakaya ba Mapuche [icipilibula ukuti, “Abantu ba iyi mpanga”]. Caliba icayafya ukulanda na ba Mapuche abakalamba, pantu abengi balanda fye ululimi lwabo ulwa cikaya. Lintu abacaice bali mupepi, ilingi line babomba nga bakapilibula. Ilyo twaselela ku ntanshi mu kati sana mu ncende ya mu mushi, twakumanya abantu abashatala abamonapo Baibolo nelyo ukutandalila umusumba ukalamba ukupala Temuco, umusumba ukalamba uwa citungu. Ici cipeela ukusonsomba kwa kubaafwa ukwiluka ifyo imibele ya calo ilebotelela. Tulingile ukucita ici panono panono, ukubalangisha ifyo impika sha cikaya shibelebesha ifilecitika kumbi.

“Ilyo akasuba kalelunduluka, amolu yesu ayanaka yapinda ukuti tutushe. Imiceele ilalekanalekana pa kati ka kasuba kabalikisha ne mfula yaba ne cipuupu iyo ilenga umwamfuli ukukanabomba. Amabala yalimwa nomba line yashile insapato shesu ishakantaikwa na matipa. Lintu twaumfwa amashiwi Pase no más (Ingileni), mu kutasha twingila mu kicini no kuipakisha icikabilila ca citofu ca nkuni, kapu wa ‘kofi’ yapangwa ukufuma ku mbuto, cheese yabuuta, no mukate wa kuipangila uwakaba. Iye, kulya kununkila kwa mukate wakaba!

“Mu kuba na maka ukubukululwa, twatwalilila mu kati ka cungulo, ukucilinganya amabala ayapatululwa fye limo limo fye ne mpango, nangu cingati ukasanga amabala yamo aya ngano ayakwate mipaka ya cimpusa ayetwa pica-pica, icimenwa icaba lyonse iciteku na maluba ya mutuntula. Apantu akasuba nomba mu kwangufyanya kalawa kabili tufwile ukufika ku nshila ikalamba na imbi pa kusanga basi ya kulekelesha ukubwelela ku tauni, ukwenda kwesu ukwa makilomita 20 mu kwipipa kwalaisa ku mpela.

“Twabwela umutende kabili mu butuntulu busuma, abafunshika lelo aba nsansa, pantu twacikwata ukulanshanya kwa kusekesha ukwingi na bapala impaanga. Pa numa ya kulya, twapituluka mu kasuba kabili lyene twakunkulushisha imibili yesu iyanaka mu busanshi.”

Ukutandala ku Chiloé

Bemba wa Chiloé apangwa no bwingi bwa fishi finono. Icishi ca iko cikalamba caba amakilomita 180 ubutali kabili cakwata impili isha fimenwa ishapatulwa ne fishiba finono. Kabili mwandi kumoneka kwa kucebusha ukwa lulamba ne mishi ya kale iya kucebusha iya bulondo fingamonwa konse kuntu waya!

Mwi tauni lya Achao, ukutalukako fye ku cishi cikalamba, twasanga Rubén na Cecilia. Lintu bafikile mu March 1988, shimapepo wa cikaya asokele abantu ‘ukukanakutika kuli aba baupana babili abaleendauka icishi conse ukulanda pa lwa Baibolo.’ Ukulandapo kwakwe kwabipa kwaisele imintontonkanyo ya bamo lelo kwabimbwile ukufwaisha ukwishiba ukwa bambi. Mu nshita Rubén na Cecilia baletungulula amasambililo ya Baibolo 28. Ayengi aya masambililo yali ni bakafundisha, abo bane aba bene babomfya impapulo sha Watch Tower “All Scripture Is Inspired of God and Beneficial” na Icitabo Candi ca Malyashi ya mu Baibolo mu kusambilisha amasambililo ya butotelo mu masukulu yabo.

Yehova alasakamana aba bapainiya babombesha, abenda ukufika ku makilomita 34 mu bushiku bumo mu mulimo wa kushimikila Ubufumu no kupanga abasambi. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Ubushiku bumo, Rubén na Cecilia baleenda mu kashila ako akapakene no lulamba lintu bamwene bimbi linono ubwingi bwa choritos (umusango wa nkola) fyali mupepi. Rubén atendeke ukulobolola kwakwe, lelo ni shani twalafisenda ku ŋanda? Cecilia apikulwile iyo impika. Insokoshi shakwe shabele ifyola. Bapainiya nomba bakwete ifikabilwa fyonse ifya ca kulya ca mulyo ica muli bemba!

Ku kapinda fye ka ku kuso aka Achao, bakasambilisha ba Bufumu babili abaishibikwa nga bapainiya baibela babishanya ne cilonganino ca Linao. Umulimo wa kushimikila wakwete ukutendeka kwa uko kulya mu 1968, kabili Inte ya kwa Yehova uwa kubalilapo mu Linao abatishiwe mu 1970. Pa myaka ine uyu munyina ali eka mu mulimo wa kushimikila kabili ali no kushipikisha ukupumya ukufuma ku filundwa fya lupwa na banankwe. Mu kupelako, mu 1974, umukashi wakwe ayankwileko mu kusenamina ku cine ca Baibolo kabili alibatishiwe. Ici cakonkelwepo no kubatishiwa kwa bamunyina ba ku mubili bane, bankashi bane, banalume bane, abepwa mutanda, na bukwe bwakwe umwaume no mukashi wakwe. Icilonganino capangilwe kulya cali lupwa lumo ulukalamba. Mu nshita, batatu aba muli bamunyina basano batendeke ukubomba nga ba eluda na umo ngo mubomfi utumikila.

Luis na Juan ni bakashimikila ba nshita yonse abapampamina pa kubyala imbuto sha Bufumu mu Quemchi, itauni linono amakilomita 30 ukufuma ku Linao. Lyonse, banina impango, ukucilinganya amabala ayapakamo umusalu, no kwenda ukuninika no kutentemuka impili, mu kuba ne cipuupu ne mfula nga banabo ba lyonse. Pa kufika ku fishi fipalemeko, babomfya amato yanono ayo ayaya ku cishi ca Chiloé imiku ibili nelyo itatu mu mulungu umo. Baba ku cishi pa nshiku ishinono. Ulwendo pa kati ka fishi kuti lwalenga ushabelesha ukwenda ukuyumfwa uwalwala, lelo icileela ca bena fishi ne cikuuku filacilapo ukupyanikapo pali ici. Luis na Juan balundilweko na kasabankanya wa Bufumu na umbi, kabili capamo balesha ukufika ku bekashi 11,500 mu cifulo cabo ica kubombelamo. Nangu cingati ukwingilishako kwalekokola, Luis na Juan balisekelele pa kukwata abalipo 36 pa kusefya kwa Cibukisho ukwa 1989.

Ukubwelela ku Mulundu

Ukutwalilila ku kapinda ka ku kuso, twayabuka umunyangala wa Chacao no kufika ku mulundu. Muli iyi ncende, bapainiya Ramón na Irene babombela mu cifulo ca kubombelamo icikalamba ico cisanshamo amabumba ayabesha ukutali mu Maullín, Carelmapu, na Pargua. Inte pali ici cishi ca Chiloé benda iawala limo lyene kabili banina transbordador (icombo) pa kwabuka umulonga no kusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu mu Pargua. Ramón enda iawala limo na mamininti 20 na basi ukufuma ku Maullín ku kutungulula ukulongana uko mu cinkumbawile ukusangwako no bwingi bwa bantu ukufushiwa imiku ibili ukucila pali bakasabankanya. Mulandu nshi cisendela inshita iyalepa ifyo ku kwenda intamfu ya makilomita fye 38? Pa kuti basi ileminina mu nshila ku kusenda abantu bafininwa ne fyola fya fisabo no musalu, amasaaka ya fyumbu na kanyense, kabili inshita shimo nelyo fye ni nkumba ishituntulu ne nkoko. Icili conse icishingabikwa pa mulu wa basi cingila mu kati. Ica kufumamo caba lwendo ulutali no kununka ukwingi, ukumoneka, ne fiunda.

Apantu banono aba aba bapainiya ebakwata imyotoka, ukupusa basi ipita pa kati ka matauni cifumamo ukwenda kwatantalila, kano umo atambika ukukusendako. Ilyo Ramón no musambi wa Baibolo baleenda na namutekenya umo, aipwishe ukuti: “Ni shani fintu abantu baleankulako ku mulimo wenu?” Pa kumona ukuceba kwabo ukwa kufwailisha, atile: “Ndi shimapepo muli uno mushi, kabili muli Nte sha kwa Yehova. Nalishiba umulimo wenu bwino kabili nalitemwa bamagazini benu.” Kwaliko ukulanshanya kwa cipusho ne casuko pa ntanshi ya kubekisha mu Pargua pa nshita iya kulongana. Uyu shimapepo mu kushininkisha alikwete ifipusho fimbi ukwasukwa ilyo atwalilile ukubelenga bamagazini besu.

Tacaba lyonse icayanguka kuli Ramón na Irene ukufika pa mayanda 20 uko batungulula amasambililo ya Baibolo. Yambi yabela ukucilinganya Umumana wa Maullín nelyo imishi ya bulondo iyabesha ukutali kabili yafwile ukufikwako na mato ayanono. Nangu cingati imfula iikalamba kuti yaba iya kufuupula, cali icalengama ukuti ukushipikisha kwalangishiwe na bene na bakasabankanya bambi aba Bufumu 18 abasalanganine ukupulinkana ici cifulo ca kubombelamo ica mu mushi kwaletwala ifisabo lintu abantu 77 balongene pamo ku Cibukisho.

Mu Los Muermos, bakabilisha ba Bufumu aba nshita yonse Juan na Gladys balitungulula amasambililo ya Baibolo 23. Inyendo shalepa mu nshila sha matipa shilalambulwa lintu imbuto sha Bufumu shabula imishila mu mitima ya bantu umo umo abengasambilishiwa. Mu ncende imo iyabesha ukutali mu mpili sha mu lulamba mupepi na Estaquilla, Juan na Gladys babombele mu ncende iyo ishatandalilwepo kale. Baipwishe umusambi wa Baibolo nga kuti abashimako kabalwe wakwe pa bushiku bumo. “Kwena,” e fyo ayaswike. “Bushe kuti namukonka?” Juan mu kwangufyanya amwensekeshe ukuti ici cifwile cali butungulushi bwa kwa Yehova. Nga cali icayanguka ukuluba mu mutengo watikama, lelo umuntu uwa kusekelela aishibe incende bwino no kubatungulula ku mayanda ayashalemoneka ukufuma mu nshila sha mpili. Abanaka pa numa ya kwenda amaawala pabula pali kabalwe, umo uwa bapainiya baibela aipwishe umusambi wa Baibolo ifyo aleyumfwa. Umwaume ayankwileko ukuti: “Icintu fye ndeipusha ca kuti mukansende umuku ukakonkapo.” Uyu muntu wa kutasha atwalilile ukupanga ukulunduluka kwa ku mupashi kabili alibatishiwe mu January 1988. Umukashi wakwe mu kwangufyanya alibatishiwe pa kulongana kwa muputule ukwakonkelepo.

Mu kati ka kutandala kwa kwa kangalila wa muputule, bakasabankanya 11 mu Estaquilla balisekelele ukukwata abantu 110 ukusangwa ku lyashi lya Baibolo. Mwi tauni ilinono ilya bantu 1,000 mupepi na Los Muermos, abantu 66 balikumene pamo ku Cibukisho. E co kuliko ifingi ifya kucita muli ili bala likalamba.—Mateo 9:37, 38.

Ukutantalila ku kapinda ka ku kuso, twasanga bapainiya Alan na Fernando. Ilyo baleenda mu nshila ya lukungu akasuba kamo, namutekenya abatambike ukubasendako ku numa ya cimbayambaya. Pa numa ya kwikila, bali no kuseka pantu umutika wa lukungu wabafimbile ukufuma ku mutwe ukufika ku tukondo. Imipulwe no buseko bwa kutungulula amasambililo ya Baibolo 20 aya mu ŋanda kulaafwa ukucimfya ukupumfyanya kwa musango uyo. Kabili elenganya ubuseko bwabo lintu abantu 65 basangilwe ku Cibukisho na bantu ba kubalilapo babili aba cikaya baliilundile kuli bene mu mulimo wa kushimikila umweshi wakonkelepo!

Ukwabuka Bío-Bío

Pa kufika ku bapala impaanga abapalamina ku Mpili sha Andes, caliba icakabilwa ukwabuka umupokapoka na menshi yapooma aya Mumana wa Bío-Bío uwashika amamita 50. Ici cicitwa pa lubao lwa bushinso ulwakobekwa ku mwando uyo watanunuka ukucilinganya umupokapoka. Mu kuba no kutwishika, wanina no kusesha ica kwikasha ico icilekelako icitamba ukukunkulukila ku mwando. Wapeleela ku fya kucingilila fya citamba ilyo ulesela mu kwangufyanya pa kati ka mupokapoka, pantu mwapeluka ku kwiminina. Pa numa ya kwishe cefu, mwasunsha ica kwikasha na cimbi, ukusela panono panono ukucilinganya citika umbi. Ukwabulo kutwishika te kubafwa umutombo! Nalyo line, nkashi umo acita ici umulungu no mulungu pa kufika ku muntu wapale mpaanga mu mushi wa mpili akatalamukila!

Ici ca kumwenako cawama icalangishiwa na bapainiya na bakasabankanya bambi aba Bufumu cilakoselesha aba kusekelela abakwata imitima iitasha ku kupanga ukubombesha kwaampanako ku kusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu. (AbaHebere 10:24, 25) Ulupwa lumo lwenda amakilomita 40 pali kabalwe ku Mumana wa Bío-Bío kabili lyene ukwenda amakilomita na yambi 12 ku Ŋanda ya Bufumu.

Cinshi bapainiya bebukisha lintu balolesha ku numa pa myaka? Impili shipuuka ishakwata imfula yabuuta pa mulu, amabala yayemba, no tumana twa mukuku? Ulukungu, imfula, amatipa, ne nyendo ishitali? Ee, lelo bebukisha mu kucilamo abantu ba bucibusa abaankwileko mu kusenamina ku mbila nsuma. Aba abapale mpaanga mu kushininkisha balalenga ukubombesha ukuba ukwawamina cene. Mwandi buseko ukubyala imbuto sha Bufumu mu kapinda ka ku kulyo aka Chile!