Ifyebo Ififumine mu Mpapulo Shili mu Katabo ka Mikalile no Mulimo Tubomba
NOVEMBER 5-11
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | YOHANE 20-21
“Bushe Walintemwa Ukucila Isabi Ili?”
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 21:15, 17
Yesu aipwishe Simone Petro: Ukulanshanya uko Yesu na Petro bakwete kwaliko ilyo papitile fye inshita iinono ukutula apo Petro akanine Yesu imiku itatu. Yesu alipwishe Petro ifipusho fitatu pa kuti eshibe ifyo Petro aleumfwa pali ena, kabili ifi fipusho fyalengele Petro ‘aikatwa ubulanda.’ (Yoh. 21:17) Mu fyebo Yohane alembele ifyaba pali Yoh. 21:15-17 balibomfya amashiwi ya ciGriki yabili ayapusana: a·ga·paʹo na phi·leʹo, ayapilibula ukutemwa. Yesu aipwishe Petro imiku ibili ukuti: “Bushe walintemwa?” Pa miku yonse ibili Petro alyaswike Yesu ukuti “nalimutemwa.” Na pa muku wa kulekelesha, Yesu alipwishe ukuti: “Bushe walintemwa?” Na kabili Petro alyaswike fimo fine. Ifyo Petro aleyasuka ukuti nalimutemwa, fyalengele Yesu ayafwa Petro ukwishiba ukuti ukutemwa e kwali no kumwafwa ukuliisha e lyo no ‘kucema’ abasambi ba kwa Yesu mu fya kwa Lesa, abo balandapo pali ili ilembo ukuti impaanga nelyo “utwana twa mpaanga.” (Yoh. 21:16, 17; 1 Pet. 5:1-3) Yesu alilekele Petro ayasuka imiku itatu ukuti alimutemwa kabili pa numa amupeele umulimo wa kusakamana impaanga. Ifi Yesu acitile fyalengele fye Petro ashininkisha ukuti Yesu alimubelele uluse pali filya amukeene imiku itatu.
bushe walintemwa ukucila isabi ili?: Pa mashiwi ya kuti “ukucila isabi ili,” nga kulingana na mashiwi ya ciGriki, paba amashiwi ya kuti ‘ukucila ifi nelyo aba.’ Bamo abasambilila batila aya mashiwi ayo Yesu alandile kuti yalola na mu kutila “bushe walintemwa ukucila ifyo watemwa aba abasambi bambi?” nelyo “bushe walintemwa ukucila ifyo aba abasambi bambi bantemwa?” Na lyo line, Yesu afwile alelosha mu kuti “bushe walintemwa ukucila isabi ili?” e kuti isabi ilyo baipeye nelyo ifintu ifyakumine umulimo balebomba uwa kwipaya isabi. Kanshi icishinka ico ici cikomo calandapo cifwile ca kutila: ‘Bushe walintemwa ukucila ukunonka ifyuma? Nga walintemwa, liisha mpaanga shandi.’ Ifyo Yesu aipwishe Petro fyali fye bwino ukulingana ne fyo acitile ku numa. Nangu ca kuti Petro ali pa basambi ba kwa Yesu aba kubalilapo (Yoh. 1:35-42), takonkele fye palya pene fye no kutendeka ukubomba umulimo Yesu alebomba. Lelo alibwelelemo ku mulimo wakwe uwa kwipaya isabi. Ilyo papitile imyeshi, Yesu alyebele Petro ukusha umulimo alebomba uwalemusendela sana inshita no kuba ‘umulondo wa bantu’ (Mat. 4:18-20; Luka 5:1-11) Na kabili pa numa ya mfwa ya kwa Yesu, Petro alilandile ukuti ali no kubwelelamo mu kwipaya isabi kabili abasambi bambi nabo balile nankwe. (Yoh. 21:2, 3) Kanshi ilyo Yesu aipwishe Petro icipusho cili pa muulu nalimo alemwafwa ukwishiba ukuti alingile ukupingulapo bwino, nampo nga ali no kubika pa ntanshi umulimo wa kwipaya isabi, ilyali umwina pa ntanshi yabo nelyo nga ali no kubika amano ku mulimo wa kuliisha mpaanga sha kwa Yesu nelyo abasambi bakwe.—Yoh. 21:4-8.
umuku walenga itatu: Petro alikeene Shikulu imiku itatu; Kanshi Yesu alipeele Petro ishuko lya kuti alange ifyo amutemwa pa miku itatu. Apo Petro alisumine ukuti alitemenwe Yesu, Yesu aebele Petro ukuti ali no kulanga uku kutemwa nga abika umulimo wa mushilo intanshi ukucila ifintu fyonse. Petro ali no kubombela pamo na bamunyina bambi, ukuliisha, ukukoselesha, kabili no kucema umukuni wa kwa Kristu uwa cishinka. Aba bali abasubwa na lyo line, balekabila ukulakoseleshiwa mu fya kwa Lesa.—Luka 22:32.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa:
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 20:17
Winjikata: Ishiwi lya ciGriki haʹpto·mai kuti lyalola mu kuti “ukukumya” nelyo “ukwikata; ukukumbatila.” Bamo bapilibula aya amashiwi Yesu alandile ukuti: “Winkumya.” Na lyo line, Yesu talekaanya Maria umwina Magadala ukumukumyamo fye, pantu alilekele abanakashi bambi abali ku nshiishi “ukumwikata ku makasa” ilyo abuushiwe. (Mat. 28:9) Nalimo Maria umwina Magadala afwile alilwike ukuti Yesu ali mupepi no kuya ku muulu. Apo alefwaisha ukuba na Shikulu wakwe, alimwikatishe ukuti eya. Pa kuti Yesu alenge Maria umwina Magadala ukushininkisha ukuti tali no kuya pali ilya nshita, Yesu aebele Maria ukuleka ukumwikata no kumucincisha ukuyaeba abasambi bakwe ukuti nabuushiwa.
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 20:28
“Mwe Shikulu wandi, Lesa wandi!:” Abasambilila bamo batila aya mashiwi ya kupapa ayo Toma alandile kuli Yesu, lelo mukulungatika yalelosha kuli Lesa, Wishi. Bamo nabo batila ukulingana ne fyo bayalembele aya mashiwi mu ciGriki yalingile ukulungatikwa kuli Yesu. Nangu cibe fyo, nga twaishiba ilyashi lyonse ilyaba mu Malembo ya mushilo e lyo twingomfwikisha aya mashiwi aya kuti, “mwe Shikulu wandi, Lesa wandi.” Apo ilyashi lilanga ukuti Yesu alyebele kale abasambi bakwe ukuti, “Ndeya kuli Tata, kabili Shinwe, kuli Lesa wandi, kabili Lesa wenu,” kanshi takuli icili conse icingalenga twasumina ukuti Toma alemona Yesu ukuti ni Lesa wa maka yonse. (Moneni ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 20:17.) Toma alyumfwile uko Yesu alepepa kuli Wishi, ilyo amwitile ukuti “mwe Lesa wa cine mweka.” (Yoh. 17:1-3) Kanshi nalimo icalengele Toma asuke Yesu ukuti “Lesa wandi” nico: Alemona Yesu nga “lesa” nomba te Lesa wa maka yonse. (Moneni ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 1:1.) Nelyo nalimo aitile Yesu mu nshila imo ine iyo ababomfi ba kwa Lesa baitilemo bamalaika abo Yehova atumine, nga fintu ilyashi lyaba mu Malembo ya ciHebere lilangilila. Toma afwile alishibe amalyashi umo abantu abalandwapo mu Baibolo nelyo abalembele Baibolo baleyasuka kwati balelanda na Yehova Lesa, nga balelanda na bamalaika. (Linganyeniko Ukute. 16:7-11, 13; 18:1-5, 22-33; 32:24-30; Abapi. 6:11-15; 13:20-22) E ico, kanshi icalengele Toma ukwita Yesu ukuti “Lesa wandi” ni co alishibe ukuti Yesu mwiminishi kabili alelandilako Lesa wa cine.
NOVEMBER 12-18
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | IMILIMO 1-3
“Umupashi wa Mushilo Walipongolwelwe pa Cilonganino ca Bena Kristu”
w86 12/1 ibu. 29 amapara. 4-5, 7
Imisangulo Iilenga Umutima Ukuba uwa Nsansa
Pa bushiku bwa kubalilapo ilyo icilonganino ca Bena Kristu capangilwe mu 33 C.E., abasambi abapya 3,000 ababatishiwe, balepeelana ifyo bakwete, baleliila pamo kabili baali no mute wa kupepa. Cinshi calengele balecita ifi? Apo bali abapya balefwaya ukukosha icitetekelo cabo ilyo “balebika amano ku fyalesambilisha abatumwa.”—Imilimo. 2:41, 42.
AbaYuda na bashali abaYuda, balishile ku Yerusalemu kabili bapekenye ukwikalako fye pa nshita bali no kukwata Umutebeto wa Pentekoste. Lelo abasangwike Abena Kristu balefwaya ukwikalako pa nshita ntali pa kuti bengasambilila ifingi no kukosha icitetekelo cabo. Kanshi ifi fyalengele bakwata ubwafya bwa kufwaya ifya kulya no mwakwikala. Bamo abaishile tabakwete indalama ishingi e lyo bambi balikwete ishingi. Kanshi balitendeke ukusangwilako pa kashita akonono no kwakanya ifintu ku bantu abalefikabila.—Imilimo 2:43-47.
Abantu baleitemenwa ukushitisha ibala e lyo no kwakana ifintu. Takwali abo balepatikisha ukushitisha nelyo ukusangwilako kabili ukucita ifi takwalelenga baba abapiina. Abakwete ifyuma tabalebapatikisha ukushitisha ifyo bakwete pa kuti babe abapiina. Na lyo line, ukulingana ne fyo ifintu fyali pali ilya nshita, e lyo ne fyo batemenwe bamunyinabo, balishitishe ifyo bakwete no kusangwila ku fyalekabilwa pa kuti umulimo wa Bufumu ulelunduluka.—Linganyeniko 2 Abena Korinti 8:12-15.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa:
it-2 ibu. 61 para. 1
Yesu Kristu
“Upeela Ubumi bwa Muyayaya.” Apo Yesu alefwaya ukulanga ifyo Wishi atemwa abantu, alipeele ubumi bwakwe ubwapwililika ilambo. Ifi Kristu acitile fyalengele abasambi bakwe abasalwa ukuba ne subilo lya kuteka nankwe ku muulu e lyo na bakwata isubilo lya kwikala pe sonde ukucetekela ukuti bakaba abatekwa ba Bufumu ilyo akalateka. (Mat. 6:10; Yoh. 3:16; Efes. 1:7; Heb. 2:5) E calengele abe “Upeela Ubumi bwa Muyayaya” ku bantu bonse. (Imil. 3:15) Ishiwi lya ciGriki ilyo babomfya kuti lyalola na mu kuti, “intungulushi ikalamba,” ishiwi ilyalinganako e lyo balebomfya na kuli Mose (Imil. 7:27, 35) uwali “intungulushi” mu Israele.
Lesa ‘Uulekelela’
14 Ukulekelela kwa kwa Yehova kwalondololwa na kabili pa Imilimo 3:19 apatila: “Lapileni, kabili pilibukileni ku [kufuutwe, NW] membu shenu.” Ishiwi lya kuti ‘ukufuutwa’ lyapilibulwa ukufuma kwi shiwi lya ciGriki ilingapilibula “ukukuumuna, . . . ukufuuta nelyo ukonaula.” Ukulingana na basoma bamo, imilandile yabomfiwa pano iya mampalanya ipilibula ukufuuta ifyalembwa. Calecitwa shani ico? Ku kale inki balebomfya yalepangwa ne mfita, ifinyamuti, na menshi. Pa numa fye ya kulemba na inki wa musango yo, umuntu kuti abuula umwepu wabomba no kufuute fyo filembo. Muli uku kulondolola e mo inkumbu sha kwa Yehova shalangililwa bwino bwino. Ilyo Lesa alekelela imembu shesu, ciba kwati abuula umwepu no kushifuuta.
NOVEMBER 19-25
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | IMILIMO 4-5
“Balelanda Icebo ca kwa Lesa no Kushipa”
w08 9/1 ibu. 15, akabokoshi
Ifyo Amashiwi Balandile fye Yaishileba Amalembo ya Mushilo—Bushe Abena Kristu ba Kubalilapo Balishibe Ukulemba?
Bushe Abatumwa Balishibe Ukulemba?
Ilyo bakateka na bakalamba aba mu Yerusalemu “bamwene ukulandikisha kwa kwa Petro na Yohane, na pa kwiluka ukuti bali bantu abashasambilila kabili abantu yaweyawe, balapapa.” (Imilimo 4:13) Lelo bushe ca cine ukuti abatumwa bali abashasambilila? Pali ili lyashi, Baibolo ya The New Interpreter’s Bible ilandapo ukuti: “Aya mashiwi tayalolele mu kuti Petro [na Yohane] tabapitileko na ku sukulu ica kuti tabaishibe no kulemba no kubelenga. Aya mashiwi yalolele mu kuti abasambi tabasambilile sana nga filya abalebalubulwisha basambilile.”
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Imilimo
4:13—Bushe Petro na Yohane tabasambilile? Awe bali abasambilila. Balebeta ukuti “abashasambilila kabili abantu yaweyawe” pantu tabaile ku masukulu ya barabi uko balesambilisha ifya mapepo.
it-1 ibu. 128 para. 3
Abatumwa
Umulimo Balebomba mu Cilonganino ca Bena Kristu. Filya abatumwa bapokelele umupashi wa mushilo pa Pentekoste, fyalikoseshe icitetekelo cabo. Ifipandwa 5 ifya kubalilapo ifyaba mwi buuku lya Milimo ya Batumwa fyalilanda pa fyo abatumwa balangile ukushipa ilyo balebila imbila nsuma na lintu balebila pa kubuushiwa kwa kwa Yesu te mulandu no kubabika mu cifungo, ukubapuma no kubatiinya ukuti bali no kubepaya ku ba mu buteko. Pa numa ya Pentekoste, abatumwa balebombesha kabili umupashi wa mushilo walibafwile ukupanga ifilonganino ifingi ifya Bena Kristu. (Imil. 2:41; 4:4) Pa kubala, abatumwa balebila sana imbila nsuma mu Yerusalemu, e lyo balile na ku Samaria, lyena mu kulekelesha imbila nsuma yalibililwe mu calo conse.—Imil. 5:42; 6:7; 8:5-17, 25; 1:8.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa:
it-1 ibu. 514 para. 4
Ilibwe lya pa Koona
Amalumbo 118:22 yalilanda pa libwe ilyo bakakuula bakeene ilyaishileba ilibwe “lyaba pa muulu pa koona.” Yesu alandile pali ubu ubusesemo ilyo aleilandapo ukuti e “ilibwe lya pa muulu pa koona.” Mu ciGriki ishiwi lya kuti, ke·pha·leʹ go·niʹas, lyapilibulwa ukuti, ilibwe lya pa muulu pa koona. (Mat. 21:42; Marko 12:10, 11; Luka 20:17) Nga filya fine ilibwe lya pa muulu pa koona ya cikuulwa limoneka sana, Yesu Kristu na o alishibikwa ukuti libwe lyasalwa ilya mu cilonganino ca Bena Kristu abasubwa, ico bapashanya kwi tempele lya ku mupashi. Petro na o ilyo alelanda pali Kristu alilandileko pa mashiwi yaba pa Amalumbo 118:22, ukulanga ukuti e wali e “libwe” ilyo bakeene ku bantu, lelo Lesa alimusalile ukuba ilibwe lya “pa muulu pa koona.”—Imil. 4:8-12; moneni na 1 Pet. 2:4-7.
Petro na Anania Balibepele Ubufi Finshi Twingasambililako?
Anania no mukashi wakwe balishitishe ibala pa kuti basange indalama sha kwafwilamo Abena Kristu abapya. Ilyo Anania atwele indalama ku batumwa, abebele ukuti e shonse isho bashitishe ibala. Lelo ubu bwali bufi ubwafita fititi! Balifumishepo indalama shimo! Lesa asokolwelele Petro ifyacitike e co Petro aile kuli Anania no kumweba ukuti: “Te bantu ubepele iyo, ubepele Lesa.” Pa kumfwa aya amashiwi Anania awile pa nshi no kufwa! Pa numa ya ma-awala yatatu, umukashi wakwe alishile. Apo umukashi taishibe ifyacitike ku mulume wakwe na o alibepele ubufi, kabili aliwile pa nshi no kufwa afwa.
NOVEMBER 26–DECEMBER 2
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | IMILIMO 6-8
“Icilonganino ca Bena Kristu Icali Icipya Calyeshiwe”
“Tufwile Ukunakila Lesa”
17 Muli ici cilonganino icipya nomba mwali ubwafya ubukalamba nga nshi ubwaleleta umwenso. Bwali bwafya nshi? Abengi abasambi abalebatishiwa bali beni mu Yerusalemu e lyo kabili balefwaya ukusambilila ifingi ilyo tabalabwelelamo ku mwabo. Abasambi abaleikala mu Yerusalemu bali-itemenwe ukusangula indalama isha kwafwilishako abaishile muli uyu musumba ukulashitamo ifya kulya ne fintu fimbi. (Imil. 2:44-46; 4:34-37) Pali iyi nshita, kwalimine ubwafya ubwalefwaikwa ukucenjela pa kubupwisha. Pa “kwakanya” ifya kulya, bamukamfwilwa abalelanda iciGriki “tabalebakanyako.” (Imil. 6:1) Nomba bamukamfwilwa abalelanda iciHebere bena, lyonse balebapeela. Kanshi ubwafya bafwile bakwete, kapaatulula. Imilandu imo pamo ngo yu twalandapo kuti yaleta amalekano.
“Tufwile Ukunakila Lesa”
18 Abatumwa abaleimininako ibumba lyaletungulula ilya cilonganino icaleya cilekula, balimwene ukuti te kuti ciwame kuli bena “ukuleka ukusambilisha icebo ca kwa Lesa no kulayakanya ifya kulya.” (Imil. 6:2) Pa kuti bengapwisha ubwafya, baebele abasambi ukufwaya abaume 7 “abaisulamo umupashi na mano” abo abatumwa bengasonta ukubomba ‘umulimo walekabilwa.’ (Imil. 6:3) Abaume abafikapo balefwaikwa pantu tabali no kulabomba fye umulimo wa kwakanya ifya kulya epela lelo kwali no mulimo wa kusunga indalama, ukushita ifintu, e lyo no kusunga bwino ifyalembwa. Abaume bonse abo basalile bakwete amashina ya ciGriki, nalimo aba bena balibatemenwe kuli bamukamfwilwa abakalipe. Pa numa ya kupepa sana pa kufwaya aba kubomba uyu mulimo, abatumwa basontele abaume 7 aba kubomba ‘umulimo uwalekabilwa.’
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa:
Stefani—“Uwali Uwa Mutembo Nga Nshi Kabili Uwakwatishe Amaka”
2 Ifyo icinso ca kwa Stefani camoneka pali iyi nshita fyabapapusha. Bakapingula bamulolesha kabili bamona ukuti icinso cakwe “cilemoneka nge ca kwa malaika.” (Imil. 6:15) Bamalaika babila ubukombe bwa kwa Yehova Lesa, kanshi tabatiina nangu cimo kabili balishipa. E fyo na Stefani ali—nangu fye ni bakapingula abamupata sana nabamona ukuti ali fye uwashipa kabili taletiina. Cinshi cilengele ukuti abe fye uwashipa?
Ukubila “Imbila Nsuma Pali Yesu”
16 Abena Kristu muno nshiku balikwata ishuko lya kubombako umulimo nga ulya uwabombele Filipi. Ilingi fye, balabila ubukombe bwa Bufumu ku bantu abo bakumanya fye mu ncende shalekanalekana, pamo nga pa lwendo. E lyo ilingi, cilailanga fye apabuuta tuutu ukuti nga bakumanya umuntu uuli no mutima wa kumfwa taciba fye nkuma. Ifi e fyo tulingile ukulaenekela, pantu Baibolo yalilanda fye apabuuta ukuti bamalaika e baba pa ntanshi ya mulimo wa kushimikila pa kuti ubukombe bwingafika ku “nko shonse na ku mitundu yonse na ku ba ndimi shonse na ku bantu bonse.” (Ukus. 14:6) Yesu alisobele ukuti bamalaika e bakalatungulula umulimo wa kubila imbila nsuma. Mu cilangililo Yesu alandile pa ng’ano na mankumba, atile, ukulobolola kukaba ku mpela ya cino calo “na ba kulobolola ni bamalaika.” Alundilepo no kuti ifi ifibumbwa fya mupashi “bakalonganika no kufumya mu bufumu bwakwe fyonse ifilenga abantu ukuipununa pamo na bampulamafunde.” (Mat. 13:37-41) Lelo pa nshita imo ine, bamalaika bakalonganika abakaba impyani sha Bufumu bwa mu muulu, e lyo pa numa “ibumba likalamba” aba “mpaanga shimbi” abo Yehova umwine afwaya ukuleta mu cilonganino cakwe.—Ukus. 7:9; Yoh. 6:44, 65; 10:16.