Ukusunga Ubumi bwa Bana

LIPOTI umo uwa nomba line uwa ba United Nations Children’s Fund (UNICEF), The Progress of Nations (Ukulunduluka kwa Nko), alangilila ukuti mu kumonekesha mu fyalo ifingi muli ukuwaminako kwa mibele ya bumi bwa bana. Icipimo ca mfwa isha bana abashilafika pa myaka isano nacicepa mu fyalo ifingi pa mulandu wa kubombela pamo ukwa mabuteko no tubungwe twa pa kati ka nko. Nangu ni fyo, na kabili lipoti wa The Progress of Nations alangilila ukuti cila mwaka amamilioni ya myeo ya baice kuti yatengelwa ukupitila mu kubomfya inshila ishayanguka kabili ishishakwato mutengo, maka maka mu fyalo ifipiina. Abafyashi muli ifi fyalo ukubikako na fimbipo nalimo kuti banonkelamo mu kutubulula ukwakonkapo ukuli muli lipoti.

Ukonsha kwi beele. Ukupanda amano ukwa lipoti kutila: “Ukonsha kwi beele e citendekelo cawamisha ku bumi busuma ne miliile isuma.” Ba World Health Organisation (WHO) (Icipani Icilolekesha pa fya Butuntulu bwa Bumi mu Calo Conse) batila, “ukucila pali milioni umo uwa myeo ya tunya kuti yapusushiwa nga ca kuti mu myeshi 6 iya kubalilapo, tonse utunya twaleonshiwa fye kwi beele.” Apo ifipatala na makiliniki ukwa kupaapila fyaba ifya kumwenako ifya maka, ba UNICEF na ba WHO baletuninkisha ifipatala ukukwata “amapekanyo ya kusakamana bwino abana.” Ubufwayo bwabo buli bwa kukoselesha ifipatala ukwaafwa no kupanda mano ayasuma ku bafyashi ba tunya pa lwa konsha kwi beele.

Ubusaka na menshi ayasuma. Lipoti alanda ukuti: “Ubonaushi bwa malwele kuti bwacefiwa apakalamba mu kubomfya amenshi ayasuma, ukubomfya ifimbusu, ukusamba ku minwe ilyo tatulaikata ifilyo, e lyo no kupekanya no kusunga ifilyo busaka busaka.” Amenshi ayasuma yalakabilwa ku bumi bwa mwana no bwa lupwa nangu cingati mu bwikashi ubwingi cipindo kupikintika pa kuyasanga mu kukumanina.

Imiliile. Ukulingana na lipoti, ukusanshako vitamini A ku miliile kuti kwacincintila amamilioni yatatu aya mfwa sha bana cila mwaka. Lipoti ashimiko ukuti ukupikulula ubu bwafya kuti kwacitwa kabili kwalyanguka, kabili ukupitila mu kuwamya imiliile, ukusanshako fimo ku filyo, atemwa ukusalanganya umuti wa vitamini A kuti kwapwisha ubwafya. Ukusalanganya umuti wa vitamini A uwa mutengo wa masenti yabili ku bana abanono imiku ibili nelyo itatu mu mwaka, kale kale kulebomba bwino mu fyalo ifyabulisha vitamini A. Na kabili calikoseleshiwa ukulya ifilyo pamo nga mapapao, embe, bakalota, imisalu iyakatapakatapa, na mani.

Umuti wa Oral Rehydration Solution (ORS). Ba UNICEF basosa ukuti hafu wa mfwa isha bana cila mwaka ishilengwa ku bulwele bwa kupolomya kuti shacincintilwa mu kubomfya ukusakaanya ukushakwata mutengo kabili ukwayanguka ukupekanya, ukwa menshi ayasuma, umucele, na shuga atemwa ubunga bwa mupunga.a Abafyashi na kabili balingile ukutwalilila ukupeela umwana ifya kulya. Kale kale, ishi nshila shilepususha imyeo ukufika kuli milioni umo cila mwaka.

[Futunoti]

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 25]

WHO