Abacaice Bepusha Ukuti . . .

Mulandu Nshi Nshikalila na Bafyashi Bandi?

Joaquín atile: “Bushe imikalile yabula abafyashi yali shani? Kuti natila fingi fyalengele ukuba mu bulanda. Calyafya nga nshi ukukula uwabula abafyashi aba kukusakamana.”

Abelina uwa myaka 16 atile: “Ilyo calembipila sana ni lintu abafyashi ba banandi baleisa ku sukulu mu kusaina ifipepala fintu bakafundisha batuma pa kwisale sukulu. Naleba mu bulanda no kutalalilwa. Na nomba inshita shimo ndaba no bulanda.”

UBU bwafya nabukula nga nshi shino nshiku, abacaice abengi balekula ababula abafyashi. Ku Bulaya bwa ku Kabanga abengi ni nshiwa pa mulandu wa nkondo. Muno Afrika icikuko ca AIDS calilenga abana ukushale nsansalila. Abana bamo babalekelesha fye ku bafyashi babo. Indupwa shimbi na sho shalipaswa pa mulandu wa nkondo nelyo amasanso yalengwa ne fyabumbwa.

Inshiwa e ko shali na lintu abantu balembwa mu Baibolo bali pano calo. Ku ca kumwenako, Baibolo ilalanda pa bucushi bwa nshiwa imiku iingi. (Ilumbo 94:6; Malaki 3:5) Inkondo na mafya yambi fyalepasa ne ndupwa sha pa kale. Kanshi mu Baibolo mwaliba ne lyashi lya mukashana uo abena fyalo bafumishe ku bafyashi no kumusenda ku Aramu.—2 Ishamfumu 5:2.

Mu kupalako, nalimo waba pa bacaice abengi nga nshi ababula abafyashi. Nga e fyo, ninshi nawishiba bwino fintu caba bwafya icine cine. Mulandu nshi ici cacitikiile kuli iwe?

Te Iwe Walenga

Bushe limo ulatontonkanya ukuti limbi Lesa alekukanda? Nakalimo ulafulwa pa mfwa ya bafyashi kwati batemenwe fye. Ica kubalilapo fye, ishiba ukuti Lesa takufulilwa. Imfwa ya bafyashi na yo tayali iya kuitemenwa. Imfwa yaba kalanda kaponena abantunse bashapwililika bonse, kabili limo ilapumikisha abafyashi ilyo abana bali fye abaice. (Abena Roma 5:12; 6:23) Cimoneka kwati na Yesu Kristu wine alifwililwe wishi watemwikwa umuleshi, Yosefe.a Iyo mfwa cine cine tayali pa mulandu wa lubembu lwa kwa Yesu.

E lyo ufwile no kwishiba ukuti tuleikala mu “nshita ishayafya.” (2 Timote 3:1-5) Ulukaakala, inkondo na bumpulamafunde, fyalipaisha bengi nga nshi muli ino myaka. Bambi na bo balifwa ku mulandu wa “nshita ne ca mankumanya” ifiponena bonse. (Lukala Milandu 9:11) Kwena imfwa ya bafyashi kuti yakuletela nga nshi ubulanda, lelo te iwe walenga. Mu cifulo ca kucula no kuipeele milandu nelyo ukupana no kufwa ku cikonko, ufwile ukusansamuka pantu Lesa alilaya ukuti kukesaba ukubuuka.b Yesu asobele ati: “Mwisunguka pali ici; pantu inshita ileisa, iyo bonse aba mu nshishi bakomfwamo ishiwi lyakwe, no kufumamo.” (Yohane 5:28, 29) Abelina ulya tulandilepo pa kubala, atile: “Ukutemwa Yehova no kwishibo kuti kukesaba ukubuuka, fyalingafwa apakalamba.”

Ni shani nga ca kuti abafyashi bobe e po baba nomba balikulekelesha? Lesa afwayo kuti abafyashi basunge no kukusha abana. (Abena Efese 6:4; 1 Timote 5:8) Lelo, ku ca bulanda, abafyashi bamo balilanga ‘ukumalala’ kwa cipesha mano ku bana. (2 Timote 3:3) Bamo ni co tababa na mwa kulosha ku mulandu wa bupiina, balikunkuma ku miti ikola, balipooswa mu cifungo, nelyo balikunkuma ku bwalwa. Nomba kwena abafyashi bamo abalekelesha abana ciba fye ni bukaitemwe. Te mulandu ne calenga, ukwikala uwabula abafyashi bwafya icine cine. Lelo ici tacilolele mu kuti walilufyanyapo fimo nelyo ukuti ufwile ukukalifya umutwe ku kuipeele milandu. Pantu abafyashi bobe e bakalubulula kuli Lesa pa misungilwe yobe. (Abena Roma 14:12) Nomba kwena nga ca kuti tawaba na bafyashi pa mulandu wa fyacitike ifya kuti tapaali inshila bengasengaukilamo, ku ca kumwenako nga cali masanso yalengwa ne fyabumbwa nelyo ukulwala, ninshi tapali uwa kupeela umulandu! Isubilo lya kwisamonana na kabili e ko lyaba, te mulandu ne fyo inshita shimo cafya ukusansamuka.—Linganyako Ukutendeka 46:29-31.

Bwafya Ubukalamba nga Nshi

Pali ino nshita, kuti uleculile fingi mu mikalile yobe. Lintu akabungwe ka United Nations Children’s Fund kafwailishe muli kampeni baleita abati Children in War, kasangile ukuti: “Abana bashisungwa ku bafyashi e baba mu bwafya nga nshi, bekala mu bucushi ubwine bwine, imikulile yabo taiba bwino kabili balabacusha na ku bantu. Ukubulwa abafyashi e bwafya ubukalamba nga nshi ku bana.” Na iwe wine nalimo kuti waba no bulanda no kufulunganishiwa.

Ibukisha Joaquín ulya tulandilepo pa kubala. Ilyo abafyashi bakwe bapaatukene, balimulekeleshe capamo na bana banankwe. Ali fye no mwaka umo iyo nshita, kanshi abamukushishe baali ni nkashi shakwe abali abakalambako. Alondolola ati: “Naleipusha uko abafyashi besu baile, pantu nalemona abanandi bonse baba na bafyashi. Kabili lintu nalemona bawishi bamo baleangala na bana, naletontonkanya ati kanshi nga e batata.”

Ukusanga Ukwaafwa

Nangu ca kuti ukukula uwabula abafyashi kwalikosa nge fyo, tacilolele mu kuti ukaifwila fye. Lintu kwaba ukukwaafwa no kukukoselesha, kuti waikala bwino no kubomba ifikankaala. Ifi kuti limbi uleumfwa kwati kuwamya fye lyashi, na kucilisha nga ca kuti uli mu bulanda no kupelelwa. Lelo ufwile ukwibukisha ukuti ilingi fwe bantu ilyo twapelelwa, tumona kwati calaala capwa, nalyo line tawakulacula fye pe. Muli Lukala Milandu 7:2, 3, mwaba amashiwi ayatila: “Cisuma ukuya ku ŋanda ya kuloosha, ukucilo kuya ku ŋanda ya mutebeto . . . Ubulanda bwawamo kucile nseko; pantu mu bulanda bwa cinso e muwamo mutima.” Cine cine, ukulila no kuba no bulanda lintu kwapona ubwafya bwakakala, caliba fye bwino kabili cilacefyanyako ukukanshika. Cimbi na co icikakwaafwa nga nshi, kulondolola amafya ulepitamo ku munobe uo wacetekela nelyo ku muntu wakosoka mu cilonganino.

Inshita shimo kuti ulefwaya fye ukwishiba weka ifilekucusha. Nomba Amapinda 18:1 (muli Baibele wa Cibemba uwa mu 1983) yasoka ayati: ‘Umuntu uwikala eka e ucita fye ifili mu mano yakwe umwine; ukumupandapo amano kumukalifya umutima.’ Cilaafwa nga nshi ukulondolola amafya ku muntu wa cikuuku kabili uulangulukilako. Amapinda 12:25 yatila: “Ukusakamana kwa mu mutima wa muntu kulaukontamika; lelo icebo cisuma ciulengo kusamwa.” Kano fye walondolwela umuntu ‘ifikusakamike,’ e lyo wingomfwe “cebo cisuma” ukufuma kuli wene.

Ni bani wingalondolwela? Bantu baba mu cilonganino ca Bwina Kristu. Yesu alaile ukuti mu cilonganino ukasangamo ‘bamunonko, inkashi na banoko’ aba kutemwa kabili aba kukusakamana. (Marko 10:30) Joaquín ebukisha ukuti: “Ukubishanya na Bena Kristu banandi kwalengele imikalile yandi ukuwama nga nshi. Ukusangwa lyonse ku kulongana kwanengele ukucilapo ukutemwa Yehova no kufwaisha ukumubombela. Bamunyina bakosoka balekoselesha no kufunda ulupwa lwesu. Ino nshita, bamo pali balya bamunyinane ne nkashi ni bakashimikila ba nshita yonse.”

Ibukisha na kabili ukuti Yehova ni “shibo wa nshiwa.” (Ilumbo 68:5, 6) Kale ilyo abantu balembwa mu Baibolo bali pano calo, Lesa akoseleshe abantu bakwe ukukanafyenga inshiwa, kano ukushisunga mu nkumbu. (Amalango 24:19; Amapinda 23:10, 11) Na lelo line Lesa alipoosako nga nshi amano ku bana ababula abafyashi. Kanshi ulepepa kuli Lesa, wilamutwishika ukukwaafwa no kwasuka amapepo yobe. Imfumu Davidi yalembele ukuti: “Ilyo tata na mayo bandekelesha, e lyo Yehova ambuula. Lolela Yehova: kosa, no kuleko mutima obe utalile.”—Ilumbo 27:10, 14.

Lelo kwena, kwaliba amafya na yambi ayo abana babula abafyashi bapitamo cila bushiku. Ni kwi mukekala? Cikaba shani ku miliile ne mifwalile? Icipande ca ku ntanshi cikalanda pa fyo wingatunguluka lintu ulepita muli aya mafya.

[Amafutunoti]

[Amashiwi pe bula 19]

“Ukutemwa Yehova no kwishibo kuti kukesaba ukubuuka, fyalingafwa apakalamba”

[Icikope pe bula 19]

Inshita shimo kuti uletalalilwa icipesha mano

[Ifikope pe bula 20]

Mu cilonganino mwaliba aba bwananyina abengakukoselesha no kukwafwilisha