Abacaice Bepusha Ukuti . . .

Kuti Nakula Shani Ukwabula Abafyashi Bandi?

Horacio atila: “Abafyashi besu balekene ilyo nali ne myaka itatu e lyo nkashi yandi ali ne myaka ine. Baile ku cilye apantu balelwila ukutusunga, kabili bamayo e batendeke ukutusunga. Lelo lintu nali ne myaka 7, twapingwilepo ukuyaikala na batata.”

MU MYAKA yakonkelepo, bawishi Horacio no mukashi wabo balifuminepo pa ng’anda—no kuleka ukusunga Horacio na nkashi yakwe. Horacio e bukisho kuti: “Ilyo nali ne myaka 18, e fintu nasangwike umutwe wa lupwa ulo twalimo na nkashi yandi uwa myaka 19, na nkashi yandi uwa myaka 12 uwa mwi fumo limbi, uwapingwilepo ukulaikala na ifwe.”

Nga fintu icipande cafumineko calangilile, abaice abengi baisanga fye tabakwete abafyashi.a Bamo tabakwata abafyashi bakubasunga kwati ni Horacio. E lyo bambi abafyashi babo balifwa nelyo inkondo nelyo utuyofi fyalibalekanya. Nangu cibe fyo, ukukula ukwabula abafyashi bwafya kabili cilakalifya no mutwe. Kuti cakulenga ukuba ne milimo iikalamba.

‘Ni Bani Bakansunga?’

Umushinku obe ne mibele wabamo e fipima ifyo ukakula. Ifintu fikaafya sana nga ucili umwaice sana nelyo e lintu uletendeka ukuba umupungwe. Nalyo line, napamo kuti kwabako bamo abengakusunga. Napamo banokolume, banokosenge, nelyo umukalamba obe kuti bafwaya uuleikala na bo.

Inte sha kwa Yehova shimona ukusakamane nshiwa na bamukamfwilwa ngo lubali lwa kupepa kwabo. (Yakobo 1:27; 2:15-17) Kabili ilingi aba mu cilonganino balabafwilisha. Ku ca kumwenako, Horacio ne nkashi shakwe balisambilile Baibolo ne Nte sha kwa Yehova kabili balelongana. Ku kulongana e ko bakumene no lupwa lwa Bwina Kristu ulwatendeke ukubafwilisha. Horacio atila: “Fintu ntasha Yehova pa kututungulula no kutusakamana cila bushiku! Twali ne paalo lya kusakamanwa ku lupwa ulwa bumupashi nga nshi umwali abana twalingene na bo. Batusangwile kwati bana bakuifyalila, kabili twatendeke ukubamona ngo lupwa twafyalilwemo ulwingatutungilila no kutwaafwilisha.”

Lelo te bonse abacaice abashuke fyo. Ilyashi lya United Nations Children’s Fund litila: “Limo limo abana abashakwata abafyashi basungwa ku ndupwa ishibapuma, ishibapatikisha ukubomba ukwabula amalipilo nelyo ukwabulo kusambilile sukulu, no kubabomfya mu bukwebo bwa bucilende nelyo ukubasangusha abasha.” Kanshi walishuka nga paliba na bakusungako bwino.

Ca cine, cilakalipa sana ukukula ukwabula abafyashi ba kukusunga. Kabili mu cifyalilwa kuti uleumfwa icikonko pa mulandu wa kuti abafyashi tabakusunga. Kuti waumfwilako icikonko nga lupwa obe nelyo umukalamba obe akweba ifyo ufwile ukucita. Lelo wifulwa no kusasukila abaleesha ukukusunga. Baibolo itila: “Apo pabe cipyu cenjela, epali cakubelelekela mu misuula . . . Cenjela, wialukila kuli buncitatubi.” (Yobo 36:18, 21) Ibukisha umukashana wa mu Baibolo, Estere. Uwa mukushishe nge nshiwa mufyala wakwe, Mordekai. Nangu cingati tali e mufyashi wakwe, Mordekai ‘amwebele ico afwile ukucita,’ kabili alyumfwilile, na lintu fye akulile. (Estere 2:7, 15, 20) Na iwe uleesha ukubomfwila no kucita ifyo bakweba. Cikacefyanyako amafya no kwangushishako bonse ifintu abalekusunga.

Ifya Kusakamana Ulupwa

Nga ca kuti walikwata umukalamba obe, nelyo nga uli mukalamba, napamo kuti muleikalila na bamunonko. Napamo ni we wine wingaba umutwe wa lupwa, kabili uyo umoneka umulimo uukalamba! Nangu cibe fyo, abacaice abengi baalikusha bwino inkashi shabo ne ndume.

Ca cine, napamo ukalaesha ukufumya icikonko ku mukoshi. Ukutontonkanya pa cishinka ca kuti walitemwa bamunonko kuti kwakulenga ukwangwako. Kabili kuti cakwaafwa ukumona ukubasunga ngo mulimo uwafuma kuli Lesa. Na kuba, Abena Kristu balyebwa ukusunga abantu babo. (1 Timote 5:8) Lelo nangu weeshe shani ukuba wishi nelyo nyina kuli bamunonko, te kuti ube umufyashi wabo icine cine.

Te kuti cicitike ukwenekela bamunonko ukukumfwila nga fintu baleumfwila abafyashi bobe. Kuti papite nshita yalepako pa kuti basumine ifyo muleikala no ku kucindika ngo mutwe wa lupwa. E co pali ino nshita, wikalifiwa. Wilaba ne “cilulo conse ne cipyu no bukali ne ciwowo ne miponto.” Mu mikalile yobe, sambilisha bamunonko ‘ukubelana icongwe, ukuba aba mitima ya nkumbu, ababelelano luse.’—Abena Efese 4:31, 32.

Horacio alasumina ukuti alelufyanya ati: “Limo limo, nalecishamo ukusalapula bankashi yandi. Lelo calitwafwileko, kabili twalisungilile imibele yalungama pa ntanshi ya kwa Yehova.”

Ifya Kuisunga

Nga tawakwata abafyashi ba kukusunga, kuti wasakamikwa sana pa fya kusanga indalama sha kuisungilamo. Napamo nga pali abakalamba bamo mu cilonganino, kuti bakusambilishako na bamunonko ifya kwipika, ukupyanga, ne milimo imbi iya pa ng’anda iyo nomba mufwile ukulabomba. Lelo ni kwi ukalafumya indalama? Napamo tapali ico mwingacita kano fye ukwesha ukufwaya incito.

Nangu cibe fyo, cilafya ku bacaice abashasambilila sana, abashabombapo incito, nelyo abashakwata ubutukushi ukusanga incito. E co nga kuti wapwisha amasomo ya ku sekondari, nelyo ukusambilila ifya kubomba incito, cili fye bwino ukucite fyo. Horacio ebukisha ati: “Twalebomba na nkashi yandi kabili no kulipila indalama shandi isha ku sukulu ne sha kwa nkashi yandi uwa mwi fumo limbi.” Nga ca kuti wikala mu calo icipiina, bomfya amano yobe ukusanga incito.—Moneni icipande ca “Ukusange Mikalile mu Fyalo Fipiina” muli Loleni! wa November 8, 1994.

Mu fyalo ifikankaala, kuti wapokako ubwafwilisho bwa ndalama ku buteko. Ilingi, kwaliba utubungwe utwafwilisha inshiwa nelyo abana abashakwata abafyashi bakubasunga. Ku ca kumwenako, utubungwe tumo kuti twakwafwilishako ne fya kulya nelyo ukusanga umwa kwikala. Lelo ufwile ukubomfya bwino indalama bakupeela. Baibolo itila: ‘Indalama cintelelwe.’ (Lukala Milandu 7:12) E co nga taulembele bwino ifya kushibomfya e lyo taushibomfeshe bwino, indalama bwangu bwangu ‘shikaicitila amapindo no kuifwinta.’—Amapinda 23:4, 5.

Nga ca kuti kuli umukalamba uulekusunga, te kuti usakamikwe sana ifya kuifwaila indalama. Nangu cibe fyo, kukabe nshita ilyo ukalaifwaila indalama. Apo tawakwata abafyashi ba ku kukoselesha ku sukulu, ufwile ukubombesha pa kupoosako amano ku sukulu. Fintu umutumwa wa Bwina Kristu Paulo apandile amano Timote ukukuma ku fya kulunduluka lwa ku mupashi kuti fyabomba na ku masomo yobe. Atile: “Ube no mute ku fintu ifi, ikala muli ifyo, ukuti ukulunduluka kobe kumoneke kuli bonse.” (1 Timote 4:15) Nga wacite fyo, ninshi ukaba ica kumwenako cisuma kuli bambi na we mwine kuti wamwenamo.

Ukuipayanishisha we mwine lwa ku mupashi e cacindamisha pali fyonse. Esha ukutantika bwino inshita ya fya ku mupashi. (Abena Filipi 3:16) Ku ca kumwenako, indupwa sha Nte sha kwa Yehova shalitantika inshita ya kulanshanya ilembo lya Baibolo cila bushiku. Na iwe esha ukulacita cimo cine cila bushiku. Ukutantike nshita ya kusambilila Baibolo no kusangwa ku kulongana lyonse kukakwaafwa ukuba uwakosa lwa ku mupashi.—AbaHebere 10:24, 25.

Ifyo Wingatunguluka

Calyafya ukuikalila ukwabula abafyashi, lelo tacipilibulo kuti imikalile yobe ifwile ukuba fye iya bulanda. Banyina kwa Paola uwa myaka ya bukulu 20 bafwile ilyo aali fye ne myaka 6. Bawishi bafwile ilyo ali ne myaka 10. Umwanakashi wa cikuuku atendeke ukumusunga ne nkashi shinankwe shine. Bushe alacula mu mikalile yakwe? Iyo. Paola atila: “Napamo tatwaba ngo lupwa umwaba abafyashi, lelo tulekala fye bwino. E lyo twalitemwana ukucila ne ndupwa ishingi.”

Irene, nkashi kwa Paola alundapo ati: “Nangu ca kuti tatwakwata abafyashi, twaba fye kwati bacaice bambi.” Finshi apanda amano abacaice abashakwata abafyashi? Atila: “Mwilamona kwati mwalishama.” Horacio na o atila: “Ukukula ukwabula abafyashi kwanengele ukukula bwangu mu mano.”

Ukukanakwata abafyashi kwaba pa fintu ifikalipa nga nshi. Nangu cibe fyo, kuti wasansamushiwa ukuti mu kuba no kwaafwa kwa kwa Yehova, kuti wakula fye bwino no kupokelela ipaalo lyakwe.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 14]

Baeluda ba Bwina Kristu kuti bakutungilila