Imimwene ya Baibolo

Bushe Ukusena Kwalilubana?

“Mulandu nshi tutontonkanishisha ukuti ukusena kwaba kwangasha fye umo, nelyo ukuti kulalufya, nelyo ukuti kwalilubana? Te fyo kwaba! Cangalo fye! Kabili cangalo ico bonse banonkelamo pa mulandu wa kuti ulelenga umbi ukuba ne nsansa.”—E fyasosele Susan Rabin, umukalamba wa School of Flirting (Isukulu lya Kusena), iya ku New York City.

ABANTU abengi bamona ukusena nge cintu caba fye bwino, icishalubana, kabili icikabilwa ku kupanga no kusungilila ifibusa. Mu fyalo fya ku baNgeleshi, nomba balefusha ifitabo, ifipande fya bamagazini, na makosi yaibela ifisambilisha ukubomfya umubili, imimininine pa kuti ucebushe umo, imiloleseshe, ifintu fikabilwa ku “kusena.”

Bushe ukusena cinshi? Kwaba ubulondoloshi bwalekanalekana no kwilula. Dikishonari imo yalondolola ukusena nge mibele iya “cintemwa ca kwangala fye nelyo kucincimusha umo ku kuleka alale nobe.” Dikishonari na imbi ilondolola ukusena ngo kulangisha “icintemwa ukwabula imifwaile ine ine.” Na muli fyo, cimoneke fyo abengi baishiba ukuti uusena ni umo uulangisha icintemwa ku muntu ukwabula imifwaile ya kuupana. Bushe tufwile ukumona ukusena nge cintu cishabipa? Bushe cinshi Baibolo ilanda pa lwa kusena?a

Nangu cingati ukusena takwalandwapo mu Malembo mu kulungatika, kuti twaishiba imimwene ya kwa Lesa. Mu nshila nshi? Kupitila mu kubebeta ifishinte fya Baibolo ukukuma kuli uyu mulandu. Na muli fyo tulundulula ‘ukulingulula kwesu kukuleka tupaatulule ubusuma ukubulekanya no bubi.’ (AbaHebere 5:14) Ica kubalilapo, natumone nga ca kuti ukusena kwalilinga ku baba mu cupo.

Tutile umo Alyupa Nelyo Ukuupwa

Caba fye ica cifyalilwa ku baupana ukwangashanya ilyo bali beka. (Linganyeniko Ukutendeka 26:8.) Lelo ukucite ca musango yu ku muntu mushaba nankwe mu cupo takumfwana ne fishinte fya kwa Lesa. Yehova alefwaya ukuti abaupana baleba abapalamisha kabili abacetekelana. (Ukutendeka 2:24; Abena Efese 5:21-33) Amona icupo ngo kulundana kwashila kabili ukubelelela. Pa lwa kwa Lesa, Malaki 2:16 asosa ukuti: ‘Apata ukulekana.’b

Bushe imimwene ya kwa Lesa pa lwa cupo ilasuminisha uwa mu cupo ukulasena? Mulandu ukalamba, apantu uwaba mu cupo uusena alasaalula ukutantika kwa kwa Lesa ukwa cupo ukwashila. Na kabili, Abena Efese 5:33 bakambisha umulume wa Bwina Kristu ‘ukutemwa umukashi wakwe ifyo aitemwo mwine’ no mukashi ‘ukuba na katiina ku mulume wakwe.’ Bushe ukusena ukubalamuna akalumwa, kulalangisha ukutemwa nelyo umucinshi ku mwina mobe?

Icacilishapo ukukakala cishinka ca kuti ukusena kuti kwalenga umo ukucita ubucende, ulubembu ulo Yehova mu kulungatika asenuka kabili ubo alondolola ngo kufutika. (Ukufuma 20:14; Ubwina Lebi 20:10; Malaki 2:14, 15; Marko 10:17-19) Cine cine, Yehova amona ubucende ukuba icabipisha nga nshi ica kuti alasuminisha na umo ukulekana no mwina mwakwe uwacito bucende. (Mateo 5:32) Bushe lyene, kuti twatontonkanya ifyo Yehova kuti asuminisha umusango wabipa uwa kusena ukuti ni mulesha citendwe? Lesa te kuti acisuminishe nga fintu fye umufyashi wakwata ukutemwa te kuti asuminishe umwana wakwe umunono ukwangasha umweele waatwa.

Ukulosha ku bucende Baibolo isoka ukuti: “Bushe umuntu kuti asendelo mulilo pa cifuba cakwe, na malaya yakwe ukupya iyo? Bushe umuntu engenda pa misolilo, na makasa yakwe ukubabuka iyo? Ifyo fine uwaingila kuli muka munankwe: onse uwakumyako takabe uwa kaele.” (Amapinda 6:27-29) Nangu cibe fyo, nangu cingati ubucende tabucitilwe, uwaba mu cupo uusena kuti ailetela fye amafya na yambi—ukuibimba mu cintu citwa “icintemwa ca lwa nkati.”

Icintemwa ca lwa Nkati

Abantu bamo balifwaya umbi ku nse ya cupo, nangu cingati tabalaala pamo. Nangu cibe fyo, Yesu asokele ukuti: “Onse uulolesho mwanakashi no kumufwaya, nacita nankwe ubucende mu mutima wakwe.” (Mateo 5:28) Mulandu nshi Yesu aleseshe ukufwaya kwa kulala na umo ukupelela fye mu mutima?

Umulandu umo wa kuti “mu mutima e mufuma . . . ubucende.” (Mateo 15:19) Nangu cibe fyo, ukwampana kwa musango yu kwalibipa nangu cingati takufikile ku bucende. Mu nshila nshi? Icitabo cimo pali ili lyashi cilondolola ukuti: “Icintu icili conse nelyo ukwampana ukuli konse ifikusendela inshita sana na maka mu cupo cobe cimo cine no kubulwa bucishinka.” Ca cine, ukutontonkanya pali umo kwati mwina mobe kulenga iwe ukukanapoosa inshita no mwina mobe, ukukanamusakamana, no kukanamutemwa. Ukulanguluka ikambisho lya kwa Yesu ilya kuti tulecitila bambi ifyo twingafwaya batucitile, uwaba mu cupo uusena alekabila ukuipusha ukuti, ‘Bushe kuti nayumfwa shani nga ca kuti umwina mwandi e fyo alecita ku muntu umbi?’—Amapinda 5:15-23; Mateo 7:12.

Ni shani nga ca kuti umuntu alatontonkanya pali umo mu nshila ishalinga nge yi, cinshi afwile ukucita? Uwaba mu cupo uutontonkanya pali umo mu nshila ishalinga aba nga namutekenya uuleshinshiila ilyo aleensha. Alekabila ukwibukila imibele alimo no kubombelapo ilyo line fye ilyo icupo cakwe na bucibusa na Lesa tafilaonaulwa. Yesu alangilile ukukabila kwa kubombelapo ilyo line fye lintu asosele ukuti ne cintu icawamisha nge linso cifwile ukutonkolwa nelyo ukuboko ukuputulwa nga kuti fyaonaula ukwiminina kusuma ukwa umo kuli Lesa.—Mateo 5:29, 30.

Na muli fyo kuti cabamo amano ukucefyanyako ukumonana no yo muntu. Mu kushininkisha, musengauke ukuba babili no yu muntu, kabili nga mubomba nankwe, mwilalanda sana pa fya cintemwa. Kuti cakabilwa fye no kuleka ukulamonana no yu muntu. Lyene, umo afwile ukulama sana amenso yakwe, amatontonkanyo, ukuyumfwa, ne ncitilo. (Ukutendeka 39:7-12; Ilumbo 19:14; Amapinda 4:23; 1 Abena Tesalonika 4:4-6) Yobo uwali uwaupa, aimike ica kumwenako cisuma lintu atile: “Napinge cipingo nabika ku menso yandi; nga kanshi ningatamba shani umukashana?”—Yobo 31:1.

Nga fintu caumfwika, uwa mu cupo tafwile ukulasena pa mulandu wa kuti calibipa kabili te ca mu malembo. Nangu cibe fyo, bushe Baibolo ilandapo shani pa kusena kubimbilemo abashimbe beka beka? Bushe kulingile ukumonwa nge calinga, icishalubana, nelyo icikabilwa ku kukwata cibusa uushili umwaume munobe nelyo umwanakashi? Bushe kuti mwafuma ifyabipa?

Ni Shani pa lwa Bashimbe?

Tapaba icalubana nga ca kuti abantu babili abashimbe nabatemwana, kulila fye balefwaya ukuupana kabili balesengauka imyendele ishasanguluka. (Abena Galatia 5:19-21) Ici cintemwa kuti cabako ilyo batendeka fye ukwishishanya lintu icupo cicili ukutali. Ici tacabipa nga ca kuti imifwaile ili fye bwino. Incitilo ya musango yu tayaba kusena.

Ni shani nga ca kuti abantu abashimbe balesena ku kucincimushanya fye? Kuti camoneka nge cishabipa, apo bashimbe. Nangu cibe fyo, langulukeni ukukalifiwa kwingafumamo. Nga ca kuti ukusena kwa umo kwamonwa ngo kulangilila ifyo alefwaya mu koopane e lyo waisaishiba ukuti te fyo cili, kuti wakalifiwa sana. Fintu amashiwi ya pa Amapinda 13:12 yaba aya cine ayatila: “Icacetekelwa icashimba cilwaliko mutima; lelo icafwaiwa icaisa muti wa mweo”! Nangu cingati abantu babili kuti batila nabeshiba ifyo bonse tabalecimona nge cingatungulula ku cupo—bushe bonse kuti bashininkisha ifyo umo aletontonkanya nelyo ukuyumfwa? Baibolo yasuka ukuti: “Umutima wa kufutika ukucile fintu fyonse, kabili walilwalisha; ni ani engawishiba?”—Yeremia 17:9: linganyeniko Abena Filipi 2:4.

Na kabili, langulukeni pa bubi bwa bulalelale, ne fingafumamo pamo nga malwele nelyo amafumo ya kupula. Ubulalelale bwalibindwa mu Malembo, kabili na babucita tabasenaminwa kuli Lesa. Mano mano umutumwa Paulo asokele Abena Kristu ukuti nga balefwaya ukulwisha ukutunkwa, balekabila ‘ukulenga fifwe ifya filundwa fyabo . . . ku bulalelale’ no kusengauka “umufimbila wa lunkumbwa” uutungulula ku bulalelale. (Abena Kolose 3:5; 1 Abena Tesalonika 4:3-5) Pa Abena Efese 5:3, atupandako amano ukuti ubulalelale ‘bwilumbulwa,’ e kuti, mu nshila ingabimbula ukufwaya kwalubana. Ukusena takumfwana no ku kufunda. Lesa abinda fye no kulanshanya kwabipa pa fya kulaalana.

Ifishinte fya Baibolo fisokolola ukuti ukulasena kuti kwaba cintu cabipa ku bantu banensu no kuba icamusaalula kuli Yehova, Katendeka wa cupo. Ifyo Baibolo yalandapo pa lwa kusena kwalubana cine cine kwaba kutemwa kabili ukwakondenkana, apo kucingilila abantu ku kukalifiwa. E co abatemwa Lesa bakulataluka ku kusena kushalinga kabili bakalamona abanakashi nelyo abaume mu musangwela no mucinshi.—1 Timote 2:9, 10; 5:1, 2.

[Amafutunoti]

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 16]

© The Curtis Publishing Company