Lintu Isubilo no Kutemwa Fyabwela

ABAFYASHI, bakafundisha, na bambi ababomba na bana kukula balishiba ukuti bena nelyo abacaice nelyo umuntu uuli onse tabengalula icalo. Kwaliba ukusonga kukalamba ukulebomba uko umuntu ashingalesha. Lelo fingi ifyo ifwe bonse twingacita ku kusangwilako ku nsansa sha bacaice, ubumi, no kubomba bwino mu bumi.

Apo ukucingilila kwaliwamapo ukucila ukundapa, abafyashi bafwile ukutontonkanya sana pa lwa fyo imikalile yabo ne fyo batangisha fingalula imibele ne ncitilo sha bana babo. Ukutemwa no kusakamana mu ng’anda filacingilila nga nshi ku ncitilo sha kuyonaula. Cimo ico abacaice bafwaisha caba kukwata uwingabomfwikisha. Nga ca kuti abafyashi tabengomfwikisha abana, abantu bashakwata imibele isuma e bakabomfwikisha.

Bushe cinshi ici cilepilibula ku bafyashi ilelo? Paatuleniko inshita ya kuba pamo na bana ilyo baleikabila—lintu bali abaice. Ku ndupwa ishingi ici tacayanguka. Balatukuta pa kuti baliishe ulupwa kabili ici cilenga ukuti abafyashi bonse babili balebomba. Abo abaitemenwa kabili abaipusula ku kuleka bakwate inshita yafulilako iya kuba na bana babo balilobolola icilambu ca kumona abana babo abaume na banakashi baletunguluka mu bumi. Nangu cibe fyo, nga fintu cilandilwepo kale, inshita shimo nangu abafyashi bengabombesha shani, abana babo balaba na mafya yakalamba.

Ifibusa na Bakalamba Bambi Kuti Baafwa

Inkondo, ukwikata kama, no kucusha abacaice fikabila abakalamba babasakamana cine cine ukubombesha nga nshi ku kubaafwa. Abacaice bacushiwa ku fyabipa ifyo bapitamo pambi te kuti bankuleko bwino ku kubombesha kwa kubaafwa. Kuti capilibula ukupaatulako inshita yenu iikalamba no kubombesha nga nshi. Mu kushininkisha ukubasuula nelyo ukubakaana te cintu ca mano nelyo icabamo ukutemwa. Bushe kuti twabombesha ku kulangilila icikuuku cilekabilwa no kutemwa ku bengafwaya ukuipaya?

Te bafyashi fye beka lelo ifibusa na bana banabo balakabila ukuba abaibukila sana ku kumona imibele mu bacaice iingalangilila ukukanashikatala lwa mu nkuntu. (Moneni umukululo uleti “Ubwafwilisho Bwafikapo Bulakabilwa,” ibula 8.) Nga ca kuti ifishibilo eko fili angufyanyeni ukukutika ku mafya yabo. Nga kuti mwacicita esheni ukulenga abacaice ukulanda ifili ku mutima ukupitila mu kubepusha ifipusho fyabamo icikuuku ku kulenga bashininkishe ukuti muli cibusa cabo cine cine. Ifibusa fyacetekelwa na balupwa kuti baafwilisha abafyashi mu kubomba ne mibele yaafya; lelo, kwena, balingile ukucenjela ukuti tabasendele icifulo ca bafyashi. Ilingi ukufwaya ukuipaya pa bacaice kwaba kupaapaata kwa kufwaya ukupooswako amano—ukupooswako amano ku bafyashi.

Ica bupe cimo icawamisha ico umuntu engapeela uwacaice caba lisubilo lyakosa ilya nshita ya ku ntanshi, ukulenga umo ukufwaya ukuba no bumi. Abacaice abengi balisa mu kwishiba bucishinka bwa malayo ya Baibolo aya calo cisuma icili no kwisa mu kwangufyanya.

Ukupusushiwa ku Kufwayo Kuipaya

Ku Japan, umukashana uyo ilingi alefwaya ukuipaya asosele ukuti: “Imiku ubwingi nafwaya ukuipaya. Lintu nali akana kaletankila, nalicendelwe ku muntu nacetekele. . . . Ku numa, nalilemba bakalata abengi ukusosa ukuti ‘Ndefwaya ukufwa’ ukuti tapali ico ndeikalila. Nomba ndi umo uwa Nte sha kwa Yehova, kabili nomba ndi kabila wa mbila nsuma uwa nshita yonse, lelo inshita shimo ili tunko lilesa. . . . Lelo Yehova alinsuminisha ukuba no bumi, e lyo cili kwati mu nshila iisuma alenjeba ukuti, ‘Twalilila ukuba no bumi.’”

Umukashana uuli ne myaka 15 uwa ku Russia atile: “Lintu nali ne myaka 8, natendeke ukuyumfwa ukuti tapali uwantemwa. Abafyashi bandi tabakwete inshita ya kulanda na ine, kabili naleesha ukuipikulwila amafya yandi. Naliitalwishe ku bantu. Ilingi twaleumana na balupwa. Lyene natendeke ukutontonkanya pa lwa kuipaya. Fintu nali uwa nsansa ukukumanya Inte sha kwa Yehova!”

Kabili ukufuma ku Australia kwaisa ifi fyebo fya kukoselesha kuli Cathy, uuli ne myaka mu kubangilila kwa ba 30, ifilangilila ukuti umo kuti aba ne subilo na kabili, asosa ukuti: “Naleloota pa lwa nshila shalekanalekana isha kuipailamo kabili nasukile nafwaya ukuipaya. Nalefwaya ukufuma muli ici calo, umwaisula ukukalifya, icipyu, no kubulwe mifwaile. Ukupopomenwa kwalengele ukuti cinkosele ukufuma muli ‘tandabube’ naiketwemo. E co pali ilya nshita ukuipaya kwamoneke nge casuko.

“Lintu naumfwile pa lwa kuti isonde likaba paradise, pamo no bumi bwa mutende kabili ubwa nsansa kuli bonse, nalififulukishe. Lelo camoneke nge cishingacitika. Nangu cibe fyo, panono panono natendeke ukumfwikisha ifyo Yehova amona ubumi na fintu umo umo uwa ifwe aba uwa mutengo mu menso yakwe. Natendeke ukuyumfwa uwacetekela ukuti kwaliba isubilo lya ku ntanshi. Nasukile nasanga inshila ya kufumina muli ‘tandabube.’ Nangu cibe fyo calinkosela ukufumamo. Inshita shimo nalepopomenwa, no kuyumfwa uwapelenganishiwa nga nshi. Lelo ukutonta pali Yehova Lesa kwanengele ukupalamisha kuli wene no kuyumfwa uwacingililwa. Ndatasha Yehova pali fyonse ifyo ancitila.”

Takwakabe Imfwa sha Bacaice na Kabili

Ukupitila mu kusambilila Baibolo, uwacaice kuti aishiba ukuti kwaliba icawama ico twingenekela—ico umutumwa wa Bwina Kristu Paulo eta “umweo wine wine.” Afundile umulumendo Timote ukuti: ‘Konkomesha aba fyuma . . . ukuti becetekele fyuma fya mulesha, kano Lesa wa mweo uutupeeleshe fintu fyonse ifya muilemeno; ubebe ukucite cisuma, ukuba abacindama ku milimo isuma, . . . abaitutilile fyuma fisuma ifya bwikashi ubukesa, ukuti bekate ku mweo uwabo mweo wine wine.’—1 Timote 6:17-19.

Na muli fyo ukufunda kwa kwa Paulo kupilibula ukuti tufwile ukubombela pamo na bantu bambi, ukubaafwa ukuba ne subilo lyakosa ilya ku ntanshi. “Umweo wine wine” e co Yehova alaya mwi sonde lyakwe ilipya ilya “myulu ipya ne calo cipya.”—2 Petro 3:13.

Abacaice abengi abatontonkenyepo pa lwa kuipaya balisa mu kwishiba ukuti ukubomfya imiti ikola na bucilende fyaba fye ni nshila iitali iya ku mfwa. Ukuipaya kwaba e nshila iipi. Baisa mu kwishiba ukuti ici calo, pamo ne nkondo sha ciko, ulupato, imibele yabipa, ne nshila shabulamo ukutemwa, fikapwa mu kwangufyanya. Balisambilila ukuti ino micitile ya ici calo taingalubulwa. Balisumina sana ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa e subilo fye lya cine cine lyeka, pantu bukaleta icalo cipya umo abacaice na bantunse bonse aba cumfwila tabakalefwa nelyo ukufwaya ukufwa na kabili.—Ukusokolola 21:1-4.

[Akabokoshi pe bula 8]

Ubwafwilisho Bwafikapo Bulakabilwa

Icitabo ca The American Medical Association Encyclopedia of Medicine cisosa ukuti “abaipaya pa mulandu wa malwele ya muntontonkanya balicila pa maperesenti 90.” Citantawila aya malwele pamo ngo kupopomenwa sana (mupepi na maperesenti 15), schizophrenia (mupepi na maperesenti 10), ukukunkuma ku bwalwa (mupepi na maperesenti 7), ukukanafwaya ukubombela pamo na bantu (mupepi na maperesenti 5), na malwele yambi aya muntontonkanya (ukucepako pa maperesenti 5). Icitabo cifunda ukuti: “Uuli onse uwafwaya ukuipaya alingile ukwafwiwa. Amaperesenti 20 ukufika ku 30 aya bantu besha ukuipaya balabwekeshapo mu mwaka umo wine.” Dokota Jan Fawcett alembele ukuti: “Ukucila pa maperesenti 50 aya baipaya [mu United States] baba bantu bashaafwiwa ku ncenshi sha fya muntontonkanya.” Kabili icitabo na cimbi cisosa ukuti: “Icacindamisha pa kundapwa caba ukuti umuntu amona dokota wa malwele ya muntontonkanya ilyo line fye ku kuleka bapwishe kulya kupopomenwa.”