Ukucimfya Amafya ya Bunacifyashi

Apo abana e nkulo ya ku ntanshi, lyene banyinabo balingile ukupeelwa umucinshi, no kutungililwa. Nangu ca kuti imimwene ya cino calo kuli banacifyashi ilalukaaluka, Baibolo itila abana lipaalo ukufuma kuli Lesa kabili kuti baletela abafyashi insansa. (Amalumbo 127:3-5) Na lyo line Amalembo tayasuulako ku fintu ficitika kuli banacifyashi. Baibolo yalanda pa mafya ayengi ayo banacifyashi bakwata.

Ukupingulapo abafyashi bacita pa kukwata no kukusha abana kulambukila sana kabili ku ciyayaya imikalile ne mibele ya bana babo. Uku kupingulapo kuti kwaleta ukwaluka kukalamba mu mikalile ya bafyashi, e co balingile ukupoosako amano ilyo balepingulapo. Ifipusho bengaipusha ilyo balepingulapo fya musango yu: Bushe banyina bafwile ukulaya ku ncito? Nga ca kuti bakulaya ku ncito, bafwile ukubomba amaawala yanga? Nani akalasakamana abana ilyo banyina bali ku ncito? Kuli pele pele, abafyashi balingile ukucita ico bamona ukuti e cingawamina abana babo no kucita icilungeme mu menso ya kwa Lesa.

Lelo, banacifyashi tabalingile ukuyumfwa ukuti bali beka ilyo baletulukusha ukupingulapo mano mano. Kuti basansamushiwa ku mashiwi ya muli Esaya 40:11, ayalanga ukuti Lesa alyangwa ifikabila banacifyashi abaleonsha, abo ‘atungulula bwino bwino.’ Lesa alanga ukwangwako kwa musango yu pa kupayanya mu Baibolo ubutungulushi ubwingalenga banacifyashi ukuipakisha no kutunguluka.

❖ Beni abateuluka: Abena Kristu bafwile ukwishibikilwa pa kuteuluka kwabo. (Abena Filipi 4:5, NW) Janet Penley, kalemba kabili nacifyashi, asambilile ubucindami bwa ici cishinte. Atila: “Ilyo natendeke ukufyala nalesubila ifikalamba. Nalefwaya ukuba nacifyashi wawamisha. Nabelengele ifitabo fyonse no kukutika ku ncenshi ishingi. Lelo ukucila ukuyumfwa uwatunguluka kabili uwafikapo, naleyumfwa uushafikapo kabili uwafunshika.” Asosa ukuti “ukwangwa no kwesha ukufishapo ifyo bambi baleenekela no kwesha ukumfwana ne fyo twingatila ati ifipimo, kucefya ukucincimuka kabili ico cileta fye amasakamika no kuyumfwa uwa mulandu.”

❖ Angusheni ifintu: Magazini ya Newsweek yalembele ukuti: “Ico indupwa shingalufya muli cino calo cacilamo ukupamfiwapamfiwa, kumonako ilya nshita yaibela lintu umwana alekula ne nsansa sha mu lupwa.” E mulandu wine banacifyashi abengi bafwaila ukwangushishako imikalile. Ni shani mwingacite ci? Ica ntanshi, imikeni ifyo mufwile ukutangisha, ukwangwa “ifyacilamo,” ukusanshako inshita no kusakamana ifyo abana benu bakabila. (Abena Filipi 1:10, 11) Ica bubili, ceeceeteni imikalile yenu. Napamo mufwile ukulekuluka mu milimo ishikabilwa sana pamo ne fikwatwa.

Cinshi cacindamisha mu bumi bwenu? Bushe kukwata fyonse pa muku umo, nelyo bushe fimo kuti mwasalapo ukwisafikwata ku ntanshi ilyo mulesupila fimbi? Carolyn, nacifyashi uushakwata sana indalama, alanda ifyo abomba na bunacifyashi atila: “Ndangusha ifintu no kucefyanyako ifya kushitashita.” Gloria, nacifyashi wa bana batatu atila: “Tatwakwete indalama sha kushita ifya kufwala fya mutengo, lelo nalebilila abana ifya kufwala, kabili nalebeba ukuti ifi fya kufwala fintu fyaibela pantu takwali umbi uwafikwete.”

Icebo ca kwa Lesa cisosa ukuti umuntu “uubako mucetekanya akasango busuma.” (Amapinda 19:8) Umucetekanya ulakabilwa ukulingulula amangalo ya misango misango, ifipe, ne fintu ifyansha banacifyashi na bana. Judith, nacifyashi wa ku South Africa atila: “Lyonse tusansalikwa ku fipya filepangwa, ifya kupangapanga fisuma, ne milimo yafulilako iyo twingacitilwa!” Angela nacifyashi wa bana bane uwa ku Germany wene abomba no bu bwafya muli uyu musango: “Ufwile ukwishiba ifili ifyacindama kabili ifingakwafwa, kabili ufwile ukwafwa abana bobe ukucita cimo cine.”

❖ Alukeni mu fyo mwingakumanisha: Baibolo ikonkomesha ukuti: “Bomfya amano no bupingushi busuma.” (Amapinda 3:21, Contemporary English Version) Nga ca kuti ino nshita mubomba incito ya kufuma pa ng’anda, bushe ulupwa lwenu kuti lwakumanisha ukuliila mu ndalama shipoka abalume benu? Ku kwafwa ukwasuka ici cipusho, moneni indalama mushala na sho pa numa ya kufumyamo isha misonko, isha kusakamaninamo abana, isha kwendela, isha fya kufwala ne sha fya kulya mushita mu fikuulwa bashitisha ifilyo, ne fintu fimbi. Na kabili, abena mwenu kuti balipila umusonko uukalamba nga ca kuti indalama mupoka ukusansha pamo ne sha bena mwenu shafika pali balya abafola ishingi. Kuti mwapapa ukumona indalama ishinono ishashalako.

Bamo babomba amaawala yanono nelyo ukubombela mupepi na ku ng’anda, ico cingalenga balapoka indalama shinono no kukwata inshita ikalamba iya kuba na bana. Nga ca kuti mwasalapo ukuleka incito kabili nga ca kuti incito yenu yali cintu cacindama ku fyo mwe bene muimona kabili cali kwati mulepwishishisha fimo, tontonkanyeni pa fyo mwingasungilila ifi fintu ilyo muleikala pa ng’anda.

❖ Lombeni ubwafwilisho: Icebo ca kwa Lesa libili libili cilanga ukuti “inkuuta” kuti yaleeta ifisuma. (Ukufuma 2:23, 24; Amalumbo 34:15) Inkuuta ya kwa nacifyashi ifwile ukulenga umulume ukumwafwa. Nga abena mwenu babombela pamo na imwe kuti mwaimika programu wa kwafwana imilimo ya pa ng’anda ica kuti mwakwata inshita ya kufishapo ubuyo mwaimika bonse babili—pamo ngo kuba na bana benu. Nga cingacitika, nacifyashi afwile no kukwata abantu balekanalekana aba kumwafwa, ukusanshako ulupwa ne fibusa fyacetekelwa, abangwa ifyo angwa kabili abafwaya atunguluka mu buyo bwakwe.

Banacifyashi abengi balasanga ubwafwilisho mu cilonganino ca Bwina Kristu ica basumina banabo. María, nacifyashi wa bana batatu, ailwike ukuti “ukupalama ku cilonganino” ni nshila imo “Lesa alangilamo ukutemwa kwakwe ne cikuuku no kutulanga ukuti angwa ifwe.”

❖ Lubuleniko inshita ya Kutuusha: Na Yesu, uwali umuntu uwapwililika na maka ayengi, aebele abasambi bakwe ukuti “iseni imwe bene ku mbali ukwaba amatololo, no kutusha panono.” (Marko 6:30-32) Ukutunguluka pamo nga nacifyashi kushintilila pa maka yenu aya kulinga ifintu mu nshita sha kupamfiwapamfiwa. Ca cine ukuti abana balamukabila, lelo balafwaya na imwe mwaba aba nsansa kabili abaikushiwa. Mufwile ukulatuushako.

Angela, untu tulumbwile kale, alitantika inshita ya kutuusha: “Ndalubulako inshita ya kutuusha ulucelo. Mba fye neka napamo pa maminiti 30. Kabili ine na bena mwandi tulaba no bushiku bumo nangu shibili icungulo cila mulungu isha kuba fye fweka babili lintu abana bali no kuba kumbi mu ng’anda no kucitako fimbi mu mutalalila kulya. E co kuti twaba fye fweka babili pe awala limo.”

❖ Tangisheni ifya ku mupashi: Camonwa ukuti amafya ya banacifyashi yalakulilako ilyo kwaba ukulufya imifwaile no kufilwa ukukwata ifya kutangisha. Indupwa sha Bwina Kristu shilakwata insansa ilyo balebombela pamo ku kubika intanshi ukufwaya kwa kwa Lesa mu bumi bwabo. Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Bukapepa bwafwa ku fintu fyonse, pa kuba ne cilayo ku bwikashi bwa nomba no bukesa.” (1 Timote 4:8) Ulupwa ulwakwata bukapepa kabili ulukonka ubutungulushi bwa kwa Lesa ubusangwa mu Baibolo bukasanga insansa. Nangu ca kuti ni umo fye mu lupwa uulekonka ifishinte fya Baibolo, ifintu filabako bwino ukucila nga ca kuti takuli nangu umo uulekonka.

Adele, nacifyashi Umwina Kristu uubomba iya kuwisha akasuba, alimona ubunonshi bwaba mu kwangwa ifya ku mupashi. Asosa ukuti: “Twalikwata ubutungulushi bushaifulila ne fyebo mu mpapulo sha Baibolo ifitusambilisha pa lwa fyo abana besu balelolenkana na fyo na fintu twingabafwa. Ukumona abana baleankula ku fyo mulebasambilisha lwa ku mupashi kulenga uyu mulimo ukuwaminwa ukubombwa. Ilyo mulemona utuntu utunono, kabili utusuma mu mibele yabo ne fyo balepelulula, mulamona ukuti baleumfwa ifi fyebo no kuti imilimo yenu iletunguluka.”a

Cine cine, kuti mwatunguluka mu kucimfya amafya ya bunacifyashi. Lesa umwine apeela ubulayo busansamusha ubwa kuti ukubombesha no kuipusula kwa banacifyashi abamucetekela te kwa fye. Banacifyashi abalundulula bucibusa na wene kuti bapembesulwa no kusansamushiwa ku bulayo bwakwe ubwa ‘kupeela amaka ku wapomponteka.’—Esaya 40:29.

[Futunoti]

[Akabokoshi pe bula 10]

Amaka ya kwa Nyina

Pamo nga banyina, inshita shimo kuti mwalanguluka nga ca kuti umwana wenu alesambililako kuli imwe. Inshita shimo, kuti camoneka kwati umwana alesambilila sana ku fibusa, kuli bakafundisha, ku fya kusekesha, ku fyangalo fya pali vidio na ku nyimbo ukucila kuli imwe.

Moneni ica kumwenako ca kwa Yokebede, nyina kwa Mose. Aleikala mu nshita sha mafya icine cine kabili takwete sana maka pa fyali no kucitikila umwana wakwe. Lelo, abomfeshe amashuko akwete ku kulenga umwana akakule bwino. Intanshi, alangile icitetekelo cakosa pa kukanaleka Mose ukwipaiwa. Lesa alimulambwile pa citetekelo cakwe pa kusungilila ubumi bwa ulya mwana na pa kupekanya ifintu ukuti Yokebede abe e wa kulela uyu mwana—no kuba nyina.—Ukufuma 1:15, 16; 2:1-10.

Calimoneka ukuti Yokebede alisambilisheko umwana wakwe fimo. Icishinka ca kuti ilyo Mose akulile aipalamike ku baHebere na Lesa wabo te mulandu no kuba uwa ku cifumu mu Egupti cilanga ukuti abafyashi bakwe balimusambilishe muli ilya myaka alekula.—AbaHebere 11:24-26.

Pamo nga banyina, napamo mwalikwata amashuko ayengi ukucila Yokebede aya kusambilisha umwana wenu. Bushe mulebomfya bwino aya mashuko aya myaka inono kabili iipi iya ku bwaice iyo umwana wenu akwata ku kusambilisha ifintu fibelelela, ifya bukapepa? Nelyo bushe muleleka umwana wenu ukusambilila sana imyata ne fishilano filipo?

[Ifikope pe bula 10]

Mulesanshamo bambi mu milimo ya pa ng’anda, mulekwata inshita ya kuba mweka muletuusha, kabili tangisheni ifya ku mupashi