Abacaice Bepusha Ukuti . . .

Cinshi Cilenga Bamayo Ukulalwalilila?

Bawishi kwa Al bafwile kuli kansa.a Apo alisambilishiwe ubulayo bwa muli Baibolo ubwa kubuuka, Al aishibe ifya kwikala na bulya bwafya. Lelo, ilyo banyina basangilwe na kansa, amalangulushi na kabili yalibwelele. Ukutontonkanya ukuti banyina na bo bene kuti bafwa kwaletiinya Al. Bulanda bulanda aipwishe ati: ‘Mulandu nshi bamayo fye e balelwala?’

UKULINGANA ne ncenshi Leonard Felder, “abena Amerika ukucila 60,000,000 . . . balasungako umutemwikwa uulwalilila nelyo uwalemana.” Felder alundapo ukuti: “Cila bushiku, pa bena Amerika bane ababomba, palaba umo uo imilimo yakwe yalalundwapo pa mulandu wa kusunga abafyashi abalwele” nelyo umutemwikwa umbi. Nga ulasungako abalwalilila, ninshi te iwe weka. Nangu cibe fyo, cilatiinya no kuleta ubulanda nga ca kuti umutemwikwa atendeka ukulwalilila. Ni shani wingasambilila ukwikala no bu bwafya?

Cinshi Abafyashi Bandi Balelwalila?

Amapinda 15:13 yatila: “Ku kulunguluka kwa mutima umusana ulafunika.” Ca cifyalilwa ukuba na malangulushi ayengi ilyo abafyashi balelwala. Ku ca kumwenako, kuti wamona kwati ni we ulengele abafyashi ukulwalilila. Nalimo inshita shimo ulapusana na bafyashi. Limbi mwalikansanapo na bo icibi. Nomba apo abafyashi bobe nabalwala, kuti wamona kwati mulandu obe. Lelo nangu cingati ukukansana pa ng’anda kulalengako ukukanshika, te lingi kulenga umuntu ukulwalisha. Amafya no kupusana kunono kuti fyabamo na mu mayanda ya Bena Kristu abatemwana. Kanshi taufwile ukumona kwati ni we uli no mulandu, kwati ni we walenga abafyashi ukulalwalilila.

Umulandu wine wine uulenga abafyashi bobe ukulwala waba lubembu lwa bafyashi besu aba pa kutendeka, Adamu na Efa. (Abena Roma 5:12) Pa mulandu wa lulya lubembu, “ifibumbwa fyonse filetetela no kukomenwe fumo capamo ukufika na kuli nomba.”—Abena Roma 8:22.

Ukumfwa Ububi

Nangu cibe fyo, kuti ulesakamikwa no kulangulushiwa. Banyina Terri balalwala ubulwele, bwabipa nga nshi ubwa lupus. Terri atila: “Lyonse nga nimfuma pa ng’anda, ndasakamana, ndalanguluka ati katwishi ino nshita bamayo nga baliko shani. Cilafya ukupoosa amano ku fyo ndecita. Lelo, apo nshifwaya bamayo ukusakamikwa, njishibila fye mu mutima ifyo ndeumfwa.”

Amapinda 12:25 yatila: “Ukusakamana kwa mu mutima wa muntu kulaukontamika.” Abacaice ababa muli ubu bwafya ilingi line balapopomenwa. Terri atila calimubipiile icine cine ilyo banyina batendeke ukufilwa ukubomba utumilimo utwayanguka. Icilenga no kucilapo ukukanshika mulandu wa kuti abacaice, maka maka abakashana, balatendeka ukubomba imilimo yafulilako. Ukulingana na Profesa Bruce Compas, “abakashana balaba ne milimo iingi iya pa ng’anda, ifili nga ukuwamya mu ng’anda no kulela abaice babo. Iyi milimo ilabafulila pantu tabeshiba ifya kuibomba bwino kabili ilabalenga ukufilwa ukukula bwino.” Abapungwe bamo balataluka ku bantu, batendeka ukulakutika ku nyimbo shibombomanika, ishileta icikonko ku mukoshi.—Amapinda 18:1.

Ukutiina imfwa ya bafyashi na ko kwaliseeka. Terri e beli kabili kasuli, banyina na bo bashimbe. Lyonse banyina nga baya ku cipatala, Terri aleshala alelila pantu alemona kwati capwa tababwele. Terri atila: “Twali fye babili. Nshalefwaya bamayo ukufwa pantu bali e bacibusa wandi abo natemwisha.” Umukashana umupungwe Martha na o wine asumina ukuti: “Ndi ne myaka 18, lelo ncili ndatiina imfwa ya bafyashi. Kuti yalenga nashala uwatalalilwa icipesha mano.” Kwaliba amafya na yambi ayabako abafyashi nga balelwala, ayali nga ukufilwa ukupona mu tulo, ukuloota ifibi, ne miliile yabula ukulondoloka.

Ico Wingacita

Te mulandu ne fyo ico cilemoneka ukwafya pali ino nshita, kuti wasambilila ifya kwikala no bu bwafya! Tendekela pa kulanshanya na bafyashi ifilekusakamika ne filekutiinya. Bushe ukulwala kwa bafyashi bobe kuli shani? Bushe cilemoneka kwati bakapola atemwa iyo? Ukekala shani nga abafyashi tabapolele? Bushe na iwe ku ntanshi kuti waisalwalako ubo bwine bulwele? Nangu line calikosa ku bafyashi ukulanda pa milandu ya musango yo, nga watekanya no kubepusha mu mucinshi ukuti bakwaafwe, kuti bapoosako amano ukukwafwilisha no kukutungilila.

Lanshanyako na bo na pa fisuma fine. Al ebukisha ifyo afililwe ukucite co ilyo aebelwe ukuti banyina balafwa kuli kansa. Atila: “Nshabebele ifyo nabatemwa. Nalishibe ukuti balefwaya mbebe, lelo apo ndi mupungwe calinkosele ukweba bamayo ukuti nalibatemwa. Ilyo papitile inshita inono balifwile kabili nomba ndomfwa ububi pantu nalikwete inshita ya kulanda na bo, lelo nalifililwe ukushukila lilye shuko. Ndomfwa ubulanda sana pantu bamayo bali e muntu wacindamishe mu bumi bwandi.” Te kwesha ukutiina ukweba abafyashi ifyo wabatemwa.

Nga kuti wakumanisha ukufwailisha, ishiba icilelenga abafyashi bobe ukulwala. (Amapinda 18:15) Napamo dokota wa lupwa lobe kuti akwafwilisha ukwishiba ifyebo ulefwaya. Ukwishiba bwino ifyo balelwala kuti kwalenga waba sana ne cililishi, ukutekanya no kumfwikisha. Kuti kwalenga waishiba bwino ifya kucita pa mafya ayengesa pa bafyashi, ifili nga imikofu, umushishi ukupwa, no kupomponteka.

Bushe abafyashi bobe balelwalila ku cipatala? Lyene basansamushe no kubakoselesha ilyo wabatandalila. Shimika ilyashi pa lwa fintu fisuma. Bashimikileko ifya ku sukulu ne milimo ya Bwina Kristu. (Linganyako Amapinda 25:25.) Nga ca kuti wikala mu calo umo balupwa benekelwa ukupayanishisha umulwele ica kulya ne fintu fimbi, bushe ulabombako umulimo ukwabula ukuilishanya? Ukuba uwa busaka no kufwala bwino kukalenga abafyashi bobe ukusansamuka nga bakumona, ababomba mu cipatala na badokota na bo bakakucindika. Ici kuti calenga bapooseshako amano ku kusakamana abafyashi bobe mu cipatala.b

Bushe abafyashi bobe baleya balepolela pa ng’anda? Lyene bombesha apapelele amaka yobe ukwafwalishako ku kubasakamana. Itemenwe ukubombako imilimo imo pa ng’anda. Pashanya Yehova pa ‘kupeela ukwabula ukwebaula.’ (Yakobo 1:5) Bombelapo pa kusengauka ukuilishanya, landa pa fisuma, no kuba uukoselesha.

Ca cine ukuti ucili nukwata ifya ku sukulu. Shako inshita ya kufibombelapo, pantu nangu fye abafyashi nabalwala, amasomo yalicindama. Esha ukushako na kashita ka kutuushako no kwangalako. (Lukala Milandu 4:6) Ico cikalenga amaka ukubwelelamo kabili ukasakamana bwino abafyashi. Ne ca kulekelesha, wilaitalusha ku bantu. Shukila ukwafwa kwa Bena Kristu banobe. (Abena Galatia 6:2) Terri atila: “Icilonganino casangwike e lupwa lwandi. Lyonse baeluda balelanda na ine no kunkoselesha. Nshakatale ndaba ifyo bansakamene.”

Twalilila Uwakosa ku fya ku Mupashi

Icacindamisha kutwalilila umutuntulu lwa ku mupashi. Lyonse uleobelwa ne fya ku mupashi, ifili nga ukusambilila Baibolo, ukusangwa ku kulongana, no kushimikilako bambi. (1 Abena Korinti 15:58) Mu myeshi ya lusuba, Terri alebombesha umulimo wa kushimikila, aalebombako bupainiya bwa kwafwilisha. Alundapo ukuti: “Bamayo balenkoselesha lyonse ukupekanya ukulongana no kusangwako ku Ng’anda ya Bufumu. Ico calitwafwile bonse babili. Apo balefilwa ukusangwako lyonse nangu cingati balefwaisha, nalepoosako sana amano pa kuti nayabashimikila ifyacibako. Nga bafilwa ukusangwako, nine nalebaliisha ifya ku mupashi.”

Icipande muli The New York Times calisupawilile bwino uyu mulandu ilyo calandile pali umo uwasoma ifya mikalile ya bantu “uwalepapa lyonse ifyo abana bakula bwino nga nshi no kuba abantu abalondoloka te mulandu abafyashi babo balalwalilila.” Atile: “Baleshiba imilimo imo iyo tabaleenekela ukusambilila . . . Ilyo ubu bwafya bwapwa, kuti bacimfya ifingi ku ntanshi.”

Na kuli iwe wine ubu bwafya kuti bwasuka bwapwa. Ku ca kumwenako, banyina Terri nomba baliko eyefilya kabili balaisakamana abene. Napamo, mu kuya kwa nshita abafyashi bobe na bo bene bakapola. Lelo pali ino nshita, wilaba ukuti Cibusa obe uwa ku muulu, Yehova alekwaafwa. ‘Alomfwa ukupepa’ kabili akakutika no kukwafwa ilyo ulelilila kuli wene. (Amalumbo 65:2) Iwe capamo na bafyashi bobe abatiina Lesa, akamupeela “ukucishamo kwa maka” pa kuti musambilile ifya kwikala no bu bwafya.—2 Abena Korinti 4:7; Amalumbo 41:3.

[Amafutunoti]

[Amashiwi pe bula 30]

“Lyonse nga nimfuma pa ng’anda, ndasakamana, ndalanguluka ati katwishi ino nshita bamayo nga baliko shani”

[Ifikope pe bula 31]

Ukwishiba ifishinka pa bulwele bwa bafyashi bobe kuti kwalenga waishiba bwino ifya kubafwa