Ukubulwo Mutelelwe Bwafya Ubuli mwi Sonde Lyonse
BUSHE inshita shimo mulomfwe fyo imikalile yenu kuti yaonaulwa no kuti tayabe ya mutelelwe? Te imwe mweka mumfwe fyo lelo na mamilioni ya bantu e fyo bomfwa. Te mulandu ne fipindami fya fyalo, ifya mipepele, nelyo ifya bwikashi, ukubulwo mutelelwe kuleanana ngo bulwele no kucusha abantu mwi sonde lyonse.
Ukulingana na dikishonari umo, lintu imikalile yesu taili iya mutelelwe, “tulacushiwa ku mwenso no kusakamikwa.” Ukusakamikwa bwafya ubwabipisha ubwa mu nkuntu ubulengo muntu ukukanshika, uko kwingamulwalika. Lelo mulandu nshi tusakamikilwa no kumfwa ababulwo mutelelwe?
Amasakamika ku Bulaya
Mu fyalo fya ku Bulaya ifitwa capamo ati European Union (EU), umuntu umo pa bantu 6 mupiina nga nshi, e lyo amamilioni 18 tababomba, na bambi abengi balatiina ukuti incito ikapwa. Ku fyalo fya ku Bulaya, abafyashi balatiina ukuti abana babo bakabacenda ku bacenda abana. Ku calo cimo ica ku Bulaya, pa bantu batatu, babili balasakamikwa kuli bumpulamafunde. Bambi aba ku Bulaya balatiina pa mulandu wa bonaushi bwa fikwatwa, ukululunkanya, no kukowesha ifilengwa na Lesa.
Imikalile ya bantu no mwa kuliila fili mu busanso pa mulandu wa fye shiku abantu balecita na masanso yaletwa ne filengwa na Lesa. Ku ca kumwenako, mu 1997 na 1998, imfula ya citalawe, ukukonkoloka kwa matipa ayengi, na ba kalulumpunga fyalyonawile ncende shimo isha ku United States. Mu 1997, lintu imimana ya Oder no wa Neisse yabundile, incende ya pa kati ka ku Bulaya yalyonawilwe. Ukulingana na Polish weekly Polityka, imimana yabunshishe amabala ayakalamba kumo ne misumba na matauni 86 ne mishi mupepi na 900. Ifilimwa fya ndupwa shali mupepi na 50,000 fyalyonawilwe, kabili abantu mupepi na 50 balifwile. E lyo ku kutampa kwa 1998, ukukonkoloka kwa matipa kwaipeye abantu abengi ku kapinda ka ku kulyo aka Italy.
Ukusakamikwa pa lwa Mutelelwe wa Bantu Umo Umo
Lelo bushe tabaletweba ati imikalile ili iya mutelelwe ukucila imyaka 10 iyapitapo? Bushe ukupwa kwa Kukansana kwa Fyalo Fyakwatisha Ifyanso takwacefyanyako ifyanso? Ca cine, umutelelwe wa fyalo napamo waliwaminako. Lelo umutelelwe wa bantu umo umo onaulwa ku ficitika mu mayanda na mu fifulo fimbi. Nga incito yapwa nelyo tuletiina umupupu nelyo uucenda abana uubeleme pa nse, lyene te mulandu no kucefyanyako ifyanso, tulasakamikwa no mutelelwe ulapwa.
Abantu balecitapo cinshi pa mikalile yabulwo mutelelwe? Ne cacindamisha, bushe kuliko inshila ya kulenga imikalile ya bantu bonse kumo ne mikalile yenu ukuba iya mutelelwe umuyayaya? Ifi fishinka fyalalandwapo mu fipande fibili ifikonkelepo.
[Abatumtuminishe Ukubofya Ifikope Fili pe bula 3]
UN PHOTO 186705/J. Isaac
[Abatumtuminishe Ukubofya Ifikope Fili pe bula 3]
FAO photo/B. Imevbore