“Cinshi Cilecitika mu France?”

Mu lwimbo lwa cishipa ulwa ku France ulwa “La Marseillaise,” mwaba amashiwi yatila: “Twalitemwa ubuntungwa.” Ukwabula no kutwishika, ubuntungwa cintu cimo ico tufwile ukukatamika. Lelo, ifilecitika mu France fileleta isakamika lya kuti bamo balepelula ubuntungwa abantu bakwata. E mulandu wine, pali Cisano, pa November 3, 2000, Inte sha kwa Yehova ishingi nga nshi shaanenye trakiti waibela uwali amamilioni 12 uwaleti “Cinshi Cilecitika mu France? Bushe Ubuntungwa Kuti Bwabweshiwa?”

PA MYAKA iingi iyapita, Inte sha kwa Yehova mu France balisanswa na bamapolitiki balekanalekana e lyo na ku mabumba yashifwaya imipepele ya fyakaniko. Ici calenga ukuti Nte umo umo, ifilonganino fyabo, e lyo ne Nte fye shonse isha muli cilya calo ukuba mu mafya. Lelo, pa June 23, 2000, icilye cikalamba ica mu France ica Conseil d’État, capingwile ubupingushi bwa lulumbi ubwasuminishe ifyo ifilye finono 31 fyapingwile imilandu yacilile pali 1,100. Icilye cikalamba catile imipepele ya Nte sha kwa Yehova ilomfwana na mafunde ya mu France no kuti Ing’anda sha Bufumu isha Nte shaba pa fikuulwa fya mapepo ifishifwile ukulipilishiwa umusonko.

Lelo, pa kulangilila imisuula kuli ubu bupingushi bwapeelwe, Icipani ca ku France ica Ndalama calitwalilila ukulipilisha Inte sha kwa Yehova umusonko nangu ca kutila ifunde litila tabafwile ukulipila. Ici Cipani catile bafwile ukulipila umusonko amapesenti 60 pa misangulo baNte ne fibusa fyabo batuula, ababa mu filonganino 1,500 ifya ku France. Uyu mulandu ucili mu cilye.

Icikalamba kwabelele uyu kampeni tulandilepo ca kusansalika ubu bumbimunda no kukomaila pa bubi buli mu kulipila umusonko wa musango yo na mu mafunde yabikilweko ayali no kufumyapo ubuntungwa bwa maipepele.a

Ubushiku Bwalepa

Pa nshita ya 2 koloko wa ku maca, e lyo baNte mu filonganino fimo batendeke ukwananya batrakiti pa fitesheni fye shitima na mu mafakitare e lyo na pa fibansa fya ndeke. Ilyo 6 koloko yalilile, mukwai nomba ninshi na bena Paris nabatendeka ukuya ku ncito. Bakabomba ba kuitemenwa nalimo 6,000 baebelwe ukwiminina mu ncende umupita sana abantu ku kukumanya abalenina bamotoka ukuya ku ncito. Umukashana umo atile: “Ico mulecita ukukuma ku buntungwa bwa maipepele cintu icisuma sana. Tacikumine fye Inte sha kwa Yehova.” Mu Marseilles, baNte ukucila pali 350 bapeele amatrakiti pa fitesheni fya pa nshi na mu misebo. Mwi awala fye limo, umulabasa wa calo wabilishe ulwa kampeni, ukweba bakakutika ukukanapapa nga ca kuti Inte sha kwa Yehova sha balungama. Mu Strasbourg, umwaba icilye ca milandu ica nsambu sha bantu ica European Court of Human Rights, abayendo abali pa citesheni ca pa kati batanteme umulongo nabatekanya ukulolela ukupokako trakiti. Nangu ca kuti tasumina mu fyo twasuminamo, ndubulwila umo atile, alekonka bwino umulandu wesu, pantu ukulwisha kwesu kwalicindeme kabili kwalingene ne funde.

Ilyo 8 koloko yalilile, nangu ca kuti kwali imfula ikalamba, baNte 507 mu musumba wa Grenoble uwa ku Alpine baile baleceeceeta mu misebo ukumona nga kuti basangapo umo uwakupeela trakiti nelyo ukuibika mu tubokoshi twa bakalata. Banamutekenya wa bamotoka no tumashitima, ilyo bamwene ukuti kulecitika fimo baimike bamotoka babo ukuti bapokeko amatrakiti. Mu musumba wa ku masamba uwa Poitiers, abayendo abaishile mwi shitima pa 9 koloko balipokeleko trakiti uko baninine ishitima. Mu Mulhouse, mupepi na ku mupaka wa ku German, amatrakiti 40,000 yali nayapeelwa kale.

Ilyo 10 koloko yalekumana, ifilonganino ifingi fyalyanenye amatrakiti ukucila pali hafu wa yo fyakwete. Ilyo caletwala ku nshita ya kasuba, bantu fye abanono e bakeene ukupokako trakiti, kabili calengele ukuti kube ukulanshanya kusuma ukwingi nga nshi. Mu Besançon, apalepa ukucilako fye pali bakilomita 80 ukufuma ku mupaka wa ku Switzerland, umulumendo umo afwaishe ukusambilila Baibolo kabili aipwishe umulandu Lesa asuminishisha ukucula. Nte amwebele ukuti bakonkanyepo ukulanshanya pa Ng’anda ya Bufumu iyali mupepi, kabili batendeke pa lya pene ne sambililo lya Baibolo muli broshuwa wa Cinshi Cintu Lesa Afwaya Kuli Ifwe?

Ilyo akasuba kafikile pa kati ka mutwe, baNte abengi tabaile ku kulya ica kulya ca kasuba pa kutusha lelo babombele umulimo wa kushimikila mu nshita ya kulya pe awala limo nangu yabili. Mu nshita ya kasuba yonse, umulimo wa kwananya batrakiti walitwalilile, kabili ifilonganino ifingi fyapwishishe kampeni mu ma 3 nelyo 4 koloko ya kasuba. Mu musumba wa Reims umo bapanga sana waini wa champagne, abantu bamo abasambililepo kale nelyo ukubishanya ne Nte sha kwa Yehova batile balefwaya ukutendeka na kabili ukulalongana. Mu Bordeaux kwali ukutendeka amasambililo ya Baibolo yatatu. Mu musumba umo wine, Nte umo aingile mu shitolo ku kushitamo inyunshipepala kabili amwene umwina wa matrakiti apo bashitishisha. Umwine we shitolo, uwalipo Nte, apokelele amatrakiti kabili, pa kwiluka ubucindami bwa yako, alipangile amakope aya kuti alepeela.

Mu Le Havre, ku Normandy, umwanakashi umo Protestanti uwakutike pa mulabasa ukuti Inte sha kwa Yehova balashisonkesha umusonko pa misangulo basangula alipeshiwe amano. Alipokele trakiti no kutasha baNte pa kulandapo pali ulu lufyengo. Ilyo inshita yafikile 19:20 hrs, ilyashi lya pa TV mu Lyons lyalandile pa mulimo wa kwananya batrakiti ati: “Luno lucelo caciba icayanguka ukubutuka utufula ukucila ukusengauka Inte sha kwa Yehova ishacilapeela amatrakiti.” Inte shibili shaipushiwe na bakalemba be lyashi kabili shalondolwele ico kwabelele ulya kampeni.

BaNte abalefwaya ukubombako uyu kampeni ilyo bainuka ku ncito baanenye batrakiti ku babomba ukutali abalebwelelamo ku mayanda ukubomfya bamotoka kabili bashile batrakiti na mu tubokoshi twa bakalata. Mu matauni pamo nga itauni lya Brest ne lya Limoges—ilyalumbuka pa mulandu wa fipe fye bumba—abantu abalefuma mu kutamba filimu ne nshita ya 23:00 hrs., e bali pa bantu bakulekeleshako ukupokako trakiti. Amatrakiti yashelepo yalikolonganikwe no kwananishiwa ubushiku bwakonkelepo ulucelo.

Ifyatumbwikemo

Nte umo alembele ati: “Abalwani besu bamona kwati baletunasha. Lelo, e lyo tulekoselako fye.” Mu filonganino ifingi, baNte abengi balishimikileko bulya bushiku, bamo ukupoosa amaawala 10, 12, nelyo 14 muli uyu mulimo. Mu Hem, iyabela ku kapinda ka ku kuso aka France, pa numa ya kubomba incito ya bushiku, Nte umo ayanenye amatrakiti ukufuma ne nshita ya 5 koloko wa lucelo ukufika 3 koloko wa kasuba. Mu Denain, iyabela lwa mupepi, umwaba icilonganino ukufuma mu 1906, baNte 75 bapoosele amaawala 200 ukwananya batrakiti pali Cisano. Ubukote, ubulwele, ne miceele yabipa, tafyaleseshe aba musango yu ukubombako. Mu Le Mans, ku ca kumwenako, banakulu bantu batatu abali mu myaka ya ba 80 bapoosele amaawala yabili ukubika batrakiti mu tubokoshi twa bakalata, kabili Nte umo uwendela pa ncinga ya balemana ali pa mulola wa citesheni ce shitima alepeela batrakiti. Ala mwandini cali ca kukoselesha ukumona abengi abali baNte abanaka ukubombako muli uyu mulimo waibela!

Ukwabula no kutwishika, uku kwananya kwalengele kwaba ubunte bukalamba. Abantu ba misango yonse, abengi abashisangwa sana pa mayanda yabo, balipokeleko trakiti. Abantu abengi baleti uyu mulimo wacitile ifingi ukucila pa kucingilila fye imipepele ya Nte. Abengi baumwene ukuti mulimo wa kucingilila ubuntungwa bwa kampingu no buntungwa bwa maipepele ubwa bantu bonse aba mu France. Ubushininkisho bwa ici cishinka bwamonekele ku fyo icintubwingi baipwishe ukubapeelelapo na yambi amatrakiti aya kupeelako ifibusa, abo babomba na bo, nelyo balupwa.

Ca cine, Inte sha kwa Yehova mu France tabomfwa insoni ukulenga ishina lya kwa Yehova ukwishibikwa no kucingilila ifya Bufumu. (1 Petro 3:15) Bafwaisha ukufuma pa nshi ya mitima yabo ukuti ‘bekale ubwikashi bwa kutekanya kabili ubwa mutelelwe muli bukapepa bonse no mucinshi’ no kuti abantu abengi bakailunda kuli bene ukulalumbanya Shibo wa ku muulu, Yehova.—1 Timote 2:2.

[Futunoti]