Abacaice Bepusha Ukuti . . .

Kuti Naishishanya Shani Bwino no Muntu Uwikala Ukutali?

Tony ashimika ukuti: “E lintu fye nafumine ku hotela mu kushindika amakombe yaishile kwi bungano lya pa kati ka fyalo ilya Nte sha kwa Yehova. Nali fye apepi no kuya ku ng’anda, lelo namwene amakombe na yambi yafika. Natendeke ukulanda na bo, kabili nakumene na Odette. Twalikumene na Odette kabili pa kashita kambi mu kati ka mulungu. Twatendeke ukulembeshanya bakalata, lyene lintu papitile imyaka imo iya kwishibana mu makalata, twatendeke ukwishishanya.”

INO myaka nacanguka ukumfwana na bekala ku fyalo fimbi. Indeke nashinakako imitengo, kuli ukutuma amafoni ku fyalo fya kutali, kuli ukwensha amakalata lubilo lubilo, pamo fye na bakompyuta, filelenga abengi ukumfwana bwangu na pa malyashi ya cupo. Kabili limbi kuti kwaba ukumfwa bwino sana ukutendeka ukwishishanya no muntu uwikala ku calo ca kutali, maka maka uwa kuupana nankwe nga talemoneka bwangu ku mwenu.

Ukwishishanya na bekala ku fyalo fya kutali kwalibomba bwino ku baupana bamo. Tony atila: “Twalikala mu cupo cesu ne nsansa sheka sheka pa myaka 16.” Bamo kuti basondwelela abati ukwishishanya no wikala ukutali e kusuma pantu te kuti kube ukukuntukilwa no kuyemba kwa kulufya ukwa muntu. Lelo kwena, te mulandu no busuma bwabamo, mwaliba amafya yaibela yamo yamo.

Ukwishibana

Caliwamisha ukwishiba ifingi pa lwa muntu ulefwaya ukuupana nankwe. Lelo kwena, uwaupa Frank atweba ifyamucitikiile ati: “calyafya ukwishiba bwino fintu umuntu aba, ukwishiba ‘umuntu uwabelama uwa mu mutima.’” (1 Petro 3:4) Doug Umwina Kristu na umbi uwaishishenye no waleikala ukutali tafisa na kufisa lintu atila: “Ilyo ntontonkanyapo nsango kuti tatwaishibene ukufikapo.”

Bushe kuti cabomba ukwishibana no muntu uwikala ukutali nga nshi? Kuti cabomba, lelo ufwile ukubombesha. Doug atila: “Indalama sha mafoni shalefula icine cine, kanshi twalelembelana amakalata cila mulungu.” Lelo Joanne na Frank bamwene ukuti mu makalata fimo fyaleshalako. Joanne atila: “Twatalile twalembelanako amakalata lyene twatendeke ukulanda pa foni. Pa kashita kambi, Frank antumiine icilimba ca matepu ica kukopelako, cila mulungu twalekopela ifyebo muli tepu umupya.”

Ukukanafisa Nelyo Kamo, E Cifwaikwa Cikalamba

Inshila fye yonse intu mwingalaumfwaninamo, tamufwile ukubepana. Umwina Kristu waupwa uwe shina lya Ester atila: “Nga ulebepa, fikesasokoloka ne fintu fikapene. Wilabepa munobe. Wilaibepa. Nga kuli apo mulepusana, te kwesha ukupasuula fye. Lanshanyenipo.” Umutumwa Paulo atupanda bwino amano ukuti: “Lanshanyeni icine umuntu onse ku munankwe.”—Abena Efese 4:25; linganyako AbaHebere 13:18.

Finshi mufwile ukulanshanyapo? Bonse abalefwaya ukuupana bafwile ukulanshanya pa mabuyo yabo, abana, indalama, na malwele balwalapo. Lelo kwena, limbi kuti kwaba imilandu na imbi intu mufwile ukubombelapo mu kampampa. Ku ca kumwenako, umo pali imwe nelyo bonse babili mukakuuka ilyo mwaupana. Bushe namuitemenwa ukukuuka kabili bushe kuti mwakumanisha indalama, nelyo bushe umo takafwe ku cikonko ku kufuluka ku mwabo? Mwaishiba shani? Bushe mwalitala amukuukapo nelyo ukwikalapo ukutali na balupwa pa nshita ntali? Uwakobekele Joanne amwebele ukuti bakaba ababomfi ba kuitemenwa pa maofeshi ya calo conse aya Watch Tower Society, abalemba uno magazini. Joanne ebukisha ukuti: “Alinjipwishe nga kuti nakumanisha ukwikala mu kayanda akanono no kulaba ne ndalama ishinono. Twalanshenye uyu mulandu bwino bwino.”

Nga ca kuti uleishishanya no wikala ukutali, bushe nuitemenwa ukusambilila intambi sha ku mwabo? Frank epusha ukuti: “Bushe ulaipakisha intambi sha ku calo ca munobe cila bushiku? Landeni pali iyi milandu yacindama lilya line mwatendeka fye ukwishishanya. Nga mwaishiba bwangu bwangu cikawama, ilyo tamulaonawilamo indalama ishingi no kutemwana ilyo takulafika apatali.” Cine cine ukwikalilila ku calo cimbi fyalipusana no kuyako fye mu kutandala. Bushe ukafwaikwa ukusambilila ululimi ulupya? Bushe ukakumanisha ukuyaikala imikalile iyapusana nga nshi na fintu mwikala ku mwenu? Lubali lumbi, bushe limbi utemenweko fye ubusuma bwa ntambi sha ku calo ca uyo muntu ukucila fintu umutemenwe? Nga ifi efili ukutemwa kobe ninshi kukapwa mu kuya kwa nshita. Nomba nga mwaupana takwaba ukulekana.—Mateo 19:6.

Tony alondolola ati: “Umukashana naishiba uwikala ku calo cimbi aupilwe ku mwaume wa ku Caribbean. Calimwafishe icine cine ukwikala ku fishi. Lyonse kwalekaba icibi kabili alilwele. Ifya kulya fyali ifyeni kabili alefuluka nga nshi balupwa. Lyene bakuukile ku mukashana. Lelo umulume asangile ukuti abantu ba kuli cilya calo balitemwisha icuma, kabili na o alefuluka balupwa na banankwe. Kanshi pano tulelanda balipaatukana, umukashana ekala ku mwabo, umwaume na o ku mwabo. Abana babo babili balipusulwa ishuko lya kusakamanwa ku bafyashi bonse babili.”

Mwaliba amafya na yambi mu kuupana no wa kutali, ica kuti limbi kwaba ne ntambi shimbi. Bushe mukalakumanisha indalama sha kwendela no kutuma amafoni na makalata? Lydia ebukisha ukuti: “Phil alemona kwati nga twaupana bwangu akaleka ukupoosa indalama pa mafoni, lelo pali nomba tucili tulepoosa indalama pa mafoni yantu ntumina bamayo!” Ni shani nga mwakwata abana? Abana bamo bakula fye ukwabula ukwishibana na balupwa, ukufilwa fye no kulanda na bo na pa foni pa mulandu wa kuti balanda ululimi lumbi! Ici tacilolele mu kuti teti mucimfye aya mafya. Lelo mufwile ukuiceeceeta bwino ilyo tamulaupana no muntu uwikala ukutali.—Linganyako Luka 14:28.

Bushe Aaba Shani mu Cine Cine?

Kuti waishiba shani ukuti umunobe talekubepa, alelanda mu bufumacumi? Mateo 7:17 atila: “Umuti onse uusuma utwale fisabo fisuma.” Bushe imilimo yakwe yaba shani? Bushe fintu asosa fyalilingana ne micitile yakwe? Bushe imibombele yakwe iya kale ilelanga ukuti alitemwa umulimo mukalabomba ilyo mukopana? Ester alondolola ukuti: “Twatendekeele pa kulanda pa mabuyo yesu aya ku mupashi. Kale kale ninshi alibomba umulimo wa nshita yonse pa myaka 8, kanshi nalicetekele nati alelanda icine ukuti tukatwalilila.”

Lelo ni shani nga ca kuti umunobe alemoneka ukukufisa ifishinka fimo? Te kwesha ukusuulako fye, ukwenekela ukuti te mulandu fikaba fye bwino. Ipukisha! Ipusha UMULANDU alefililwa ukulondolola! Amapinda yasosa ukuti: ‘Ifyo umuntu apanga mu mutima wakwe fiba nga amenshi ayali mu cishima icitali, umuntu wa mano ena kuti e wayatapamo.’ (Amapinda 20:5, Baibolo wa Cibemba uwa mu 1983) Amapinda kabili yasoka ukuti: “Icipuba cisumina fye icisuminesumine; uwa mano ena alalolekesha apo alenyanta.”—Amapinda 14:15, Baibele wa Cibemba uwa mu 1983.

Ukumonana

Nomba mu makalata na mafoni fyeka, teti wishibane ukufikapo no muntu uwikala ukutali. Kuti watemwa ukumona fintu cali ku mutumwa Yohane uwalembeele Abena Kristu banankwe amakalata ayengi. Kwena aya makalata yalyafwile ukutemwana, lelo atile: “Pa kuba ne fingi ifya kulemba kuli imwe, nshifwaile ukulemba pe pepala na inki; lelo ndecetekelo kwisa ku mwenu, no kulanda pa kanwa nkati.” (2 Yohane 12) Ukupalako, takwaba icingacila pa kumonana ku kulanda no muntu. Kuti cawama nga ca kuti umo ayaikala mupepi no mubiye pa kashita kamo pa kuti mulemonana libili libili. Ukukuuka kwa musango yo kuti kwalenga umo ukubeleshako icalo ne mikalile, apo limbi kulya kwine e ko akakuukila nga balyupene.

Kuti mwacita shani pa kubomfya mano mano inshita muli pamo? Bombeni capamo utumilimo utwingalanga imibele yenu. Sambilileni Baibolo capamo. Mona fintu umunobe aleasuka ku kulongana na fintu alanda mu butumikishi. Bombeleni pamo imilimo ya pa ng’anda, ifili nga ukuwamya mu ng’anda ne fya kushita. Kuti cawama nga nshi ukumona fintu umunobe engabomba lintu umutwe wafulungana ku mulandu wa fya kucita ukufula.a

Na kabili mufwile ukwishibana na bena buko. Fwaisha ukutemwana na bo. Pantu nga mwaupana e bakaba balupwa lobe. Bushe walibeshiba? Bushe mulomfwana? Joanne apanda amano ukuti: “Mufwile ukweshaesha na maka ukuti ulupwa lwenu bonse babili lwaishibana.” Tony alundapo ati: “Fintu uyo muntu aba kuli balupwa lwakwe, e fyo akaba na kuli iwe wine.”

Te mulandu muleishishanya no muntu pa foni nelyo mu makalata, te kwesha ukupupumina pa kupingulapo ifya kucita. (Amapinda 21:5) Nga camonekesha fye ukuti ukuupana teti kubombe, kuti cawama ukulanshanyapo no kuleka ukwishishanya. (Amapinda 22:3) Lubali lumbi, limbi mulekabila fye ukwikala pa nshi ku kulanshanya bwino bwino, mu bufumacumi.

Kwena ukwishishanya no muntu uwikala ukutali bwafya, nomba limo mulafuma ifisuma. Uyu mulandu walinga ukupooseshako amano. Mufwile ukutekanya. Ishibaneni bwino bwino. Lyene, nga mwapingulapo ukuupana, mukalaba ne nsansa pa kwibukisha fintu mwaleishishanya, tamwakalangulushiwe.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 22]

Lilya line mwatendeka fye ukwishishanya, lanshanyeni bwino pa milandu yacindama, iyapala amabuyo yenu, abana, na fintu mukalasanga indalama