Ifishinte Nelyo Ukulumbuka—Ni Cili kwi Icikutungulula?

NORIHITO uwa mwi gredi lyalenga mutanda aleakana mu ca kucitika ca fyangalo. Mu kupumikisha, alolenkene no kupingulapo. Abasambi bonse balefwaikwa ukwakana mu kusefya kwa kutemwa buluko. Bushe alingile ukuilunda ku basambi banankwe muli ici calemoneka icibelesho ca lyonse?

Norihito alisambilile ukufuma muli Baibolo ukuti calilubana ukuilunda ku ncitilo iili yonse iya kupepa kuli kalesa pa mbali ya kwa Yehova. (Ukufuma 20:4, 5; Mateo 4:10) Na kabili alishibe ukuti Abena Kristu bali no kutwalilila ukuba abashibuulamo ulubali mu milandu yonse iya bupolitiki iya ku calo. (Daniele 3:1-30; Yohane 17:16) E co nelyo ca kuti abasambi banankwe bamucincishe ukuilundako, mu kushangila lelo mu mucinshi aiminine uwashansha. Nga wacitile shani mu mibele yapalako?

Ukufwaisha kwa Kulingamo

Amalembo yalangilila ukuti abantunse balengelwe kuli Lesa ukuba aba kwangalila capamo, ukumfwana, no kuipakisha ukucitila ifintu capamo. Caliba ca cifyalilwa ukufwaya ukuba na banankwe ba umo, ukupokelelwa, ukulingamo. Ukuyumfwa kwa musango yu kulenga ubumi ukuba ubwacilapo ukuwama kabili kulasangwila ku mutende no kumfwana mu kubomba kwesu na bambi.—Ukutendeka 2:18; Ilumbo 133:1; 1 Petro 3:8.

Ukufwaisha kwa cifumanda ukwa kulingamo kwabelebeshiwa mu kukomailapo kwakosa pa kwalukilako ukumonwa mu ntambi shimo nelyo fye ni lelo. Abana abena Japan, ku ca kumwenako, balakanshiwa ukufuma ku myaka yabo iya mu kubangilila nga nshi ukuba abayangwako kabili abalukila ku kupingula kwa cinabwingi. Icishilano cabo cibasambilisha ukuti cimo ica milimo yakulisha caba kumfwana no bwikashi. “Abena Japan balipalishako ukubomba mu mabumba ukucila aba ku fyalo fya ku Masamba,” e fyasosele Edwin Reischauer, uwali kale inkombe ya United States ku Japan kabili kabebeta waswatuka uwa mibele ya bena Japan. Alundilepo ukuti: “Ilintu aba ku fyalo fya ku Masamba pambi bengalangisha bucaibela no kupusanako eyefilya, abena Japan abengi bakaba abaikushiwa nga nshi mu fya kufwala, imyendele, imibele ya bumi, kabili nelyo fye ukutontonkanya ku misango ya myendele ye bumba lyabo. Ukufwaisha kwa kwalukilako, nangu cibe fyo, takwapelela fye ku bena Japan nangu panono. Kwa cifyalilwa.

Ukutitikisha kwa Kwalukilako

Nelyo ca kuti caliba icafwaikwa ukucita apo umo engapesha ku kumfwana na bambi, kwaliba ubusanso bwa kwalukila bupofu bupofu ku calumbuka. Mulandu nshi? Mulandu wa kuti icalumbuka ku cinabwingi ilingi line cilapinkana ne casuminishiwa kuli Lesa. “Pano isonde ponse palaala mu maka ya Mubifi,” e fyo Baibolo itweba. (1 Yohane 5:19) Satana mu bucenjeshi abomfya inshila shonse ishaba mu maka yakwe—ukutemwe fimoneka, imibele yabipa, impatila ya mushobo, bumpelwa mano bwa butotelo, ukupupa uluko, na fimbipo—ku kusonga amabumba no kuyatalusha ukufuma kuli Lesa. Ukwalukila ku fibelesho fya musango yo, mu cishinka, kuti kwabika umo mu kulwisha Yehova Lesa ne mifwaile yakwe. E mulandu wine Abena Kristu bafundilwa ukuti: “Mwipalana no bwikashi buno; lelo musangulwe mu kulengwa kwa mitima yenu ipya, ukuti mulinge icabo kufwaya kwa kwa Lesa, icisuma kabili ica kutemuna kabili icapwililila.”—Abena Roma 12:2.

Apo bekala muli ino micitile ya fintu, Abena Kristu baba pe samba lya kutitikisha kwa lyonse ukwa kwalukila ku calumbuka. Imisepela maka maka yaliba iyasansalikwa muli uku kuloshako. Ukufwaisha kwa kumoneka no kucita ifintu nga banabo ba pa sukulu kwaliba ukwakosesha icibi. Cifwaya ukushangila kwine kwine kuli bene ukulondolola ku banabo umulandu bashakaninamo mu mibombele imo. Ukufilwa ukulanda mu kushipa, nangu cibe fyo, kuti kwapilibula akayofi ka ku mupashi kuli bene.—Amapinda 24:1, 19, 20.

Abakalamba nabo bene balalolenkana no kutitikisha kwa musango yo mu fifulo fya ncito. Kuti pambi baenekelwa ukubuulamo ulubali mu fya kucitika fya kwangalila capamo ifya pa numa ya ncito nelyo mu maholide yamo. Ukukaana ukwalukilako kuti pambi kwabalenga ukumoneka abatalukako kabili abashibombela pamo, ukulenga imibele yaansha mu cifulo ca ncito. Bamo kuti pambi bayumfwa abapatikishiwa ukubomba amaawala yalepa aya nshita yalundwapo pantu fye abanabo balecite fyo kabili e co baleenekelwa ukucita. Ukunakila ku milandu ya musango kuti kwaba kwa konaula lwa ku mupashi kuli bene pamo pene no ukubacilikila ukufuma mu kufikilisha ukukakililwako kwabo kumbi.—1 Abena Korinti 15:33; 1 Timote 6:6-8.

Ukutitikisha ku kwalukilako e ko kwaba nelyo fye te pa sukulu nelyo icifulo ca ncito. Nyina wa Bwina Kristu ashimike ukuti pa kashita kamo tasalapwile umwana, nelyo ca kuti ukusalapula kwalekabilwa apakalamba, pantu fye aleyumfwa ukuti banamayanda bambi abalipo nga tabasuminishe kwene.—Amapinda 29:15, 17.

Icinabwingi Kuti Caluba

Baibolo itupeela ukufunda kwacilapo ukulungatika lintu caisa ku kukonka icinabwingi. Ku ca kumwenako, uluko lwa kwa Israele lwaebelwe ukuti: “Wilakonka cinabwingi ku fibi, nangu kulubulula mu mulandu ku kuwila ku cinabwingi ku kupondeko bupingushi.” (Ukufuma 23:2; linganyako kabili Abena Roma 6:16.) Uku kufunda te lyonse kwalekonkwa. Inshita imo, mu kwipipa pa numa ya kusha Egupti, lintu Mose ashalipo, bamo basongele Aarone na bantu ukucita umutepa wa ŋombe no kuupepa ku “mutebeto we lambo kuli Yehova.” Abantu baliliile no kunwa kabili baliipakishe mu lwimbo no kucinda ilintu balepeele lambo ku mutepa wa golde. Pali iyi ncitilo ya bucisenene, iya kupepa kalubi, bacumyalutwe mupepi na 3,000 baliputunkanishiwe. Lelo bambi abengi nabo bene balipaminwe kuli Yehova pa kukonka icinabwingi muli bumbulwa mano.—Ukufuma 32:1-35.

Ica kucitika na cimbi ica kukonke cinabwingi ukuya ku bubifi cacitike mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo mu kulundana ne mfwa ya kwa Yesu Kristu. Ukucincishiwa ku ntungulushi sha butotelo isha kalumwa, abantu abengi bailundile ku kupinda ukuputunkanishiwa kwa kwa Yesu. (Marko 15:11) Lintu Petro alondolwele icilubo cabo icabipisha pa Pentekoste ukukonka pa kubuushiwa kwa kwa Yesu no kunina ukuya ku muulu, abengi ‘cabapitile ku mitima’ kabili balimwensekeshe cintu bacitile mu kukonka icinabwingi.—Imilimo 2:36, 37.

Ifishinte fya Baibolo E Fyawama

Nga fintu ubu bulondoloshi bulangilila mu kulengama, ukukonka icalumbuka bupofu bupofu kuti kwatungulula ku fya kufumamo fyabipisha. Fintu caba icacilapo ubusuma ukukonka Baibolo no kuleka ifishinte fya iko ukutungulula ubumi bwesu! “Ifyo imyulu yasansamo kucile calo, e fyo imibele yandi yapulamo ukucile mibele yenu,” e fisosa Yehova. (Esaya 55:9) Mu milandu ya mibele no kwampana kwa buntunse—mu cine cine, mu kupingulapo kwa mu bumi konse—calilangililwa libili libili ukuti ukukonka inshila sha kwa Yehova kwalicilapo ubusuma ukucila ukukonka icalumbuka. E lufungulo ku nshila ya bumi bwacilapo kubo bwa nsansa kabili ubwa butuntulu busuma.

Buuleni, ku ca kumwenako, ica kukumanya ca kwa Kazuya. Nangu ca kuti alisambilile Baibolo pa nshita imo, atwalilile ukukonka inshila yalumbuka—ukutukuta ukufwaya icuma no kutunguluka. Ukubombesha kwakwe ku kutemuna abamwingishe ncito no kutontonkanishiwa bwino ku babomfi banankwe ilingi kwamutungulwile ku kuya ku kunwa ukufikila pa numa ya bushiku pa kati. Asangwike uupinda, uushisuminisha mimwene ya bambi, kabili uukuntukilwa bwangu. Umusango wakwe uwa bumi uwacishamo mu kwangufyanya watungulwile ku bulwele bwa lupumo, ubwamushile uwa bulebe lubali. Ilyo asendeme alepepemuka mu busanshi bwa mu cipatala cimo, akwete inshita ya kubelebesha pa fintu asambilile ukufuma muli Baibolo ne nshila aleikalilamo ubumi bwakwe. Apingwilepo ukuti yali ni nshita ya kutampa ukubomfya ico aali nasambilila. Alilekele icifulo cakwe ica bumaneja no kwalula aba kubishanya nabo. Na kabili acitile ukubombesha kwa mukoosha ku kufwala ubuntu bwa Bwina Kristu no kuteulula imimwene yakwe iya fikwatwa fya ku mubili. Nge ca kufumamo, ifyakatamikwa fyakwe fyalyalwike, kabili ubutuntulu bwakwe ubwa bumi bwaliwamineko. Mu kulekelesha, alipeele ubumi bwakwe kuli Yehova no kubatishiwa.

Pa kutunguluka mu kukonka inshila iishatemwikwa, umo afwile ukwishiba ifishinte fyabimbwamo no kushininwa mu kukumanina ukuti fyalilungama. Cintu Masaru apitilemo cilangisha ici ukuba ifyo. Lintu aali mu gredi lyalenga mutanda, mwi sukulu lya ku praimari, alitashiwe ku banankwe ba mu kalasi ukusalwa ku kwiminina nga presidenti wa cilye ca basambi. Mu nsoni ebukisha ukuti pa mulandu wa kukanaumfwikisha mu kukumanina ifishinte fya Baibolo ifyabimbilwemo, taali na maka ya kulondolola ku banankwe ba mu kalasi umulandu tali na kulwila iofesi lya bupolitiki. Ukutiina kwakwe umuntu kwamucilikile ukufuma ku kusokolola ukuti aali Mwina Kristu. Cintu aali fye no kucita kukobola umutwe wakwe no kubwekeshapo ilyo aletibinte filamba ati, “te kuti mombe.”

Ici ca kukumanya ca kukalifya camulengele ukufwailisha umulandu Umwina Kristu ashiibimbila mu mibombele ya bupolitiki. (Linganyeniko Yohane 6:15.) Pa numa, lintu aali mu myaka ya kubalilapo iye sukulu lya ku sekondari, imibele yapalako yalimineko. Pali iyi nshita, nangu cibe fyo, aali uwaiteyanya ukulondolola ukwiminina kwakwe kuli kafundisha wakwe mu kuba no kushininwa. Kafundisha wakwe alisuminishe ukulondolola kwakwe, nge fyacitile abanankwe ba mu kalasi bambi abafulilako abamwipwishe pa lwa fisumino fyakwe ifyashimpwa pali Baibolo.

Lintu Bonse Bakacite Calungama

Mu calo cipya icileisa pe samba lya kuteka kwa kwa Kristu, icintu calumbuka ica kucita cikaba e cintu calungama ukucita. Mpaka iyo nshita, tuli no kuba abalola ukulwisha ukucincisha kwa kwalukila ku kucite calumbuka. Kuti twanonka ukukoselesha ukufuma ku kukonkomesha kwa kwa Paulo ukwa kuti: “Pa kuba abashingulukwa kwi kumbi lya nte ilyakule fi, tube abafuule cifinine conse no lubembu ulwalambatila, tubutuke no mukoosha ulubilo ulwabikilwa ifwe.”—AbaHebere 12:1.

Lintu walolenkana ne fikansa ne fya kusonsomba, cinshi ukacita? Bushe ukawila mu kutiina abantu no kunakila ku kucite calumbuka? Nelyo bushe ukalukila ku Cebo ca kwa Lesa, Baibolo, no kukonka ifishinte fya iko? Ukubuula inshila yalekeleshako takwakakunonshe fye nomba lelo na kabili kukakupeele cilolelo ca kuba pa kati ka abo “abapyanine filayo mu kutetekela na mu kutekanya.”—AbaHebere 6:12.