Bushe Icifundisho ca “Ubupingushi bwa Kufwailisha”—Cashimpwa Pali Baibolo?
OCTOBER 22, 1844, bwali bushiku ilyo abantu mupepi na 50,000 ku lulamba lwa ku Kabanga ulwa United States baleenekela nga nshi ukuti kwali no kucitikako fimo. Intungulushi yabo mu fya mapepo, William Miller, aali nasosa ukuti Yesu Kristu aali no kubwela pali bulya bwine bushiku. Abakonshi ba kwa Miller, nga fintu baleitwa, balipembelele mu fifulo fyabo umo balebunganina ukufikila kawa kaleta ne mpepo. Awe ubushiku bumbi bwalifikile, Shikulu te wa kumoneka. Abafiitwa, balibwelelemo ku sha myabo kabili pa numa baitile bulya bushiku ukuti “Ukulengwe Nsoni Kukalamba.”
Lelo, ukulengwe nsoni mu kwangufyanya kwafuminemo isubilo. Umukashana we shina lya Ellen Harmon ashinine ibumba linono ilya bakonshi ba kwa Miller ukuti Lesa aali nasokolola mu fimonwa ukuti imipendele yabo iya nshita yali fye bwino. Asumine ukuti icintu cikalamba calicitike pali bulya bushiku—e lyo Kristu aingile “umwashilisha mu myulu.”
Pa numa ya myaka ukucila pali 10, shimapepo wa baCimpempe James White (uwaupile Ellen Harmon) apangile amashiwi ya kulondolola umusango wa mulimo untu Kristu abomba ukutula mu October 1844. Muli magazini wa Review and Herald uwa pa January 29, 1857, White atile Yesu alitendekeko “ubupingushi bwa kufwailisha.” Kabili ici calitwalilila ukuba icisumino cikalamba ku bantu amamilioni mupepi na 7 abaita abene ukuti ba Seventh-Day Adventist.
Nangu cibe fyo, abasoma bamo abalumbuka mu calici lya Seventh-Day Adventist (SDA) balatwishika nga ca kuti “ubupingushi bwa kufwailisha” caba cifundisho ca mu Baibolo. Mulandu nshi baletwishikila cene? Nga ca kuti mupepa mu Seventh-Day Adventist, ici cipusho cilingile ukumusakamika. Nangu ni fyo, ica kubalilapo fye, cinshi caba “ubupingushi bwa kufwailisha”?
Cifundisho Nshi Ici Cine?
Ilembo likalamba ililoshiwako ku kwafwilisha ici cifundisho ni Daniele 8:14. Libelengwo kuti: “Atile kuli ine, Ukufikila inshiku [2,300]; e lyo umwashila mukasangululwa.” (King James Version) Pa mulandu wa mashiwi ya kuti “e lyo umwashila mukasangululwa,” baCimpempe abengi basuntinkanya ici cikomo no Ubwina Lebi icipandwa 16. Ici cipandwa cilondolola ukusangululwa kwa mwashila kuli shimapepo mukalamba uwa ciYuda pa Bushiku bwa Kukonsolwela. Na kabili basuntinkanya amashiwi ya kwa Daniele ku AbaHebere icipandwa 9, ayalondolola Yesu ukuti e Shimapepo Mukalamba Uwacilapo mu muulu. Uwasoma imipepele ya ba SDA umo asoso kuti uku kupelulula kwashimpwa pa nshila ya kulondolola ukubomfya “amalembo yaleshinina.” Kuba fye ukusanga “ishiwi limo ukupala umwashila muli Dan. 8:14, ishiwi limo line muli Lebi 16, ishiwi limo line muli Heb. 7, 8, 9” no kusondwelela “ukuti yonse yalelanda pa cintu cimo cine.”
BaCimpempe bapelulula ukuti: Bashimapepo ba muli Israele wa pa kale balebomba imilimo ya cila bushiku mu ciputulwa ce tempele icaleitwa Umwashila, e lyo imembu shalelekelelwa. Pa Bushiku bwa Kukonsolwela, shimapepo mukalamba alebomba umulimo wakwe uwa cila mwaka Umwashilisha (umuputule uwabelele mu kati sana ake tempele) icafuminemo ukufuutwa kwa membu. Basondwelele ukuti umulimo wa bushimapepo uwa kwa Kristu wabamo imbali shibili. Ulubali lwa kubalilapo lwatendeke lintu aninine ukuya ku muulu mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, no kupwa mu 1844, kabili icafuminemo kulekelelwa kwa membu. Ulwa bubili, nelyo “ulubali lwa bupingushi,” lwatendeke pa October 22, 1844, lucili luletwalilila, kabili icikafumamo kufumyapo imembu. Ni shani fintu ici cicitwa?
Ukutula mu 1844, basosa abati Yesu alapituluka mu mibombele ya mu bumi iya bonse abaitunga ukuti balisumina (intanshi abafwa, lyene aba mweo) ku kumona nga ca kuti nabawaminwa umweo wa muyayaya. Uku kubebeta e kwitwa “ubupingushi bwa kufwailisha.” Pa numa lintu abantu bapingulwa, imembu sha bapita ubu bwesho shilafuutwa mu mabuuku. Lelo, Ellen White alondolwele ukuti, abafilwa ukupita ubu bwesho ‘amashina yabo yali no kufuutwa mwi buuku lya mweo.’ Muli iyo nshila, “cikeshibikwa kuli bonse nampo nga balepokelela umweo nelyo imfwa.” Pali ilya nshita, umwashila mwa mu myulu mukasangululwa e lyo Daniele 8:14 akafikilishiwa. Ifi e fisambilisha ba Seventh-Day Adventist. Lelo ulupapulo lwa ba SDA ulwa Adventist Review lwasumino kuti: “Amashiwi ya kuti ubupingushi bwa kufwailisha tayasangwamo mu Baibolo.”
Amashiwi Yabili Ayapusana
Ici cisambilisho calicululusha baCimpempe bamo. Incenshi imo yasosele ukuti, “Ukupita kwa nshita kwalanga ukuti intungulushi sha bucishinka mwi calici lyesu balicululuka nga nshi ilyo baletontonkanya pa cisambilisho cesu ica bupingushi bwa kufwailisha.” Alundako ati, mu myaka ya nomba line, uku kucululuka kwasanguka ukutwishika ilyo abasoma batendeke “ukutwishika imfundo shikalamba isha cifundisho cesu ica mwashila.” Lekeni nomba tubebete imfundo shibili.
Imfundo ya kubalilapo: Daniele icipandwa 8 asuntinkanishiwa no Ubwina Lebi icipandwa 16. Uku kutunga kulanenunwa ne fintu fikalamba fibili—ululimi na mashiwi yashingulukako. Intanshi, langulukeni pa lulimi. BaCimpempe basumino kuti ‘umwashila mwasangululwa’ muli Daniele icipandwa 8 mwaba cipasho ca ‘mwashila mwasangululwa’ umwalondololwa mu Ubwina Lebi icipandwa 16. Uku kulinganya kwalemoneka ngo kwa cine ukufikila bakapilibula baishileishiba ukuti ishiwi lya ‘ukusangululwa’ muli King James Version lyaba kupilibula kwalubana ukwa verbu wa ciHebere uwa tsa·dhaq’ (ukupilibula “ukulungama”) uwabomfiwa pali Daniele 8:14. Profesa wasoma ifya mipepele Anthony A. Hoekema asoso kuti: “Ca bulanda ukuti ili ishiwi lyaishilepilibulwa ati umwasangululwa, apantu verbu wa ciHebere uyo ilingi line apilibulwa ati umwasangululwa [ta·herʹ] te wabomfiwa pano iyo.”a Abomfiwa mu Ubwina Lebi icipandwa 16 umo King James Version yapilibula imisango ya ta·herʹ ati ‘ukusanguluka.’ (Ubwina Lebi 16:19, 30) E ico, Dokota Hoekema asondwelela bwino bwino ukuti: “Nga ca kuti Daniele alelosha ku musango wa kusangulula ukwalecitwa pa Bushiku bwa Kukonsolwela, nga abomfeshe taheer [ta·herʹ] mu cifulo ca tsadaq [tsa·dhaqʹ].” Lelo, tsa·dhaqʹ taisangwa mu Ubwina Lebi, na ta·herʹ taisangwa muli Daniele. Amashiwi yabili ayapusana.
Cinshi Cintu Amashiwi Yashingulukako Yasokolola?
Nomba langulukeni amashiwi yashingulukako. BaCimpempe basumina ukuti Daniele 8:14 “tayayampana na mashiwi yashingulukako,” ukuti tayumfwana nangu panono ne fikomo fyatangililako. Lelo bushe e fyo mwalasanga nga ca kuti mwabelenga Daniele 8:9-14 mu mukululo ukwete umutwe wa kuti “Daniele 8:14 na Mashiwi Yashingulukako”? Icikomo 9 citila ulusengo uluce lwali ulukatu. Ifikomo 10-12 fisokolola ukuti ulu lusengo lwa bukatu luli no kusansa umwashila. Icikomo 13 cipusho kuti, ‘Bushe ubu bukatu bukabapo ukufika ku nshita nshi?’ Kabili icikomo 14 cilasuka aciti: “Ukufika ku nshita amakana yabili ne myanda itatu isha cungulo no lucelo; e lyo umwashila mukalungamikwa.” Cilamoneka fye apabuuta ukuti, icikomo 13 cipusha icipusho ico casukwa mu cikomo 14. Uwasoma ifya mipepele Desmond Ford atila: “Ukulondolola Dan. 8:14 ukwabula icipusho ca kuti [“Ukufika ku nshita nshi?” mu cikomo 13] ninshi ubulondoloshi bwenu tapali apo bushintilile.”b
Mulandu nshi baCimpempe basosela ukuti icikomo 14 tacumfwana na mashiwi yashingulukako? Bafwayo kusengauka insondwelelo ya kulenge nsoni. Amashiwi yashingulukako yalondolola ukuti ukukowela kwa mwashila, ukwalumbulwa mu cikomo 14, kwacitwa ne mibombele ya lusengo lunono. Nangu cibe fyo, icifundisho ca “bupingushi bwa kufwailisha” citila icakoweshe umwashila mibombele ya kwa Kristu. Batila Kristu alakuusha imembu sha basumina ukushitwala umwashila mu myulu. Nomba, cinshi cicitika nga ca kuti baCimpempe bapokelela fyonse fibili icifundisho cabo na mashiwi yashingulukako? Dokota Raymond F. Cottrell, uupepa mu Seventh-Day Adventist kabili uyo kale alelembako SDA Bible Commentary, alembo kuti: “Nga twatila ubulondoloshi bwa ba SDA bumwena Daniele 8:14 mu mashiwi yashingulukako lyene ninshi kuti twatila ulusengo lunono ni Kristu.” Dokota Cottrell alasumina fye bwino bwino ukuti: “Te kuti twampanye amashiwi yashingulukako no bulondoloshi bwa baCimpempe.” E ico, ukukuma ku cifundisho ca “ubupingushi bwa kufwailisha,” Icalici lya baCimpempe lyali no kusalapo—ukupokelela ici cifundisho nelyo amashiwi yashinguluka ilembo lya Daniele 8:14. Ku ca bulanda, bapokelele icifundisho cabo no kukaana amashiwi yashingulukako. E mulandu wine kanshi, Dokota Cottrell asoselo kuti, abasambi ba Baibolo abaebwa bwino balapeela baCimpempe umulandu wa “kubika mu Malembo” ifintu “ifishisangwa mu Malembo”!
Mu 1967, Dokota Cottrell apekenye isambililo lya kusambilila mu Sande Sukulu mwi buuku lya kwa Daniele, ilyatuminwe ku macalici ya ba SDA mwi sonde lyonse. Lyasambilishe ukuti Daniele 8:14 ilomfwana na mashiwi yashingulukako no kuti ‘ukusangulula’ takulosha ku basumina. Ku ca kupapusha, ili sambililo talyalumbulako nangu panono ulwa “bupingushi bwa kufwailisha.”
Ifyasuko Fimo Fimo Ifyapulamo
Bushe ni baCimpempe banga baishiba ukuti iyi mfundo tayaba iyakosa ku kwafwilisha icifundisho ca “bupingushi bwa kufwailisha”? Dokota Cottrell aipwishe baCimpempe abasoma ifya mipepele abalumbuka 27 icipusho ca kuti, ‘Milandu nshi iya lulimi nelyo amashiwi yashingulukako mwingapeela pa kusuntinkanya Daniele icipandwa 8 no Ubwina Lebi icipandwa 16?’ Cinshi bayaswike?
“Bonse 27 balisumine ukuti takwabako imilandu iili yonse iya lulimi nelyo amashiwi yashingulukako iya kulondolwela Dan. 8:14 ukuti e yalepashanishiwa ku bushiku bwa kukonsolwela no bupingushi bwa kufwailisha.” Abepwishe ukuti, ‘Bushe namukwata imilandu iili yonse imbi iya kusuntinkanishisha muli iyi nshila?’ Abasoma ifya buCimpempe abengi basosele ukuti tabakwete imilandu, basano batile baalesuntinkanya muli uyu musango pa mulandu wa kuti Ellen White alisuntinkenye, e lyo babili bena batile bashimpile ici cifundisho pa “mpuso isuma” mu bupilibulo. Uwasoma ifya mipepele uwe shina lya Ford asoso kuti: “Ukusondwelela muli iyo nshila ku ncenshi pa bantu basoma abo twakwata kulesuminisha fye ukuti icifundisho cesu icikalamba pali Dan. 8:14 tacaikashiwa.”
Bushe Ibuuku lya AbaHebere Lilaafwako?
Imfundo ya bubili: Daniele 8:14 asuntinkanishiwa ku AbaHebere icipandwa 9. Ifitabo fyesu fyonse ifya kutendekelako fyalekomaila nga nshi pali Heb. 9 pa kulondolola Dan. 8:14,” e fyasosa uwasoma ifya mipepele Ford. Uku kusuntinkanya kwatendeke pa numa ya bushiku bwa “Kulengwe Nsoni Kukalamba” mu 1844. Pa kufwaya ukulangwa ifya kucita, umukonshi wa kwa Miller, Hiramu Edson aponeshe Baibolo wakwe ukufuma pa tebulo pa kuti engesuka pa kupona. Cinshi cafuminemo? Ilyo yaponene yaiswike pa AbaHebere ifipandwa 8 na 9. Ford atila: “Mwandi ico cali icalingisha kabili icamonekesha kuli baCimpempe ukuti ifi fipandwa fyali e muti wa kumfwikisha umwaka wa 1844 na Dan. 8:14!”
“Uko kutontonkanya kwalikatama kuli ba Seventh-day Adventist,” e fyalundako Dokota Ford mu citabo alembele ica Daniel 8:14, the Day of Atonement, and the Investigative Judgment. “Ni muli Heb. 9 . . . fye mwingasangwa ifyebo fyafulilako pa lwa bupilibulo bwa . . . cifundisho ca mwashila ifyabe fyakatama nga nshi kuli ifwe.” Ee, AbaHebere icipandwa 9 e cipandwa fye mu “Cipingo Cipya” icilondolola ubupilibulo bwa busesemo busangwa mu Ubwina Lebi icipandwa 16. Lelo baCimpempe balasosa na kabili ukuti Daniele 8:14 e cikomo fye mu “Cipingo ca Kale” icilondolola muli iyo nshila. Nga ca kuti iyi milandile yonse ya cine, pafwile ukuba ukusuntinkana pa AbaHebere icipandwa 9 na Daniele icipandwa 8.
Desmond Ford asoso kuti: “Ifintu fimo filomfwika bwangu bwangu fye lintu mulebelenga Heb. 9. Takuba ukuloshako kwi buuku lya kwa Daniele, pali bufi Dan. 8:14. . . . Icipandwa fye conse cilanda pali Lebi 16.” Alondololo kuti: “Ukusambilisha uko tusambilisha pa lwa mwashila takusangwa mwi buuku fye limo ilya mu Cipingo Cipya ililanda pa lwa bupilibulo bwa milimo yalebombwa umwashila. Ici cishinka calisuminwa na bakalemba ba baCimpempe ukushinguluke sonde.” E co, kanshi, imfundo ya bubili na yo ine tayakosa sana ku kutungilila ici cifundisho ca kantu.
Nangu cibe fyo, ici tacishibikwe lelo. Dokota Cottrell asoso kuti pa myaka iingi, “abasoma Baibolo aba mwi calici balishiba bwino amafya tupitamo pa kulondolola Daniele 8:14 na AbaHebere 9.” Imyaka mupepi na 80 iyapitapo, Seventh-Day Adventist walumbuka E. J. Waggoner alembele ukuti: “Isambilisho lya baCimpempe pa lwa mwashila, ukusanshako no ‘Bupingushi bwa Kufwailisha’ . . . , ni cikanga cibe kukaana icikonsolwelo.” (Confession of Faith) Imyaka ukucila pali 30 iyapitapo, amafya ya musango yo yatwelwe ku Cisaka Cikalamba, intungulushi she Calici lya SDA.
Amafya Yabule Fyasuko
Icisaka Cikalamba casontele “Komiti wa Kubombela pa Mafya ya mwi Buuku lya kwa Daniele.” Aali no kulemba lipoti pa fya kupwisha amafya pa lwa kwa Daniele 8:14. Ifilundwa fya muli uyu komiti fyonse pamo 14 bafwailishe pali uyu mulandu pa myaka isano lelo balifililwe ukusanga icasuko ico bonse bengasuminisha. Mu 1980, uwali muli komiti Cottrell asosele ukuti ubwingi bwa bali muli komiti bayumfwile ukuti ubulondoloshi bwa baCimpempe ubwa kwa Daniele 8:14 kuti “bwalondololwa mu kumfwika” ukupitila mu “kutunganya” kabili amafya “yalingile fye ukulabwako.” Alundileko kuti: “Ibukisheni, ishina lya uyu komiti lyali lya kuti Komiti wa Kubombela pa Mafya ya mwi Buuku lya kwa Daniele, nomba icinabwingi baleti tulabeko fye ku mafya no kukanasosapo icili conse.” Ico nga capilibwile ukuti “natusumina ukuti tatwakwata ifyasuko.” E co abanono balikeene ukusuminishako ku fyalelanda icinabwingi, e co takwali lipoti walembelwe. Amafya pa lwa ici cifundisho yatwalilile ukubako.
Ukulandapo pali uku kukanasanga ifyasuko, Dokota Cottrell atila: “Umulandu wa kwa Daniele 8:14 e po ucili pantu ukufika na nomba tatufwaya ukulolenkana ne cishinka ca kuti ubwafya ubukalamba pa lwa milondolwele e po bwaba. Uyu mulandu tawakapwe nga ca kuti fye twatwalilila ukubepekesha ukuti tapali ubwafya, nga ca kuti fye twapampamina pa mimwene yesu, umo umo kabili nge bumba.”—Spectrum, magazini walembele akabungwe ka Association of Adventist Forums.
Dokota Cottrell acincisha baCimpempe “ukubebeta mu kusakamanishisha ifisambilisho fikalamba na apo twashimpa imilondolwele yesu iye lembo—pantu kuli baCimpempe—ili Lilembo lyacindamisha.” Kuti twatemwa ukukoselesha baCimpempe ukubebeta icifundisho ca “bupingushi bwa kufwailisha” ku kushininkisha nampo nga imfundo sha ciko shashimpwa pali Baibolo nelyo shashimpwa pa fishilano fya bantu ifipungaila.c Mano mano umutumwa Paulo acincishe ukuti: “Lingululeni fyonse, ikatisheni icawama.”—1 Abena Tesalonika 5:21.
[Amafutunoti]
a Wilson’s Old Testament Word Studies alondolola tsadaq (nelyo, tsa·dhaqʹ) ukuti “kulungama, ukulungamikwa,” na taheer (nelyo, ta·herʹ) ukuti “kulengama, ukubembela, no kubengeshima; ukusanguluka, ukuwama, ukukanaba ne fiko; ukukanakoweshiwa nelyo ukukanakantaikwa.”
b Dokota Ford aali ni profesa wa fya mipepele pa Pacific Union College iitungululwa ne calici ku United States. Mu 1980 intungulushi sha ba SDA shamupeele imyeshi 6 ukwabula ukubomba ukulapituluka fye muli ci cifundisho, lelo balikeene ifyo asangile. Alembele fintu asangile mu citabo ca kuti Daniel 8:14, the Day of Atonement, and the Investigative Judgment (Daniele 8:14, Ubushiku bwa Kukonsolwela, no Bupingushi bwa Kufwailisha).
c Nga mulefwaya ubulondoloshi bwabamo kupelulula ubwa kwa Daniele icipandwa 8, moneni amabula 188-219 mu citabo ca “Your Will Be Done on Earth,” icalembwa na Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
[Akabokoshi pe bula 27]
Daniele 8:14 na Mashiwi Yashingulukako
DANIELE 8:9 “Kuli lumo lwa muli isho kwafumine ulusengo lumo uluce, na lo lwakulile apakalamba ukulola ku kapinda ka ku kulyo na ku kabanga, na ku calo icayemba. 10 Lwakula ukufika na ku mulalo wa mu muulu, lwaponeshe pa nshi ne sha mu mulalo, isha mu ntanda, no kunyantapo. 11 Awe lwaliituumike ukufika pali Mushika wa mulalo, lwafumishe kuli wene ne ca kuninika ca pe, no kuwishe cifulo ca mwashila mwakwe. 12 E fyo umulalo wapeelwe kuli lwene pamo ne ca kuninika ca pe, pa mulandu wa bupulumushi, na bucine bwafuntwilwe pa nshi, kabili ulusengo lwalicitile kabili lwashuka.
“13 E lyo naumfwile uwa mushilo umo alesosa, no wa mushilo umbi aletila kuli kampanda uwalesosa, Bushe cikabapo ukufika ku nshita nshi icimonwa ici, ica kuninika ca pe ukuleshiwa, ubupulumushi ubupomona, ukupeelo mwashila no mulalo ukunyantwapo? 14 Na o alimwaswike, atile, Ukufika ku nshita amakana yabili ne myanda itatu isha cungulo no lucelo; e lyo umwashila mukalungamikwa.”—Baibele wa Mushilo.