Ibungano lya “Ukusambilisha kwa Bulesa” Ilya ku Ethiopia—Inshita ya Buseko Bwaibela
TALYALI e bungano lya citungu ilya kubalilapo mu Ethiopia mu buntungwa, lelo mu cine cine lyali ilyaibela. Ukutula apo bapokela ukwishibikwa kwa mwi funde pa November 11, 1991, Inte sha kwa Yehova shakumene pa muku walenga butatu mu cibansa cakulisha muli cilya calo, ica City Stadium, pa kati na nkati fye aka Addis Ababa. Apantu ici cibansa pa kubalilapo fye tacapeelwe ukubomfiwa pa Mulungu kabili takwaliko icifulo cimbi icikalambako icasangilwe, programu yalititikanishiwe mu nshiku shitatu, ukufuma pali Cine ukufika pa Cibelushi, January 13-15, 1994.
Ishi nshiku shitatu tashakwete fye imiceele yayemba iyalinga pe samba lya myulu ya kafifi lelo na kabili yakwete ukubuutushiwa kwa ku mupashi mu kuba no kwebekesha kwakumanina ukwa “Ukusambilisha kwa Bulesa.” Mu fyashingulukako fya kucebusha ifyakwete imitantikile ya maluba ukushinguluka icisebele, uyo mutwe we bungano wabele uwapulamo mu filembo fya mu ciAmharic.
Lelo cinshi calengele ibungano ukuba ilyaibela? Capamo na programu wafumba, amatontonkanyo ya uli onse no kuyumfwa fyatontomeshiwe pali bumunyina bwesu ubwa kutemwa ubwa pa kati ka nko no kumonekesha kwe paalo lya kwa Lesa pa bantu bakwe mu musango wa kukula kwa Bufumu. Kwaliko amakombe ya cilendo mupepi na 270 ukufuma mu fyalo 16, ukusanshako fye na Djibouti na Yemen. Ukucila pali citika bafumine ku miceele yatalala iya mu Europe na North America. Abatandashi basanshishemo ifilundwa fibili ifye Bumba Litungulula ilya Nte sha kwa Yehova, Lloyd Barry na Daniel Sydlik.
Icileela ca cikaya ica bena Ethiopia ukwendela capamo no kutemwa kwa kufuma ku mutima ukulola kuli bamunyinabo baletandala fyafuminemo ubuseko ubo bwacimfishe ifipindami fya lulimi. Ukuposha takwali kufunkana fye iminwe lelo ukufukatilana no kufyompana, ukufika ku miku mutanda! Abatandashi abengi baali nababelenga pa lwa mulimo wa Bufumu mu Ethiopia kabili balishibe ukuti bamunyinabo abena Ethiopia baali ni bakasunga ba bumpomfu abaeshiwa abaali nabashipikisha ukupita mu kupooswa mu fifungo ne misango imbi iya kupakasa.a Lelo amakombe yaletandala yalisungwike ukumona abacaice abengi ukulangisha ifinso fya nsansa no mucinshi uyo ulecepelako mu fyalo ifingi ilelo. Bankashi abena Ethiopia abengi bafwele amalaya yabo ayabuuta aya cikaya, ayapikulwa mu kulamuka, icalundile ku mupashi wa cine cine uwa mutebeto.
Ulubatisho pali Cisano lwashininkishe ukuba ulwa kucincimusha. Umulongo uutali uwa baipeela abapya 530, ukufuma pa mushinku wa myaka 10 ukufika kuli 80, wafikile ukucilinganya citika wa cibansa bangalilamo. Ici calicilile pa co uuli onse aenekele—ukucila pali umo ku Nte ishili shonse cinelubali mu calo. We bushininkisho bwe paalo lya kwa Yehova pa bantu bakwe kuno! Kwaliko ukutibinte filamba fya buseko ifingi pali ici ca kutamba, icakushiwe no kwimba kwayemba ukwa makombe yacilile pali 40 aya ku Italy. Abengi baibukishe ulwa mashiwi ya mu busesemo aya pali Esaya 60:5 ayatila: “E lyo ukamona no kwanguka pa menso, no mutima ukatuluntunta no kucenancena; pantu ubucindami bwa kuli bemba bukaalukila kuli iwe, ifyuma fya nko fikesa kuli iwe.”
Ifya Kulenga Ubuseko Ifyaibela
Ipaalo lya kwa Yehova mu kulundapo lyalikomailwepo pali Cisano, lintu ukutendeka kwacepesha ukwa mulimo wa Bufumu mu Ethiopia kwalondolwelwe mu kwipusha. Uku kwacitilwe ne bumba lya bamishonari ba mu kubangilila ababombele mulya muli ba 1950 na ba 1970. Abacila pali 8,000 bakutike Ray Casson, John Kamphuis, na Haywood Ward ukulondolola umulimo wabo uwa masomo ya Baibolo, ukutampa pa September 14, 1950, lintu bafikile mu Addis Ababa. Kamfulumende ya bamwisa muli isho nshiku yafwaile ukuti babe abacincila mu masomo ya cinkumbawile. E co baimikeko isukulu lya shibukeni ya bakalamba pa kati ke tauni, ukufundisha amasambililo yalekanalekana. Lelo mu nshita yabo iya pa mbali, aba bamishonari bafwaile ukutwala pa ntanshi amasomo ayashimpilwe pa kusambilisha kwa bulesa. Baali no kushomboka ku kusambilila iciAmharic, ululimi lwapikana mu kuba na alufabeti wa makalata 250. Mupepi na citika wa mwaka alipitile pa ntanshi ya kutunguluka mu kutungulula isambililo lyabo ilya Baibolo ilya mu ŋanda ilya kubalilapo. Mupepi ne myaka 43 pa numa, bakumenye abantu pa misebo abaibukishe aba abaali kale bakafundisha ba pa sukulu. Pe bungano, nangu ni fyo, balisekelele ukwikatana cipya cipya ne cinabwingi ca baali kale amasambililo yabo aya Baibolo ababeele abakamamo na menshi mu citetekelo, kabili ababalondolwele ku bana babo bene aba ku mupashi na beshikulu.—1 Abena Tesalonika 2:19, 20.
Ibumba lya buseko kabili ilyapepekesha lyaletoota mu kutantalilako te pa kwipusha fye ukwa baali kale bamishonari lelo na kabili pa malipoti no kuposha ukufuma ku Britain, Canada, Germany, Israel, Italy, Kenya, Netherlands, na United States—ukwaletelwe na beminishi ba cilendo. Ici na kabili caebekeshe bumunyina bwa kutemwa ubwa mu kusaalala kwa calo ubwa bantu ba kwa Lesa. Amalyashi yakalamba ayapeelwe na bamunyina basubwa ukufuma mwi Bumba Litungulula, capamo na mapepo yabo aya kufuma ku mutima, na fyo fyalyambukile ibumba apakalamba. Abacaice mu cibansa bayumfwile fye kwati ni balya bene baimininweko mu cilangililo pa lwa bacaice abebukisha Kalenga wabo, icilangililo icapeelwe mu nshila ya cifyalilwa nga nshi kabili iyabamo bumi. Mu kulunda pa fikakulwa ifipya mu ciNgeleshi, ifikakulwa fipya fitatu mu ciAmharic fyaleteleko ukucincimuka kukalamba.b
Mu nshita sha kutuusha na mu nshita shimbi, kwaliko amashuko ya mu nshita ayashaiwamina ukwishibana na bantu abengi abaumo mutengo. Ku ca kumwenako, mu mutande wa pa ntanshi, mu kuba ne nkonto ya kuipangila fye ku minwe, paikele kasabankanya wakotesha mu Ethiopia, Tulu Mekuria. Umwaka wapwa, pa mushinku wafikapo uwa myaka 113, alibatishiwe nga umo uwa Nte sha kwa Yehova. Pali lino ibungano alikwete ubuseko bwa kumona umukashi wakwe umukote uwa myaka 80 akonka ica kumwenako cakwe, ukusanguka na kabili inkashi yakwe iya ku mupashi. Ukubapo kwakwe mu kati ka programu kwali kupuutamo kushaiwamina ku bacaice. Umo uwa bene aali ni Yohanes Gorems, uyo pa mushinku wa myaka 16 kabili uyo acili umusambi pa sukulu kale kale alibomba pa myaka ine pamo nga kasabankanya painiya wa nshita yonse. Wene na bapainiya bambi aba mushinku wa ku sukulu abacepeleko fye no kucepa balisambilila ifya kulubule nshita, pamo ngo kucitilo bunte lucelocelo pa kuya ku sukulu nelyo ukubomfya inshita sha kutuusha na maawala ya pa numa ya kwinuka ku sukulu.
Mwandi fya Kumwenako fya Bumpomfu!
Amakana mwi bumba balikumenye ukupooswa mu fifungo no kulungulushiwa pe samba lya makamfulumende yafumineko. Mandefro Yifru alolesha ku numa ku myaka ya musango yo isano mu cifungo, lelo nomba aipakisha ukubomba mu Addis Ababa mwi iofesi limikwe fye ilipya, ilisakamana ukupilibula, ukupulinta, no kutuma ifitabo. Umulumendo na umbi uulebomba capamo na wene, Zecarias Eshetu, tatompweke ukufuma kuli bumpomfu bwakwe imyaka cinekonsekonse iyapitapo lintu wishi aipaiwe pa kusungilila ukushibuulamo lubali ukwa Bwina Kristu mu kati ka myaka itatu iya kupooswa mu cifungo. Zecarias, umo uwa bana basano, aali ne myaka ya bukulu ikumi lintu wishi aile ku cifungo. Meswat Girma ne nkashi yakwe, Yoalan, nomba abo baali mu myaka yabo iya kulekelesha kwa bupungwe kabili abacili pa sukulu, bebukisha shibo pa fikope fye, apantu baali abanono nga nshi lintu mu kupumikisha aputunkanishiwe pa kushibuulamo lubali kwakwe. Bucishinka bwakwe bwalibapuutilemo, kabili bonse babili balebomba nga bapainiya ba nshita yonse, nga fintu fye shibo alebomba pa nshita ya mfwa yakwe.
Kasunga wa bumpomfu na umbi aali ni Tamirat Yadette, pali nomba uulebomba nga painiya waibela mu citungu cayemba ica Rift Valley. Pa mulandu wa kukanabuulamo ulubali kwakwe ukwa Bwina Kristu, apoosele imyaka itatu mu fifungo fyapusanapusana cinelubali, pa nshita shimo shimo mu minyololo kabili asansalikwe ku mpumo shatapata. Nalyo line, mu cifungo ayafwile abantu bacila pali 12 ukubuula ukwiminina kwabo ku Bufumu bwa kwa Lesa.
Tesfu Temelso, nomba uubomba nga kangalila wa muputule, abikilwe mu cifungo imiku 17 mu kati ka myaka yakwe pamo nga painiya waibela. Alikwata ifibala pa mulandu wa mpumo, lelo aliba uwacankwa ukumona ifilonganino mu fifulo umo abombele kale. Ubwingi bwa bamunyina ne nkashi ukufuma ku Cilonganino ca Akaki baliculile ukupooswa mu cifungo ne culukusu, nalyo line icilonganino calikula ukucila pali bakasabankanya umwanda umo. Balikuula Iŋanda ya Bufumu iya Nte sha kwa Yehova iya kubalilapo mu Ethiopia. Ukufuma ku Dese, itauni lyafulishamo ifikope bakilomita mupepi na 300 ku kuso kwa musumba ukalamba, kwafumine ibumba lya bantu basano abalolenkene ne mfwa kabili abamwene munyina wa cikaya ukufwa ukufuma ku kulungulusha apitilemo. Eluda umo pa kati kabo, Maseresha Kasa, alondolwele ukuti alishipikishe mu kati ka myaka mutanda iya kupooswa mu cifungo, te pa mulandu wa kuti aali uwaibela mu nshila iili yonse, lelo pa mulandu fye wa kuti asambilile ukushintilila pali Yehova.—Abena Roma 8:35-39; linganyako Imilimo 8:1.
Nelyo fye ni nomba line, bambi balilangisha bucishinka bwabo pe samba lya kwesha. Ibumba likalamba lyalishile kwi bungano ukufuma mu calo ca mupepi uko, pa mulandu wa kukanabuulamo lubali kwabo, Inte shalitaninwe ukucingililwa kwa bakapokola, ifipepala fya kwendelapo, amasatefiketi ya cupo, ukundapa kwa cipatala, ne ncito. Lintu inkondo yalelwikwa mupepi na Mesewa, icabu ca ku Eritrea pali Bemba Wakashika, icilonganino conse, bonse pamo 39, ukusanshako abana, baikele mupepi ne myeshi ine pe samba lya bulalo bwashika mu ciswebebe ku kufulumuka ukusanswa na mabomba ukwa mayanda yabo kuli kamfulumende yafumako. Muli ici cifulo ca cibe no kupusulwa, ukulanshanya kwabo ukwe lembo lya cila bushiku no kulongana kumbi fyabapeele ubukose bukalamba no kukakatila kwapalamisha kuli Yehova capamo na kuli umo no munankwe. Bankashi babili bapainiya baibela abalebombela mupepi ne ntulo ya Blue Nile bashipikishe ifintiinya fye bungwe no kululunkanishiwa ukwasongelekanishiwe na Orthodox Church, lelo aba babili balishipikishe no kumona amasambililo ya Baibolo ayafulilako ukulangisha ukuipeela kwabo ukupitila mu lubatisho pali ili bungano.
Munyina umo ashimike ica kwesha cakwe ica kupaatulwako pa ncito ukutali mu citungu caumisha ica Ogaden, te patali sana ukufuma ku Somalia. Atwalilile ukuba umumi lwa ku mupashi pa kushimikila kabili lyene ukukwata ukulongana na balesekelela, ukusanshako badokota ba mu cipatala, abanonkelemo kufuma mu kusambilisha kwa bulesa kabili pali nomba balesambilishako bambi. Ica kumwenako na cimbi icishaiwamina ica kusunga bumpomfu aali ni painiya waibela mu Addis Ababa uyo, mu 1992, alipuminwe icabipisha kabili ashiwe mfwila kwi bungwe ilyatunkilwe na bashimapepo ba ciOrthodox. Ku ca buseko, alipuupuutwike kabili atwalilila ukubomba mu cifulo ca kubombelamo cimo cine. Ukumwentula kwabengeshima pa cinso cakwe takusokolola ubukali ubuli bonse. Kuli wene, pamo nga kuli bambi bonse abaeshiwa na bapya, ili Ibungano lya “Ukusambilisha kwa Bulesa” lyali mutebeto wa buseko.
Ukuteyanya kwe bungano kwabombele mu kutelela, ukulenga abatandashi ukutontonkanya ukuti aba kuitemenwa babimbilwemo balikwete imyaka iingi iya kubelesha. Na kuba, nabacito kulunduluka kwayangufyanya mu kati ka myaka yapitapo ibili. Ibungano lya nshiku shitatu lyalipitile ulubilo nga nshi. Impendwa ya pa muulu iya basangilweko pa Cibelushi yali ni 9,556. Televisioni ya muli ulu luko, radio, na manyunshipepala fyapayenye ukusabankanya kwawamisha. Bonse balimwene ukuti Yehova alecindamika abantu bakwe lwa ku mupashi. Ibumba lyasanshishemo amakana ya balesekelela abatendeka ukunonkelamo kufuma mu “Ukusambilisha kwa Bulesa.” Ibala likalamba nalisuka ku Nte sha kwa Yehova muli ici calo ica bantu mupepi na mamilioni 50, kabili ibungano lyalikoseshe bonse mu mupampamina wabo uwa kubomfya inshita isheleko muli iyi micitile ya fintu ukwaafwa abafumaluka ukunonkelamo na bo bene mu kusambilisha kwa bulesa.
[Amafutunoti]
a Mona 1992 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, iyasabankanishiwa na Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
b Ubwaice Bobe—Ukukwatilamo Ifyawamisha, Ukulenga Ubumi bwa Lupwa Lobe ubwa Nsansa, na Inte sha kwa Yehova—mu Kwikatana Shicito Kufwaya kwa kwa Lesa mu Kusaalala kwa Calo.
[Ifikope pe bula 24]
Addis Ababa, January 13-15, 1994
[Ifikope pe bula 23]
Ibumba lya bapainiya mu Addis Ababa (ku kulyo); bakasunga ba bumpomfu bonse ababikilwepo mu cifungo (pe samba); Nte wa myaka ya bukulu 113 no mukashi wakwe