Ukufika ku “Bantu Bonse” mu Belgium

UMUTUMWA Paulo acinkwileko Abena Kristu banankwe abasubwa ulwa kufwaya kwa kwa Lesa ukwa kuti “abantu bonse [balingile, NW] ukupusuka, no kufika ku kwishibe cine.” Pali ici baali no kupepo kuti bapeelwe “ubwikashi bwa kutekanya kabili ubwa mutelelwe” pa kuti pambi bengabilisha imbila nsuma iya Bufumu kuli bonse abakwete ukutwi kwa kumfwa.—1 Timote 2:1-4.

Ilelo, ukufika pa “bantu bonse” ne mbila nsuma cisendako ubupilibulo bwaibela ku Nte sha kwa Yehova mu Belgium. Ukutula pa mpela ya Nkondo ya Calo iya II, ici calo cinono, icingalinga mu kwanguka muli bemba wa Tanganyika nelyo citika wa bemba wa Michigan, calipita mu kwaluka kukalamba mu mipangilwe ya ciko iya mabumba ya mikowa ne ntambi. Ukulunda ku mekalo ya ciko yatatu aya cishilano—iciFlemish (iciDutch), iciFrench, ne ciGerman—kwabako nomba mu Belgium amabumba ya ndimi shapusanapusana ne ntambi. Kwabako impendwa ya bantu abekashi ba cina Arabia, Turkey, India, China, Philippine, Africa, na ba cina America, ukulumbulako fye abanono. Catunganishiwa ukuti umo mu bantu bonse ikumi mu Belgium aba ca kuletwako ca bumwisa.

E co, Inte mu Belgium, ukupala Abena Kristu banabo mu kusaalala kwa calo, balolenkene no kusonsomba kwa kufika pa “bantu bonse” ne mbila nsuma. Cumfwika shani ukushimikila mu kati ka nko shalekanalekana isha musango uyo? Ni shani fintu umo atununuka abantu umo umo abakwata intambi ne cikulilo ca butotelo ifyapusanininako fye? Kabili cinshi caba ukwankulako kwabo ku bukombe bwa Baibolo?

Ukuitendekelako Kulaleta Ifya Kufumamo

Ukulanda ku “bantu bonse” pa lwa mbila nsuma iya Bufumu ca kukumanya ca nsansa kabili ica kucincimusha. Pa misebo yapamfiwa, pa fifulo fya mishika, mu myendele ya cintubwingi, ukufuma ku ŋanda ne ŋanda, abantu ukufuma ku fyalo fikalamba fyonse bali no kusangwa. Mu kuba no kuitendekelako kunono, kasabankanya wa Bufumu kuti mu kwanguka atendeka ukulanshanya, kabili ilingi line ici citungulula ku fya kufumamo fya kulambula.

Apeminina basi, Nte atendeke ukulanshanya no mwanakashi umwina Africa mu kuba fye no kumwentula kwakaba. Umwanakashi mu kwangufyanya alumbulwile ubuseko pa kumfwa ulwa Bufumu bwa kwa Lesa, kabili afwaile ukwishiba ifyafulilako pa lwa Baibolo. Apokelele bamagazini ba Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni! no kupeela adresi yakwe kuli Nte. Lintu asosele ukuti aali no kumutandalila mu kwangufyanya, namayo alikene. “Iyo! Iyo! Natucite icipangano ca nshita icashininkishiwa pa kuti nkabe pa ŋanda lintu waisa.”

Inshiku shitatu pa numa, lintu Nte aali no kutandala, asangile ukuti nalufya adresi ya kwa namayo. Lelo ukwibukisha ishina lya musebo, aile no kubebeta pa ŋanda yonse ku kumona nga kuti asanga ishina lya cina Africa. Afikile ku mpela ya musebo ukwabula ukusanga ico alefwaya. We kulengwe nsoni kukalamba! Ilyo alepekanya ukuya, mu kupumikisha, kwati apona fye, ukwiminina ku ntanshi yakwe aali ni ulya wine namayo alefwaya, kabili cali ni ilya ine nshita basuminishenye ukutandala! Isambililo lya Baibolo ilya mu ŋanda lyalitampilwe.

Ni shani pa lwa myata yapusanapusana, ifisumino, ne fishilano? Ku ca kumwenako, ni shani pa lwa fisumino fya ciHindu? Cisuma, painiya umo aibukishe ico abelengele mu citabo Ukupelulula Ukufuma mu Malembo. Cisoso kuti: “Mu cifulo ca kubomba no kupikana kwa maele ya ciHindu, peela icine ca kwikusha icisangwa muli Baibolo wa Mushilo. . . . Icine calengama mu Cebo cakwe cikafika pa mitima ya abo ababa ne nsala ne cilaka ca bulungami.”

Ici e cintu fye painiya acitile lintu akumenye Kashi, umwanakashi ukufuma ku India uwapokelele isambililo lya Baibolo. Kashi acitile ukulunduluka kwatwalilila, kabili mu kwangufyanya alelanda ku fibusa fyakwe fyonse pa co alesambilila. Kasuba kamo painiya akumenye umukashi wa mulashi wa kwimininako icalo cakwe mu calo ca cilendo, uwaipwishe ukuti: “Bushe ni we wasambilisha Kashi Baibolo?” Fintu painiya aali uwapapushiwa lintu namayo asosele ukuti: “Mwandi ni kafundisha untu ali! Aliba na maka ya kunshinina pa fishinke fingi. Elenganya, wene, umuHindu, ukusambilisha ine, Katolika, Baibolo!”

Lintu wakumanya abena Philippine, ulamwensekesha ilyo line fye ukuti ubwingi bwabo balitemwa Baibolo. Ba mutima wa cikabilila kabili ba cileela, kabili caliba icayanguka nga nshi ukutendeka ukulanshanya na bene. Namayo umo umwina Philippine mu kuitemenwa apokelele bamagazini babili, lelo pa kuba Katolika, alibapoosele. Imilungu imo pa numa alipokelele na kabili bamagazini babili, abo ashile mu cola cakwe. Icungulo bushiku cimo afwaile ukubelenga. Pa numa ya kusokota icintu cimo ica kusekesha, afikile pali bamagazini. Mu kushimunuka, atendeke ukubelenga, kabili ubuseko bwakwe bwalikulile. Mu kwipipa pa numa ya ico, Nte alitandele pa ŋanda yakwe, kabili namayo aipwishe ifipusho fingi. Uyu wali e muku wa kubalilapo atalile alinganya ifisumino fyakwe ifya ciKatolika na cintu Baibolo isosa. Imipeelele ya Malembo yabamo kupelulula, yamushinine ukuti mu kupelako aali nasange cine.

“Poose Cilyo Cobe”

Abengi aba mu bekashi ba cilendo baba mu Belgium pa milandu ya bukwebo nelyo ukubomba pali cimo ica fikuulwa fya balashi bemininako ifyalo fyabo nelyo European Community Commission. Ubwingi bwabo bekala fye imyaka inono. Ukucitilo bunte no kusambilila Baibolo na bene pambi kuti kwamoneka ukwabule fisabo pa kubalilapo. Lelo Baibolo itucinkulako kuti: “Poose cilyo cobe pa muulu wa menshi, pantu ilyo papite nshiku ishingi ukacisanga.” (Lukala Milandu 11:1) Ilingi line ifya kufumamo fiba ifya kulambula mu kusungusha.

Ici e fintu cali ku mwanakashi umwina America uyo lyonse apokelele bamagazini ukufuma kuli Nte. Mu nshita Nte alondolwele ubunonshi bwa kusambilila Baibolo lyonse, kabili atambike ukusambilila na wene. Umwanakashi apokelele ukutambika kabili acitile ukulunduluka kwa lubilo lubilo. Mu kwangufyanya amwene ubupusano pa kati ka butotelo bwa cine no bwa bufi. E ico afumishe ifipasho fya butotelo fyonse mu ŋanda yakwe. Lyene inshita yalishile iya kuti wene abwelele ku United States. Bushe ico capilibwile impela ya kulunduluka kwakwe ukwa ku mupashi? Elenganya ubuseko no kupapushiwa kwa kwa Nte lintu apokelele lamya ukufuma kuli Nte mu United States ukumwebo kuti namayo alitwalilile isambililo lyakwe, alipeele ubumi bwakwe kuli Yehova Lesa, kabili aali nabatishiwa! Na kuba, kale kale alebomba nga umutumikishi painiya wa kwafwilisha.

Cimo cine e fintu cali kuli Kashi, umwanakashi umwina India, na namayo umwina Philippine abalumbwilwe mu kubangililako. Lintu Kashi abwelele ku India, wene no mulume wakwe babukulwile isambililo lyabo ilya Baibolo. Mu kupelako bonse babili baliipeele abene kuli Yehova no kwakana mu mulimo wa kushimikila. Apantu baikele mu cifulo umushali Inte shimbi, bapeele iŋanda yabo kwi Sambililo lya Citabo pa Cilonganino. Kashi abombele nga painiya wa kwafwilisha ukufika ku cipimo cintu ubutuntulu bwa bumi bwakwe bwamusuminishe, kabili alatungulula amasambililo ya Baibolo aya mu ŋanda mutanda, ukubimbamo ubwingi bonse ubwa bantu 31. Mu kupalako, mu nshita umwanakashi umwina Philippine aselele ku United States, alundulwike ukufikila ku kuipeela no lubatisho, kabili abele painiya wa nshita yonse. Ifya kufumamo fya musango yo ifya nsansa fyaba pa kati ka fingi ifyo bakasabankanya ba Bufumu mu Belgium baipakisha ilyo baletwalilila ukushimikila ku bantu mu cifulo cabo ica kubombelamo.

Ukusonsomba kwa Ndimi

Pa kuba na maka ya kupwishishisha umulimo wa kushimikila ku “bantu bonse,” iofesi lya musambo lilingile ukukwatako ifitabo fya Baibolo mu ndimi ukucila umwanda. Kwabako nomba ifilonganino fya mu Belgium mu ndimi ikumi. Pa filonganino 341, 61 fyaba mu ndimi sha cilendo, kabili pali bakasabankanya ba Bufumu 26,000, 5,000 ba nko sha cilendo. Icilonganino cimo cisanshamo abaume na banakashi ukufuma ku fyalo fyapusanapusana 25. Elenganya ukubalabata no kulekanalekana pa kulongana kwabo! Nalyo line ukutemwa no kwikatana pa kati ka bamunyina bunte bwa maka ku busambi bwa Bwina Kristu bwa cine.—Yohane 13:34, 35.

Apantu mwabamo abekashi bafule fyo mu Belgium abalekabila ukumfwa imbila nsuma mu ndimi sha cilendo, bakasabankanya bamo balipokelela ukusonsomba kwa kusambilila indimi ishayafya, ukupala iciTurkish, iciArabic, ne ciChinese. Ukubombesha kwabo kwalilambulwa mu kufumba.

Abo bakabomba pa kati ka bantu ba ku Arabia basango kuti ilingi line kuti babalamuna ubuseko muli Baibolo pa kwebekesha umutengo wa iko uubomba. Kasabankanya umo uwa Bufumu akwete ukulanshanya kwa kusekesha na profesa umwina Arabia, lyene pa myaka itatu pa numa ya ico tali na maka ya kusanga profesa na kabili. Pa kukanaba uwafuupulwa mu kwangufyanya, kasabankanya apingwilepo ukushila profesa ifyebo fyalembwa pa kapepala mu kuba na mepusho yamo aya Baibolo. Ici cabimbwile wene ica kuti aali uwaitemenwa ku kucita ukubebeta kwa cine cine ukwa Baibolo. Alipapushiwe nga nshi ku co asangile ica kuti wene no mukashi wakwe, bonse abaShilamu, babikile pa mbali ifyungulo fimo ku kubelenga Baibolo capamo.

Abo abaleesha ukwaafwa ubwingi bwa bantu ubwa bena China mu misumba ikalamba bakwata icipindami na cimbi ica kucimfya mu kulunda ku ca kucilikila ca lulimi. Ubwingi bwa bena China tabasumina muli Lesa nga Kabumba nelyo muli Baibolo nge Cebo ca kwa Lesa. Nalyo line, baliba abafwaisha kabili balafwaya ukwishiba ico ilandapo. Baba na kabili ni bakabelenga babilingana. Tacili icishili ca lyonse kuli bene ukupwisha ukubelenga icitabo ca Baibolo icili conse icashalikwa kuli bene, nelyo iciputulwa cikalamba ica Baibolo, mu nshiku fye ishinono. Nga ca kuti umutima wabo uli uwalungama, balaseshiwa na maka ya Cebo ca kwa Lesa.

Umwanakashi umo umwina China acisangile icakosa ukupokelela imfundo ya kwa Kabumba. Lelo mu kati ke sambililo lya bubili, ifilamba fyaengelele mu menso yakwe lintu asosele ukuti: “Nomba nasumina muli Yehova Lesa, pantu nga ca kuti Baibolo yalembelwe pa ciputulwa ca myaka 1,600 ku baume bapusanapusana 40 kabili nalyo line yaba mu kumfwana kwakumanina no mutwe umo, lyene cifwile ukuba ukuti Yehova Lesa aletungulula ukulemba. Ico calibamo ukupelulula nga nshi!”

Namayo umbi umwina China alitununwikwe kuli Nte mu ca kwendelamo ca cintubwingi. “Bushe uli Mwina Kristu?” e fyo aipwishe Nte. Lyene asosele ukuti alilengelwe nsoni nga nshi pa kumona ukupilikana kwafulisha pa kati ka abo abaitunga ukuba Abena Kristu. Nte alisumine ku co asosele lelo alondolwele ukuti Baibolo taiipilika. Pali iyo nshita umwanakashi aali no kwikila. Apeele Nte adresi yakwe, kabili lintu amutandalile, umwanakashi apundile ukuti: “Nga ca kuti fye nalishibe nga naninine muli cilya ca kwendelamo umwaka umo mu kubangililako!” Lintu aipushiwe ico apilibwile, namayo alondolwele ukuti: “Ulya wali e muku wa kubalilapo naile ku universiti na cilya ca kwendelamo. Bushe kuti waelenganya? Naonawile umwaka umo!” Aali uwa nsansa nga nshi pa kuba na maka ya kusambilila Baibolo nelyo fye pa myeshi inono pa ntanshi ya kubwelela ku China.

Ifya kukumanya pamo nge fi fyalisambilisha Inte mu Belgium isambililo. “Ku lucelo tande mbuto shobe, ukufika na ku cungulo wileka kuboko kobe kutushe,” e fisosa Baibolo, “pantu tawishibe ico cikashuka, ici napamo ici, nangu nga fyonse fibili pamo fikabe fisuma.” (Lukala Milandu 11:6) Ukubombesha ukucitwa ku kucimfya ifipindami fya lulimi, imyata, ne cishilano kwaliwaminwa ifya kufumamo. Ukwankulako kwa kukafyo mutima kushininkisha, pa mulu wa fyonse, ukuti Lesa mu cine cine “taba na kapaatulula ka bantu, lelo uwa mu luko lonse uwamutiina no kubombo kulungama asekelelwa kuli wene.”—Imilimo 10:34, 35.