ABACAICE BEPUSHA UKUTI
Finshi Mfwile Ukwishiba pa Fyangalo?
Ifyangalo kuti fyakwafwa nelyo kuti fyakuletelela. Ifyangalo uteya, inshila ufiteyelamo, e lyo ne nshita upoosa kuli ifyo ifyangalo e fingalenga ifyangalo fyakwafwa nelyo iyo.
Busuma nshi bwaba mu kuteya ifyangalo?
Ukuteya ifyangalo kuti kwalenga umuntu aba no bumi ubusuma. Baibolo itila ‘ukutukusha umubili kulafwa.’ (1 Timote 4:8) Ryan atile: “Ukuteya ifyangalo kusuma ukucila ukwikala fye mu ng’anda no kulateya ifyangalo fya pa kompyuta pantu kwena kulalenga umuntu atukusha umubili.”
Ukuteya ifyangalo kuti kwalenga walabombela pamo na banobe kabili kuti kwakusambilisha ukuilama. Mu Baibolo mwaliba icilangililo icilanda pa cangalo icitusambilisha isambililo ilyacindama. Baibolo itila: “Ababutuka ulubilo babutuka bonse, lelo umo fye e upokelela icilambu.” Lyena ilanda no kuti: “Onse uuli mu mangalo ya kucimfyanya alailama muli fyonse.” (1 Abena Korinti 9:24, 25) Bushe aya amashiwi yalola mwi? Yalola mu kuti pa kuti uuli mu mangalo akonke amafunde, alingile ukuilama e lyo no kubombela pamo na bambi. Abigail uuli ne myaka 17 na o atile: “Ukuteya ifyangalo kwalinsambilisha ukubombela pamo na banandi e lyo no kulaumfwana nabo.”
Ukuteya ifyangalo kuti kwalenga umuntu apanga ifibusa. Ifyangalo filalenga abantu balaumfwana. Jordan atile: “Mu fyangalo ifingi mulaba ukucimfyanya, lelo nga tamuleteyela ukucimfyanya, ukuteya ifyangalo kulalenga mwalaumfwana sana ne fibusa.”
Bubi nshi bwabamo?
Ifyangalo uteya. Baibolo itila: “Yehova aceeceeta umulungami no mubifi, Na onse uwatemwa ubunkalwe alimupata.”—Amalumbo 11:5.
Mu fyangalo fimo mulaba ubunkalwe. Ku ca kumwenako, Lauren uuli ne myaka 21 atile: “Icilenga abantu balecimfyanya mu bwangalo bwa kupoosa inkonya, kufwaya ukuuma abanabo. Kanshi apo fwe Bena Kristu tatulwa ulubuli, mulandu nshi twingalatambila abantu abaleuma abanabo?”
Ifyo ulingile ukutontonkanyapo: Bushe utontonkanya ukuti caliba fye bwino ukutamba nelyo ukuteya ifyangalo umwaba ubunkalwe pa mulandu fye wa kuti umona kwati iwe te kuti uficite? Ifi nga e fyo utontonkanya, ninshi uleibukisha amashiwi yaba pa Amalumbo 11:5 ayalanda ukuti Yehova tapata fye umuntu uucita ubunkalwe, lelo alipata no muntu “uwatemwa ubunkalwe.”
Inshila ufiteyelamo. Baibolo itila: “Tamukansana nelyo ukuibililika, lelo mwali-icefya pantu mumona bambi ukuti balimucila.”—Abena Filipi 2:3.
Kwena amabumba yabili nga yaleteya icangalo, kulaba ukucimfyanya, lelo nga ca kuti bonse balefwaisha ukucimfya, icangalo te kuti ciwame. Brian atile: “Calyanguka ukukwata umupashi wa kufwaisha ukucimfya, kabili nga walishibisha ukuteya icangalo, cilafya ukuicefya.”
Ifyo ulingile ukutontonkanyapo: Chris uuli ne myaka 18 atile: “Tulateya umupila cila mulungu kabili ilingi line kulaba abaicena.” Kanshi ulingile ukuyipusha ukuti, ‘Finshi ilingi line ifilenga umuntu aicena ilyo aleteya icangalo? Finshi ningacita pa kuicingilila?’
Inshita upoosa kuli ifyo ifyangalo. Baibolo itila: “Mwishibe bwino bwino ifyacilapo ukucindama.”—Abena Filipi 1:10.
Ulingile ukubika sana amano ku fyacindamisha, e kutila ifya kwa Lesa. Ifyangalo ifingi ifyo wingateya nelyo ukutamba kuti fyakupoosela inshita iikalamba. Daria atile: “Nalekansana sana na bamayo nga ca kuti napoosa inshita iikalamba ku kutamba ifyangalo fya pa TV, mu nshita ya kubomfya iyo nshita ukucita ifintu fimbi ifyacindama.”
Ukutemwisha ifyangalo kwaba kwati kulunga umucele uwingi mu fya kulya ulelya
Ifyo ulingile ukutontonkanyapo: Bushe ulomfwila abafyashi bobe nga bakupandako amano pa fyo ulingile ukucindamika sana? Trina uuli ne myaka 19 atile: “Inshita shimo ine na bana banandi twalefilwa ukubomba imilimo iyacindama pa mulandu fye wa kutamba ifyangalo, kabili bamayo balitemenwe ukutweba ukuti abo twaletamba balabafolesha, kabili baletwipusha ukuti, ‘nomba imwe ni bani bamufolesha?’ Ico balelandapo ca kuti, abateya ifyangalo bena e ncito yabo. Nomba ifwe nga tatubikile amano ku fya ku sukulu ne milimo imbi iyacindama, cikatwafya ukusanga umwa kwikalila nga twakula. Kanshi icikalamba ico bamayo balelandapo ca kuti tatulingile ukucindamika sana ukutamba nelyo ukuteya ifyangalo.”