Ukufwayamo Abayana mu Kenya

KENYA calo icayemba nga nshi. Mwaba imitengo yafumba, amawanga yapabuka, ifiswebebe fyakabisha, ne mpili shakupwa na menshi makaasa. Mwaba impelembe ukucila pali milioni umo naba cipembele ababa mu bwafya bwa kulofiwa. Kuti mwamona ne mikuni ikalamba iya ndyabuluba shilepita mu mpanga yafulamo icani.

Fimbi ifyafulamo, fyuni fya mu lwelele. Mwaba bakapumpe bakosa, abapupuka ukufika apaleepa mu muulu ne fyuni fyayemba ifishaifulila ifimbe nyimbo sha ciunda cisuma. Kabili nani ashingamona insofu ne nkalamo? Tamwingalaba ifyo mwamona ne fiunda mwaumfwa mu Kenya.

Nalyo line, kuli iciunda na cimbi icileumfwika muli ici calo cayemba conse. Ciunda ca mashiwi ya makana ya bantu ababilisha ubukombe bwe subilo. (Esaya 52:7) Aya mashiwi yalefika ku bantu ba ndimi ne mikowa ukucila pali 40. E co, icalo ca Kenya caliyemba na lwa ku mupashi.

Abengi mu Kenya balitemwa ukupepa kabili balatemwa ukulanshanya ifya ku mupashi. Lelo, tacayanguka ukusanga abakulanshanya na bo, pantu mu Kenya ifintu filealuka ukupala ifyalo ifingi.

Ubwafya mu fya ndalama bulelenga abengi ukuteulula imikalile yabo. Abanakashi, abo caishibikwa ukuti babomba pa ng’anda, nomba balabomba mu maofeshi nelyo ukushitisha ifisabo, umusalu, isabi, ne miseke mu misebo. Abaume balabomba amaawala ayengi ica kuti balafunshika pa kuti fye bapayanishishe indupwa shabo. Na baice kumo balenda mu misebo na bapakata ifipaketi fya mbalala sha kusalula na mani yaipikwa ifya kushitisha. Ici calenga ukuti abanono fye balesangwa pa mayanda inshita ya kasuba. E mulandu wine bakabilisha ba mbila nsuma iya Bufumu na bo bene bateulukila.

Ifilonganino fya Nte sha kwa Yehova fyakoseleshiwe ukulaya sana ku bantu abashisangwa pa mayanda, abaya mu kubomba imilimo yabo iya cila kasuba, e lyo na ku fibusa, balupwa, aba makwebo, na bantu babomba na bo. Kabili bamunyina balyankwileko pa kulalanda na bantu konse uko basangwa. (Mateo 10:11) Bushe ukubombesha kwabo ukwa kufika konse ukusangwa abantu kwalileta ifisuma? Ee! Moneni ifya kumwenako fimo.

Balupwa e Bantu Bapalamisha Kuli Ifwe

Mu Nairobi, umusumba wa bwangalishi uwa mu Kenya mwikala abantu mupepi na mamilioni yatatu. Ku kabanga ka musumba kwaleikala uwali kale umukalamba wa bashilika uwapatile Inte sha kwa Yehova, nangu line, calimupeseshe amano ukuti umwana wakwe wine ali ni Nte. Mu February, uyu mushilika wapoka penshoni, aendele amakilomita 160 ukuya ku mwana wakwe uwikala mwi tauni lya Nakuru ilyabela mu mukonko wasuluka. Ilyo atandele, umwana wakwe amupeele ubupe,—icitabo ca Ukwishiba Uko Kutungulula ku Mweo wa Muyayaya.a Wishi alipokele no kuya.

Ilyo abwelele ku mwakwe, uwali kale umushilika apeele umukashi wakwe icitabo, kabili umukashi atendeke ukubelenga, ukwabula ukwishiba ukuti casabankanishiwa ne Nte sha kwa Yehova. Icine ca Baibolo catendeke ukumufika pa mutima panono panono kabili aleebako umulume wakwe ifyo alebelenga. Ukufwaisha ukumfwikisha kwalengele na o atendeke ukubelenga ici citabo. Ilyo aishibe abasabankanya ici citabo, asondwelele ukuti taebelwe icishinka pa lwa Nte sha kwa Yehova. Afwaile baNte babela kuntu ekalila, kabili atendeke ukusambilila Baibolo. Ukufuma ku fyo abelengele umwine mu citabo, aishilekutuluka ukuti, ukupeepa nelyo ukushitisha fwaka te ca buKristu. (Mateo 22:39; 2 Abena Korinti 7:1) Ukwabula ukushingashinga, baonawile fwaka yonse iyali mwi shitolo lyakwe. Pa numa ya myeshi iingi, afikilepo ukuba kasabankanya, kabili bwangu bwangu alibatishiwe pa kulongana kwa citungu.

Mu Fisooso Mwafuma Icuma

Mu ncende shimo isha musumba wa bwangalishi, mwaba imishi bakuula cikulekule umwikala abantu abengi sana. Muli iyi mishi musangwa amayanda ayengi ayakuulwa ne loba, imbao, ne fyela fya kutoola nelyo amalata. Nga ca kuti incito shayafya mu mafakitare, balafwayako fimbi ifya kucita. Ababomfi betwa ati ba Jua kali (icipilibula “akasuba katande mono” mu ciSwahili) babomba mu kasuba katande mono, ukupanga indyato ukufuma ku matayala ya bamotoka ba kale nelyo tukoloboi ukufuma ku fikopo fya kutoola. Bamo bafwayafwaya amapepala, ifikopo, na mabotolo ya kupangamo fimbi mu fisooso fyatuulikwa.

Bushe mu fisooso kuti mwafume cuma? Cine cine! Munyina umo ebukisha ukuti: “Umwaume wa bulamba, uwa fiko, kabili uwalemoneka umukali nasenda na cipulasitiki icaiswilemo amanyunshipepala ya kale na bamagazini aingile mu lubansa lwa Ciyanda cesu ica Kulonganinamo. Pa numa ya kunjeba ukuti ishina lyakwe ni William, aipwishe ukuti: ‘Bushe namukwata bamagazini ba Ulupungu lwa kwa Kalinda abapya?’ Nalyumfwileko umwenso, pantu nshaishibe ico alefwaya. Ilyo namulangile bamagazini basano, aloleshe pali umo na umo no kutila: ‘Nalasenda bonse.’ Calinsungwishe, nabwelele mu ng’anda no kuyaleta icitabo ca Kuti Waikala Kuli Pe na pe muli Paradise Pe Sonde.b Namulangile icikope ca Paradise no kulondolola ukuti tulasambilila Baibolo na bantu ukwabulo kubalipilisha. Lyene natubulwile ukuti: ‘BaWilliam, mukese mailo, tukatendeke ukusambilila.’ Na cine balishile!

“Bushiku bumo, pa Mulungu balishile ku kulongana pa muku wa kubalilapo. Nalelanda ilyashi lya pa cintubwingi bulya bushiku. Ilyo ba William baingile, bwangu bwangu baloleshe mwi bumba, bamona ndi ku cisebele, no kufuma mu ng’anda ya kulonganinamo ulubilo. Pa numa nabepwishe ico bacitile filya. Bayaswike nsoni nsoni, ati: ‘Abantu bali aba busaka sana. Nalitiinine.’

“Ilyo ba William balundulwike mwi sambililo lyabo, icine ca Baibolo catendeke ukwalula ubumi bwabo. Batendeke ukusamba, ukubeya umushishi, no kufwala ifya kufwala fya busaka, kabili tapapitile na nshita, batendeke ukusangwa ku kulongana lyonse. Ilyo icitabo ca Ukwishiba Uko Kutungulula ku Mweo wa Muyayaya cafumine, twatendeke ukusambilila muli cene. Pali iyo nshita ninshi balilandako na malyashi mwi Sukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi imiku ibili kabili ninshi ni bakasabankanya abashabatishiwa. Nalitemenwe sana ukubasengela nga munyinane wa ku mupashi ilyo babatishiwe pa kulongana kwaibela.”

Bushe ni kwi ba William bamwene ifyo magazini wa Ulupungu lwa kwa Kalinda acindama pa muku wa kubalilapo? “Nasangile bamagazini mu mapepala yapooselwe pa cishala.” Cine cine, basangile icuma mu nshila yaibela!

Ukushimikila pa Ncito

Bushe lyonse tulapempwila ku nshita twingashimikila ubunte bwa mu lyashi pa ncito? Ba James, baeluda mu cilonganino caba mu Nairobi, e fyo basambilile icine. Na bo bene balilamuka ukulanda na bambi pa ncito. Ku ca kumwenako, ba James bamwene umubomfi munabo aingila mwi ofeshi nafwala baji apalembelwe amashiwi ya kuti “Yesu Alapususha.” Pa kupashanya Filipi kabila wa mbila nsuma, ba James baipwishe umubomfi munabo abati: “Bushe cine cine nawishiba ifyo aya mashiwi yalepilibula?” (Imilimo 8:30) Ico cipusho caletele ukulanshanya kusuma. Isambililo lya Baibolo lyalitendeke, kabili ulya mwaume pa numa alibatishiwe. Bushe ba James balitunguluka na kuli bambi? Lekeni balondolole:

“Ine na ba Tom, twalebomba pa kampani kamo. Ilingi line twalenina capamo basi wa kampani uwalesenda ababomfi. Ulucelo lumo, twaikele pamo. Nalebelenga icitabo cesu cimo ifi, kabili nalicikete bwino pa kuti ba Tom balemonapo. Kwati fye fintu nalefwaya, balipooseleko amano kabili nalibashimishe cilya citabo candi. Balitemenwe sana ifyo babelengele kabili basumine ukusambilila Baibolo. Pali nomba, bene na bena mwabo babomfi ba kwa Yehova ababatishiwa.”

Ba James batwalilila ati: “Pa kampani kesu ilingi line ukulanshanya kulawama sana ilyo tuletuusha akasuba. Pa nshita sha kutusha ishalekanalekana e lintu twalemonana na ba Ephraim na ba Walter. Bonse balishibe ukuti nine Nte. Ba Ephraim balefwaya sana ukwishiba umulandu Inte sha kwa Yehova shapatilwa sana. Ba Walter bakwete ifipusho pa lwa bupusano bwaba pa Nte sha kwa Yehova ne mipepele imbi. Bonse balyumfwikishe ifyo nabaswike ukubomfya Amalembo kabili nasumine ukusambilila na bo Baibolo. Ba Ephraim balilundulwike bwangu sana. Mu kupita kwa nshita, bena na bakashi babo baipeele kuli Yehova. Pali nomba, ba Ephraim ni baeluda, kabili abakashi babo ni bapainiya ba nshita yonse. Lelo, ba Walter balipakeswe sana ica kuti bapoosele icitabo cabo ica kusambililamo. Nalyo line, pa mulandu wa mukoosha wandi, balitendeke ukusambilila na kabili. Na bo bene pali nomba ni baeluda.” Abantu 11 balisanguka Abena Kristu ba cine pa mulandu wa kuti ba James balepaatulako inshita ya kushimika ubunte bwa mu lyashi pa ncito.

Ica Kusungusha Catumbukamo

Mu kamushi kabela mu lulamba lwa bemba wa Lake Victoria, balupwa ne fibusa balongene ku kushiika uwafwile. Pa baleloosha pali Nte umukoloci. Alandile na kafundisha uwe shina lya Dolly no kumulondolwela imibele ya bafwa no bufwayo bwa kwa Yehova ubwa kufumyapo imfwa kuli pe na pe. Pa kumona ifyo ayankwileko bwino, amulaile ukuti: “Nga mwabwelela ku tauni lya ku mwenu, mishonari umo akesa pa mwenu mu kumusambilisha Baibolo.”

Umusumba ba Dolly bekalamo e wa butatu ku bukulu mu Kenya. Pali ilya nshita, mwali fye bamishonari baNte sha kwa Yehova bane abalebombela mulya. Munyinefwe umukoloci taebele mishonari nangu umo ukuyatandalila ba Dolly. Acetekele fye ukuti ba Dolly baali no kukumanya Nte. Kabili calicitike! Tapapitile na nshita, nkashi mishonari akumenye ba Dolly no kutendeka ukusambilila na bo. Pali nomba ba Dolly balibatishiwa, umwana wabo umukashana alilembesha mwi Sukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi, kabili abana babo abaume babili na bo balibatishiwa. Na kabili balisekelele ukusangwa kwi Sukulu lya Mulimo wa Bupainiya.

Ukusakamana Ukulunduluka

Ukubomba sana ubunte bwa mu lyashi kwalyafwa amakana na yambi ukumfwa imbila nsuma iya Bufumu mu Kenya. Bakasabankanya ukucila pali 15,000 baba abapimpa muli uyu mulimo wacindama, kabili ukucila pali 41,000 balisangilwe ku Cibukisho ca Mfwa ya kwa Yesu umwaka wapwa. Mu Kenya , impendwa ya basangwa ku kulongana ilingi ilacilapo imiku ibili pa mpendwa ya bakasabankanya. Ici calenga kwaba ukukabila amayanda ya Bufumu na yambi.

Amayanda ya Bufumu yalekuulwa mu misumba na mu mishi. Ing’anda imo yaba mwi tauni lya Samburu ilyabela ukutali pa kati ka kabanga na kapinda ka ku kuso aka Nairobi, apaba amakilomita 320. Mu 1934 itauni lyainikwe ati Maralal, icipilibula “ukubengeshima” mu lulimi lwa ciSumburu, pantu umutenge wa malata uo babalilepo ukubomfya kulya, walebengeshima mu kasuba. Pa numa ya myaka 62 icikuulwa na cimbi icali no mutenge wa malata calikuulilwe mu Maralal. Na co cine “cilabengeshima” pantu cifulo ca kupepa kwa cine kulya.

Bakasabankanya 15 balibombeshe ukukuula Ing’anda ya Bufumu iya kubalilapo muli iyi ncende mu Kenya. Tabakwete sana indalama, e co bamunyina babomfeshe ifya kukuulila fishili fya kushita. Bakuulile ing’anda ya fimuti no kumasako iloba lyakashika. Basakenye citindi ne mito ifyo bashingwilile ifibumba pa kuti fikose no kukokola.

Pa kuteme fimuti fya kukuulila, bamunyina bailepoka insambu. Lelo umutengo wali mupepi wali apalepele amakilomita 10. Bamunyina na bankashi baleenda ukuya ku mutengo, batema ifimuti, bafilinganya bwino bwino, e lyo bafitwala uko balekuulila. Inshita imo ilyo bamunyina balefuma mu mpanga, bakapokola, balibemike no kubeba ati tabakwete insambu ya kutema ifimuti. Bakapokola baebele painiya waibela ukuti balamwikata pa mulandu wa kutema ifimuti. Nkashi umo uwikala kulya kwine uwaishibikwe sana kuli ilya ncende na kuli bakapokola, alandile no kushipa ati: “Nga mwaikata munyinefwe, ninshi mutwikate fye bonse pantu bonse twacitema ifimuti!” Lyene kapokola abalekele bonse baya.

Mu mpanga mwali ne finama, e co ukwendamo kuti kwaletako ubusanso. Bushiku bumo nkashi atemene cimuti. Ilyo fye caponene, amwene inama yafulumuka. Ukulingana ne fyo amwene, atontonkenye ukuti ni mpombo, lelo ilyo amwene amakasa akutulwike ukuti ni nkalamo! Te mulandu na masanso, bamunyina balipwa ukukuula ing’anda ya kulonganinamo, kabili yaba cifulo “cabengeshima” ica kulumbanishishamo Yehova.

Ubushiku bwa pa February 1, 1963, bwalicindeme mu lyashi lya teokrasi ilya mu Kenya. Pali bulya bushiku, iofeshi linono ilya Watch Tower lyaliswilwe, lyali muputule umo fye uwakwete bamita balingana 7.4 mu butali na mu bwipi. Pa October 25, 1997, kwalicitike na cimbi icikalamba mu Kenya, pantu e bushiku Bethel iya basikweya mita 7,800 yapeelwe! Uyu mulimo wa bukuule wasendele imyaka itatu iya kubombesha. Bakabomba ba kuitemenwa ukufuma ku fyalo fyalekanalekana 25 bayalwile impanga ya matipa, iyasapa, iyakulile bahekita 3.2 ukuba icifulo capala ibala lyayemba apa kukuula amaofeshi yanono apa kubombela ulupwa lwa Bethel ulwabamo abantu 80.

Fingi fitulenga ukusekelela ifyo Yehova acitila abantu bakwe. Tuletasha Yehova pa kucincisha imitima ya babomfi bakwe pa kubombesha no kulumya umulimo wa kufwayafwaya abayana mu Kenya, ukulenga caba icalo icayemba lwa ku mupashi.

[Futunoti]