Ukutandalila Ibala lya Bumishonari mu Mushi Wesu

IBUMBA lya filonganino fya Bwina Kristu fintu ntandalila limfumya ku Portugal ukuyamfisha na ku China—nangu ntile e fintu cimoneka. Nangu cibe fyo, ine no mukashi wandi Olive tatufumamo mu Britain.

Tulatandalila ifilonganino ifilefulilako ifya ndimi isheni ifya Nte sha kwa Yehova ifyasalangana muli ci calo. Ukufuma ku cishi ca Jersey ukushailepela, mupepi na makilomita 20 ukufuma ku lulamba lwa Normandy ulwa France, kuntu twakwata ibumba lya ciPortuguese, ukuyafika fye na kwi tauni lya Sunderland ilyaba ku kapinda ka kuso aka England, kuntu tutandalila abantu abafwaisha icine abalanda iciChinese, tulabombako mwi bala ililunduluka lwa ku mupashi ilya ndimi shapusanapusana. Bushe ni shani fintu twaishilepeelwa umulimo yu ushaseeka? Kabili cinshi cilecitika mwi bala lya bumishonari lya mu mushi wesu? Lekeni nondolole.

Ine na Olive twalibomba mupepi ne myaka 20 mu mulimo wa kwendaenda, ukutandalila icilonganino capusana cila mulungu. Inyendo shesu shatutwala fye konse konse, ukupulinkana Britain, kabili nomba line fye na kuli bamunyinefwe aba Bwina Kristu ku cishi ca mu Mediterranean ica Malta, kuntu twamwene icileela ca Bwina Kristu icawamisha. (Linganyeniko Imilimo 28:1, 2.) Pa numa ya myaka itatu mu Malta, twatendeke ukutwishika kuntu twali no kutumwa nomba. Twaelengenye ukuti pambi kuti batutuma ku kutandalila umushi wa ciNgeleshi, kabili twatendeke ukwalula imintontonkanyo yesu kuli ici cintu cingacitika. Mwandi cali ica kupapusha lintu twamwene uko twatuminwe ukuyabombela, ku muputule upya uwakwata amabumba ne filonganino ifilanda indimi 23 ishapusanapusana!

Twalitwishike fintu twali no kubomba. Tatwatalile atubishanyapo sana na bantu ba fikulilo fyapusanapusana ne ntambi kano fye lintu twali ku Malta. Bushe cine cine, kuti twaba na maka ya kukoselesha abo bashaishibishe iciNgeleshi? Ni shani fintu twingomfwana ukwabula ukwishiba indimi shimbi? Nga pa lwa fya kulya ne ntambi shapusanapusana isha bambi? Bushe kuti twabelela? Twaleipusha ifipusho nge fi ilintu twalepepelapo ukuti twasuke ubu bwite ubwa ku Makedonia.—Imilimo 16:9, 10; 1 Abena Korinti 9:19-22.

Ukucimfya Ubwafya bwa Lulimi

Olive alondolola ukuti: “Pa kubala, naleyumfwa ngo ushifikilepo pa mulandu wa kuti nshaishibe indimi shimbi. Nshaishibe fintu ningaafwa bankashi. Lyene naibukishe fintu ababalilepo ukututungulula isambililo lya Baibolo abaupana batukoseleshe ukukaanakaana kuntu twatumwa. Batusambilishe ukuti Yehova tatwipusha ukucita icintu tushingacita.” E ico, twaliitemenwe ukuya kuntu twatuminwe.

Nga twalanguluka pali ci nomba, ukushishiba indimi shimbi nakutwafwa ukukaanaba na kapaatulula ku uli onse. Ku ca kumwenako, ukusangwa ku kulongana ukuletungululwa mu lulimi lwapusanako cila mulungu nakutulenga ukutesekesha fintu bamunyina baaleyumfwa ilyo baalesangwa mu kulongana kwa mu lulimi lwa mu ciNgeleshi nelyo baleumfwa fye ifinono pa fyalelandwa. Tufwile ukupekanya bwino icine cine ifya ku kulongana nga ca kuti tuli no kwishiba ifyalapeelwa. Olive alasukapo lyonse umuku umo mu kulongana. Apekanya icasuko mu ciNgeleshi kabili aleba nkashi ukumupilibwila icasuko, mu filembo fingaanguka ukubelenga. Asumino kuti emya ukuboko no kushimba pa kulandapo. Inshita shimo, ukwesha kwakwe kulenga abantu ukuwa mu nseko. Lelo ici tacimufuupula iyo. Asosa ukuti: “Nalishiba ukuti bamunyina balatasha pa kwesha kwandi, na kuba, ukulandapo kwandi kulakoselesha abo baishibisha ululimi ukulandapo mu kulongana.”

Kuli ine, ukupeela amalyashi na ko kwine kwalipusanako, pa mulandu wa kuti mfwile ukupeela kapilibula inshita pa numa ya kulanda sentensi iili yonse. Caliba icayanguka ukulufya fintu ntantike imfundo shandi. Ndasango kuti mfwile ukupoosako sana amano no kucefya ifyebo fyandi. Lelo ndaipakisha.

Ubutumikishi Bwesu Ubwa Ndimi Shalekanalekana

Mu ncende sha mu tauni ishingi isha ku Britain, abantu abalanda indimi isheni baba fye abasalangana, nakalimo babili fye mu musebo umo wine, lyene mufwile ukwenda intamfu pa kusanga bambi. Nalyo line, nga mwabaposha mu lulimi lwabo no kumona ukwankulako kwabo, kuti mwayumfwa ukuti cili icalinga ukwendelapo intamfu. Nga ca kuti munyina ndebomba nankwe ashimikila pa lwa Bufumu mu lulimi lwa mwine ng’anda, ukwankulako ilingi line kutulenga ukucankwa apakalamba.

Cine cine, ubutumikishi mwi bala lya mu mushi wesu bwaba bumo ubwa kucincimusha buntu twakumanya pa myaka 40 iya mulimo wa Bufumu. Kuti kwabako ukulunduluka kukalamba. Te kuti tutwishike ukuti abantu abengi balasambilila icine bwangu bwangu no kutesekesha sana nga balefundwa mu lulimi lwabo. (Imilimo 2:8, 14, 41) Cilasesha na lwa mu nkuntu ukumona bamunyina ne nkashi ne filamba fya buseko pa numa ya kulongana, inshita shimo umuku wa kubalilapo uwa kumfwa amaprogramu mu lulimi lwabo.

Lintu tuleshimikila ku ng’anda ne ng’anda, tulesha nangu fye ukutendeka ukushimikila mu lulimi lwa mwine ng’anda, nangu ca kuti inshita shimo tulasango bwafya. Ku ca kumwenako, ukuposha kwaseeka ku ba ciGujarati kwaba ni Kemcho, icipilibula fye ati “Muli shani.” Cilemoneka kwati ishiwi nasosele mu cilubo pa kashita kamo lyaumfwikile kwati nakalimo nalesabankanya umusango wa kofi uwaishibikwa sana. Nangu cibe fyo, pa ng’anda imo, umulume no mukashi baalimwentwile lintu nabaposeshe mu ciGujarati. Ukwabula no kupoose nshita, balitwingishe mu ng’anda no kutupeelako kofi—te pa mulandu wa kuti nalilufyenye ukushimbula ishiwi. Twaishileishiba ukuti baali lupwa lumo na bamo aba Nte sha kwa Yehova abaali mwi bumba lintu twaletandalila, kabili mu kufumaluka baalangishe ukufwaisha ukwishiba icine.

Nkashi umo uwalelanda iciNgeleshi ilingi line aleshiila namayo uwalelanda iciChinese bamagazini pa myaka. Mu nshita mu nshita alemutambika isambililo lya Baibolo ilya pa fye, lelo alekaana. Bushiku bumo, nkashi uwalesambilila iciChinese alimushindike kabili alitambike icitabo Kuti Waikala Kuli Pe na Pe muli Paradise Pe Sonde mu ciChinese, cintu umwine ng’anda uwalefwaisha ukwishiba icine apokele.a Nomba pa kukwata icitabo mu lulimi lwakwe, alisumine isambililo lya Baibolo. Yalya mashiwi fye yanono ayalandilwe mu lulimi lwa uyu namayo yamulengele ukusumina icine.

Intambi Shalekanalekana

Tatwaishibe ukuti mu ntambi shimo, abaume tabasuminisha abakashi babo ukuya kumo ubushiku beka. Ici cilalenga bankashi abengi ukucisanga icayafya ukusangwako mu kulongana ukubako mu cungulo bushiku. Abena Asia bamo bacetekelo kuti umukashana uwasalapo ubushimbe kabili atwalilila ukwikala pa ng’anda alasaalula ulupwa. Wishi wa kwa nkashi umo uwacaice alefwaya ukuipaya lintu akeene ukuupwa ku mwaume untu ulupwa lwakwe lwamusalile. Ee, fintu bankashi ba musango yu bafwile ukushipikisha fya kupapa! Nangu cibe fyo, nga wamona fintu icine caambukila ubumi bwa lupwa na fintu bucishinka bwa bankashi kuli Yehova butemuna abafyashi babo, cine cine ca kusungusha nga nshi.

Pa kusumina uyu mulimo, twalyalulako ifintu fimo fimo. Ilintu tatulatendeka umulimo wa kwendaenda, ifya kulya fyandi fyaleba ifya mipikile ya ciNgeleshi, nomba lelo ica kulya nga nacikwatisha utwanunkila, te pa busuma. Tulomfwa ububi pa myaka iingi twalekele ukupita ilintu tatulatendeka ukuipakisha ifya kulya ifipekanishiwa mu nshila shalekanalekana—ukufuma kwi sabi ilibishi ilisankanishiwe no mupunga ukufika na ku filyo ifikwetemo kari.

Ukwenekela Ukukula ku Ntanshi

Cilemoneka icashininkishiwa ukuti ino e nshita ya kukula kwe bala lya ndimi isheni mu ncende ishingi. Impapulo ishingi na sho e ko shili nomba mu ndimi shapusanapusana. Kuti wamona ne paalo lya kwa Yehova ilintu ifilonganino fipya filepangwa. Bamunyina abaishiba indimi shimbi balafuma ku filonganino fya kutali ukwisaafwako.

Ica kumwenako camonekesha caba kwankulako ku kushimikila imbila nsuma ya Bufumu mu ciFrench. Imbutushi ishingi ishilanda iciFrench ukufuma ku Zaire na ku fyalo fimbi ifya Afrika shaliisa ku Britain mu myaka fye iya nomba line. Lintu icilonganino ca kubalilapo ica lulimi lwa ciFrench capangilwe ku London, cakwete bakasabankanya ba Bufumu 65. Pa numa ya mwaka umo impendwa yafikile kuli 117, kabili pali aba, 48 baali ni bapainiya ba nshita yonse. Ilyo tapalalepa, icilonganino ca cibili calipangilwe ku kwafwa abo balefwaisha icine abalefulilako. Nomba ukusakamanwa kwakulilako kuti kwabako kuli abo abalefwaisha ukwishiba icine, 345 abasangilweko na ku kusefya kwa Cibukisho ukwa mu 1995. Abapitilepo kwi sukulu lya Gileadi ababombele ku Benin, Côte d’Ivoire, Morocco, na ku Zaire nomba babomfya fintu basambilile mu mulimo wa bumishonari ku kusakamana ili bala ililekula, kabili ukwankulako kwa kupapusha.

Inshita imo lintu natandalile icilonganino ca ciFrench, naile na umo kwi sambililo lya Baibolo limo ilyo aletungulula ku mukashana wa cina Afrika. Lintu twalelaya, uyu mukashana apaapeete ukuti: “Shi mwiya bwangu. Kokoleniko.” Alefwaya fye ukwishiba ifingi. Anjibukishe Ludia uwa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo.—Imilimo 16:14, 15.

Umulimo wesu uwa kubalilapo waba kwafwa utumabumba tunono utwa ndimi isheni ukuba ifilonganino. Mu mabumba muntu bamunyina baletungulula Isambililo lya Citabo pa Cilonganino, twaletwalamo Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi ilya mu kwipifya ilyalebako limo cila mweshi. Ici cilabaafwa ukushimikila bwino mu butumikishi bwa mwi bala. Lyene balabombela pa kutungulula ukulongana kwa pa mulungu kusano panono panono. Kale kale natukwata ifilonganino fipya ifilanda iciChinese (iciCantonese), iciFrench, iciGujarati, iciJapanese, iciPortuguese, iciPunjabi, iciTamil, ne ciWelsh.

Twaliipakisha ne shuko lya kusangwako ku kulongana kwa bamunyina bankomamatwi. Ca kukunta ukumona bamunyina baleimba ku maboko. Ukusango kuti mu butumikishi bwabo babomfya umubili pa kulanda, ndatesekesha ukubombesha kwabo kusuma ukuti babombeko umulimo wa kushimikila. Kwalibako fye na bakapilibula abapilibwila aba kuti ni ba bankomamatwi kabili ni mpofu. Cilemoneka kwati Yehova alishininkisho kuti takuli nangu umo uushele.

Nga ca kuti twali no kulomba cimo, kuti caba fye cimo cine nga cintu Yesu alombele ukuti: “Lombeni Umwine wa kulobolola, ku kuleka atume ababomfi mu kulobolola kwakwe.” (Mateo 9:38) Bamunyinefwe abengi balesumina umulimo wakosa uwa kusambilila indimi sha mabumba ya mishobo mu cifulo cabo ica kubombelamo. Nangula ca kuti tatwapeelwa amaka ya kulanda indimi shapusanapusana mu cipesha mano, cine cine Yehova aleisula ubutumikishi mwi bala ili ilya bumishonari ilya mu mushi wesu—ibala ilibuutile ukuseepa. (Yohane 4:35, 36)—Nga fintu Colin Seymour ashimike.

[Futunoti]