Icintu Ico Inkuuka Yafililwe Ukukukulula
KU BALEMBA LOLENI! MU GERMANY, AUSTRIA, MEXICO, NA KOREA
MU MWAKA wa 2002, mu fyalo ifingi mwali utuyofi utwalengelwe ne miceele. Ku Bulaya kwali incende ishingi ukwali ilyeshi. Mu fyalo fimbi, ku Mexico na Korea kwali inkuuka yabipisha. Nangu ca kuti ifi fyacitike fyali tuyofi, fyakoseshe ukutemwa kwaba pa Bena Kristu ba cine.
Pa numa ya lyeshi lyali ku Bulaya mu 2002, uwali kale kateka wa West Germany Helmut Schmidt aipushiwe pa lwa musango wa bwafwilisho abantu baponenwe ne lyeshi balekabila. Atile: “Abantu balekabila ifya kulya no mwa kulaala, balekabila indalama, kabili balekabila no kusakamanwa lwa ku mupashi.” Inte sha kwa Yehova balibombele umulimo ukalamba mu kupayanishisha abaponenwe ne nkuuka lwa ku mubili na lwa ku mupashi. Moneni umulimo wa kukumbusuka babombele mu Germany, Austria, Mexico, na Korea.
Bakaafwa mu Germany
Ilyo baishibe ukuti ilyeshi lyalesungamina, Inte sha kwa Yehova abengi mu Germany babombele pamo na bantu bambi ku kucilikila ifikuulwa ukubunda. Kathleen uuli ne myaka 19 uwikala ku Dresden asosa ukuti: “Nafililwe ukwikalapo fye. Ilyo naumfwile ukuti abantu bamo kuti balofya fyonse ifyo bakwata, natile mfwile ukwafwa.”
BaNte ba ku Germany batendeke ukuiteyanya ku kwafwa bwangu bwangu abengaba mu kukabila. Pa kuba Abena Kristu, bayumfwile ukuti balikwata umulimo waibela uwa kwafwa bamunyina na bankashi ba ku mupashi. Kabili balangile ukutemwa ku bena mupalamano. (Marko 12:31) E co bakabomba ba kuitemenwa ukucila pali 2,000 bateyanishiwe mu mabumba ya bantu 8 na 12, kabili ibumba limo na limo lyapeelwe umulimo wa kubomba ku ncende kwali akayofi. Pa maofeshi ya Nte sha kwa Yehova mu Selters, ku Germany, amatelefoni 13 yalebomfiwa fye ku kwasuka abantu baletuma foni ku kwipusha pa lwa aka kayofi na pa lwa fyo bengafwaako.
Ronnie na Dina batumikishi ba nshita yonse aba Nte sha kwa Yehova, ababomfya inshita yabo ku kwafwa abanabo na bena mupalamano ukusambilila icine ca mu Baibolo. Ilyo baishibe ukuti kwalaba ilyeshi, intanshi baile ku musumba wa Dresden ku kuyabombako umulimo wa kucingilila ifikuulwa fya lulumbi. Ilyo ilyeshi lyanashisheko, Ronnie na Dina bailundile kuli baNte bambi ku kuwamya In’ganda ya Bufumu mu Freital, iyabundile mu menshi yalamba icabipisha. Ili bumba lyene lyatendeke ukwafwa abena mupalamano. Umwine we tuuka bashitishamo ifya kulya ilyaloshenye ne Ng’anda ya Bufumu alitashishe ilyo baNte bamuwamishe umuputule wa pa nshi no wa pa muulu ukufumyamo ifisooso na matipa.
Siegfried na Hannelore bekala ku Colmnitz, umushi waba bakilomita 40 lwa ku kapinda ka ku kulyo na kabanga ka Dresden. Umulonga uupita muli ulya mushi wasangwike uwa mukuku, ukubunsha ing’anda yabo ne bala. Ilyo amenshi yacepeleko, abena mupalamano balisungwike ukumona baNte 30, abashaleikala muli ilya ncende, bafika ku kwafwa ukuwamya ing’anda ya kwa Siegfried na Hannelore. Icakonkelepo, ili bumba lyatendeke ukuwamya imansa sha bena mupalamano. Abekala mushi abengi baipwishe icalengele aba baNte ukwimya ubulendo bwa bakilomita 100 ku kwafwa abantu bashaishiba. E co aba baNte bakwete ishuko lya kukoselesha abantu baponenwe ne lyeshi mu Colmnitz lwa ku mupashi.
Mu mushi wabela mupepi ne tauni lya Wittenberg na mo mwali ilyeshi. BaNte babili abaupana Frank na Elfriede babombele capamo na bena mupalamano pa nshiku ishingi ilyo ilyeshi lishilaisa, baleisusha imifuko no mucanga no kubika iyi mifuko mu lulamba lwa mumana pa kuti kwiba ilyeshi ilyo umumana wapoosa. Ilyo ilyeshi lyanashisheko, Frank na Elfriede batandalile abantu baponenwe na ka kayofi, babatwalile ifilyo kabili balibasansamwishe. Frank ebukisha ukuti: “Umwanakashi umo twatandalile alifililwe ukusumina ukuti fwe bantu bashamwishibe twamutwalile ica kulya ukwabula ukumulipilisha. Atwebele ukuti takuli nangu umo uwa ku calici apepa uwamutandalile. Kabili akabungwe kalemutwalila ifya kulya kalemulipilisha cila nshita. Abantu balipapile ukumona Inte sha kwa Yehova nabasenda ifya kulya te mpapulo sha Baibolo.”
Bayankula Bwangu ku Kayofi mu Austria
Ilyeshi lyaonawile ifintu na mu calo ca mupepi ica Austria. Amakomiti yatatu yalipangilwe ku kwangalila umulimo wa kukumbusuka. Ica ntanshi, basakamene ukuwamya Amayanda ya Bufumu yatatu ayaonawilwe icabipisha. Kabili, pali baNte indupwa mupepi na 100 shalikuminwe kuli ili lyeshi, kabili amayanda 50 yalibundile. Bamo balufishe fyonse ukufumyako fye ifya kufwala fyali pa mubili. Amaofeshi ya baNte mu Austria yaishibishe ifilonganino pa lwa lyeshi, kabili lyatendeke ukulonganika indalama sha kukumbusuka abali mu kukabila. Ilyo September yalefika bali nabasangwilako indalama ukucila pali 170,000,000 Kwacha.
Nacifyashi umo alembele ati: “Umwana wandi umwaume uwa myaka 8 tonaula indalama kabili alisungile indalama ukufika ku madola 14. Lelo, ilyo aumfwile ukuti bamunyinefwe bamo ifipe fyabo fyonse nafyonaika, alisangwilileko indalama shonse asungile ku kwafwilisha abali mu kayofi.”
Mu kutungululwa na Komiti wa Makuule uwa muli cilya Citungu, uyo uwangalila amakuule ya Mayanda ya Bufumu aya Nte sha kwa Yehova, amabumba yaliteyanishiwe ku kwafwa ukuwamya amayanda ayaonawilwe ku lyeshi. Umuntu umo uwalemona ifyalecitika atile, “Mu manyunshipepala mufwile mwaba ilyashi pa fyo mwe bantu mulebomba kuno.” Bamo balyalwike mu fyo balemona Inte sha kwa Yehova. Umufyashi umo Nte asosa ukuti: “Abana bandi abashili ni Nte, kale lyonse balekaana ukukutika nga naesha ukubeba pa fyo nasuminamo, nomba nabatendeka ukukutika!”
Kwali no kwafwa abengi abashali baNte. Ku ca kumwenako, umwanakashi umo alitashishe sana ilyo Nte umo aile ku ng’anda yakwe pa nshita ya 7:30 hrs ulucelo no kumwipusha ifyo engamwafwa. Uyu mwanakashi alekabila ukufumishiwa pa ng’anda pantu kale kale amenshi yatendeke ukwingila mu ng’anda. Lelo, ilyo abwelele, asangile kalata ukufuma kuli baNte pa mpongolo ye bala lyakwe. Iyi kalata yaleti: “Nga mulefwaya ukwafwa, kuti mwatwishibisha ili line.” BaNte bamwafwile ukuwamya ifipe fyakwe ne ng’anda, ukufumyamo amatipa ne fisooso.
Ibumba lya baNte 100 baile kwi tauni lya Au ku kwafwa baNte na bena mupalamano. Abali intungulushi sha aya mabumba baleya ku ng’anda ne ng’anda ku kwipusha abene mayanda nga balekabila ukwafwa. Abantu balisungwike ukumona baNte baisa nabaipangasha ne fisolobelo fya kuwamishako ne fya kufumishako amenshi pamo nga bamashini ba kupompa amenshi, ifipyango, na bafosholo. Uyu mulimo uwali no kusendela abene mayanda umulungu, wapwile fye mu bushiku bumo. Abantu baletamba ninshi ne filamba filepona.
Mupepi na baNte 400 aba kuli iyo ncende e babombele uyu mulimo wa kukumbusuka—kabili ilingi balebomba akasuba no bushiku. Ku baletambako, ubu bwali bushininkisho bwaibela ubwa kuti ubuKristu bwa cine bwa maka.
Inkuuka ya Isidore Yapuma Icalo ca Mexico
Inkuuka ya Isidore yatendeke nge nkuuka ya mu ncende iyakaba ku kapinda ka ku kuso aka calo ca Venezuela. Pa September 22, 2002, inkuuka ya Isidore yapumine Icofi ca Yucatán ku Mexico. Iyi nkuuka yali iikalamba nga nshi. Apo icimwela caleenda amakilomita 190 cila awala ninshi kuli ne mfula ikalamba, ici cimwela caonawile icabipisha ifitungu fya mu Mexico ifya Yucatán na Campeche pamo no konaula ifintu fimo mu citungu ca Quintana Roo. Mu Yucatán mweka mweka, amayanda napamo 95,000 yalyonawilwe icabipisha, kabili ici cakumine abantu nalimo 500,000.
Inte sha kwa Yehova babombele bwino nga nshi mu mulimo wa kukumbusuka mu Yucatán ica kuti umutwe we lyashi likalamba mu nyunshipepala ku kapinda ka ku kuso aka Mexico waleti: “Inte sha kwa Yehova Baisa mu Kwafwa.” Komiti wa kukumbusuka alipangilwe kabela ilyo iyi nkuuka ishilaisa. Kwali amateyanyo ya mu kampampa aya kufwaila baNte abengi kuli ilya ncende umwa kwikala. Ifilonganino fya mupepi fyapayenye indalama shalekabilwa mu kampampa. Ifya kufwala, imiti, na matani ya fya kulya ukucila pali 22 fyapeelwe ku bapuswike iyi nkuuka, ukusanshako na bengi abashali baNte. Baeluda ba kuli ilya ncende bapeelwe umulimo wa kutandalila abasangilwe muli iyi nkuuka ya Isidore no kubakoselesha.
Ilyo iyi nkuuka yaishile, bakomiti ba kukumbusuka balipangilwe ku kwafwa ukufwaya baNte abalubile. Bambi bali mu mpanga na mu ncende shimbi pa nshiku shitatu ukwabula ifya kulya nelyo amenshi ya kunwa. Mu ncende shimbi amenshi yabunshishe amalaiti ya mu musebo! E co, kwali ukupoka amaato yakwata injini no kuyabomfya ku kufwaya abalubile, ukubapa ifya kulya, no kubatwala ukushali inkuuka.
Abalashi ba kuli ilya ncende baashimishe amaato ne fisolobelo fimbi kuli baNte abaipeele ukwafwa mu ncende umo abengi baletiina ukuya. Pa kubala, mushika umo alikeene ukuleka baNte ukuya mu kufwaya abantu no kuibika mu busanso. Lelo, ilyo amwene ukuti tabaletiina, atile: “Ninshininwa ukuti nga cakabilwa kuti mwaya mu kufwaya abantu benu ukubomfya indeke sha pakapaka. Kuti mwabomfyako bamotoka besu ukutwala abantu benu konse mulefwaya.”
Shimatuuka umo alefwaisha ukwishiba umulandu baNte bamo baleshitila amenshi ayengi aya mu mabotolo. Bamulondolwele ukuti ya bamunyina na bankashi aba ku mupashi na bantu bambi abaleyakabila. Uyu mwaume apingwilepo ukubapeela amenshi yonse aya mu mabotolo akwete ukwabula ukubalipilisha. Ubushiku bwakonkelepo abapeele amenshi na yambi—ayengi nga nshi. Mwi tuuka limbi, umuntu umo uwaleshita ifintu aipwishe baNte umulandu baleshitila ifya kulya ifingi. Ilyo aumfwile ukuti filya fya kulya fya bantu baponenwe ne lyeshi, abapeele indalama sha kushita na fimbi.
Nangu ca kuti indupwa nalimo 3,500 isha baNte balufishe ifya ku mubili pa mulandu wa nkuuka ya Isidore, basangile ukuti tapali Inte ya kwa Yehova uwalubile nelyo uwafwile. Na lyo line, apo amayanda ya baNte 331 yalyonaike, programu wa makuule alekabilwa. BaNte abaishiba ifya bukuule baile ku ng’anda imo na imo na ku Mayanda ya Bufumu ku kumona ifyaonaike. Ukufika pali lelo, amayanda nalimo 258 yaliwamishiwa na mayanda 172 yalikuulwa cipya cipya ku kupyana yalya ayaonaike. Kabili Amayanda ya Bufumu 19 ayaonaike yali no kukuulwa cipya cipya.
Eluda mu cilonganino caba mu citungu ca Yucatán asukile asosa ukuti: “Nalibelenga mu mpapulo shesu pa mulimo wa kukumbusuka uubombwa mu fyalo fimbi. Lelo ukuimwena na menso cintu capusanako. Icitetekelo candi pamo ne ca bamunyinefwe abengi nacikoshiwa pa kumona ifyo ukuteyanya kwa kwa Yehova pamo na bamunyinefwe batemwikwa batwafwa bwangu ne fyo bayangwako kuli ifwe.”
Umwanakashi umo atile: “Icalici lyandi alilaafwa nga filya baNte mwafwa, nga nalitemwa.” Kabili umwanakashi umbi, uwapusushiwe kuli baNte atile: “Tucili no bumi pa mulandu wa Nte sha kwa Yehova. Balangile ukutemwa pa kubika ubumi bwabo mu kapoosa mweo ku kutupususha ilyo ing’anda yesu yabundile.”
Inkuuka Yapuma Korea
Pa August 31 na September 1, 2002, Inkuuka ya Rusa yapumine Korea. Song-pil Cho, eluda wa pa cilonganino atile: “Cali kwati muntu eminine pa mfula. Imfula yatwalilile ukuloka.” Imfula yalokele ubo bushiku tayabalalokapo mu Korea.
Ukulingana na nyunshipepala ya The Korea Herald, muli cilya calo amayanda 28,100 yalibundile pamo ne mpanga ya kulimapo iya mahekita 85,000. Abantu napamo 70,000 balifulumwike. Iyi nkuuka yaipeye inama 301,000, yabunshishe amashitima ya pa menshi 126, no kuwisha imilando bapishako amalaiti iingi nga nshi. Abantu bafwile nelyo ukuluba bacilile pali 180. Pali aba pali babili abali Inte sha kwa Yehova.
Nga fintu cali ku Bulaya na ku Mexico, Inte sha kwa Yehova balyankwileko lubilo lubilo. Imisangulo yafumine kuli baNte mu calo conse ica Korea. Pa fyo abantu basangwile pali ifya kufwala, amalangeti, ne fintu fimbi ifyalekabilwa. Na lyo line, bamo aba mu cilonganino baleikala mu ncende umo aba abalepususha bashingafika. Imisebo yalyonawilwe, pamo na malalo. Takwali amalaiti nelyo amafoni. E co amabumba yaliteyanishiwe ukuya kuli iyo ncende no kuyaafwa abali mu kukabila. Song-pil Cho, uwabombele ne bumba limo ilya kukumbusuka, alondolola incende imo uko baile mu kwaafwa. Asosa ati: “Amalalo 7 ne fiputulwa fikalamba ifya musebo fyalyonaike. Ilyo twasukile twafika kuli ilyo itauni, amayanda konse konse yali ayaonaika. Kwali icena cabipa nga nshi, kabili inama shafwa shali fye mpanga yonse. Lelo twalisekelele ilyo twakumene na bamunyinefwe ne nkashi 6 aba Bwina Kristu! Fyonse ifyo bakwete fyalyonaike, lelo bonse bali aba mweo kabili tabali mu busanso.”
Na kuba, Inte sha kwa Yehova balipekanishishe akayofi. Apo ilyeshi lyaliseeka mu nshita ya mfula, Komiti wa Makuule uwa mu Citungu ca Seoul ali natendeka kale kale ukupekanishisha umulimo wa kukumbusuka nga kwaba akayofi. Ukutendeka mu 1997, uyu komiti alelipilila bakabomba ba kuitemenwa abalekanshiwa pa mwaka pa kuti bengaba abaiteyanya ukwafwa ilyo kwaba akayofi.
Pa September 2, abalebomba umulimo wa kukumbusuka muli Komiti wa Makuule uwa mu Citungu bafikile mu musumba wa Kangnŭng uwabela ku lulamba lwa ku kabanga no kwimika amaofeshi yakalamba mu Ciyanda ca Kulonganinamo ica Nte sha kwa Yehova. Cinshi babalilepo ukucita? Kupeela abapuswike amenshi yasanguluka. Ilyo kwaba ilyeshi likalamba, imipaipi ya menshi ilonaulwa kabili amenshi ya lyeshi yaba ayakowela. Komiti wa Makuule uwa mu Citungu ateyenye ifimbayambaya fyakwete amatanki yaiswilemo amenshi ukutumwa ku ncende ukwali ilyeshi.
Ilyo amenshi ya lyeshi yaya yalecepa, fyonse fiba na matipa yanunka icabipisha. Na lyo line kwaliba inshila ya kuwamishamo iisuma iyapangwa. Apo amayanda mupepi na yonse muli ilya ncende yapangilwa kuli sementi, kuti yawamishiwa pa kufumya amapepala ya ku fibumba pamo ne nsalu ya linoleum iyo babika pa nshi no kuwamya amayanda ukubomfya amenshi ayalefuma na maka sana.
Ukubunda kulonaula ifintu ifingi ifya malaiti. Lelo nga ca kuti mu nshiku fye shinono, ifipe fya malaiti ifyapala friji na matanki yabilausha amenshi nga fyapangululwa ku baishiba ifya malaiti e lyo bafiwamya no kufyumika, kabili bafipanga na kabili, ilingi filatendeka ukubomba. Komiti wa Makuule uwa mu Citungu ateyanishiwa ukubomba umulimo wa musango yu. Aya matanki yabilausha amenshi ayashilekabila ukupyanikwapo yabomfiwa ku kuumika amayanda. Ukucite ci kupoosa imilungu ibili nelyo itatu.
Ifya kufwala fyonawilwe ku lyeshi pamo na malangeti filingile ukucapwa bwino pantu nga papita inshiku ishingi kuti fyaonaika. Bakabomba ba kuitemenwa aba mu cilonganino ca Nte sha kwa Yehova muli ilya ncende bayafwile ukulonganika ifya kufwala fyonse ifyalambile ifya ba bwananyina Abena Kristu. Amatipa yali kuli ifi fya kufwala yaleafya ukufumya—kabili ifya kufwala fyacapilwe ku maboko mu kamulonga ka menshi yatalala icine cine. Ilyo uucita lipoti ilyashi mu nyunshipepala aishibe pali uyu mulimo wa kutemwa, icikope icikalamba ica baNte balebomba uyu mulimo califumine mu nyunshipepala ya cikaya.
Ilyeshi lyabipisha ku Bulaya, ku North America, na ku Asia lyawishishe amayanda, ukonaula ifipe, no kwipaya abantu iminshipendwa. Nangu ca kuti ilyeshi lyaba kayofi, ifintu fya musango yu fyaliseeka muli shino “nshiku sha kulekelesha” isha buno bwikashi, ishishibikilwa ku “inshita shaibela ishayafya.” (2 Timote 3:1) Kabili utuyofi twa musango yu kuti twacinkulako ifwe ulwa ici cishinka ca kuti: Abena Kristu ba cine balitemwana kabili balitemwa na bantu banabo. Ukutemwa kwa musango yu ukushabamo bukaitemwe cintu ico inkuuka ishingakukulula.
[Icikope pe bula 18]
GERMANY Ing’anda yaonawilwe ku nkuuka
[Ifikope pe bula 19]
GERMANY—Bakabomba ba kuitemenwa ukucila pali 2,000 babombele umulimo wa kukumbusuka lubilo lubilo
[Ifikope pe bula 20]
AUSTRIA—Balewamya Ing’anda yabo iya Bufumu mu Ottensheim
Ku kuso: Ibumba lya bakabomba ba kuitemenwa lyabwela ukufuma ku Au, uko baafwile baNte pamo na bena mupalamano
[Ifikope pe bula 21]
MEXICO Ku kulyo: Komiti wa kukumbusuka apayanishisha abapuswike inkuuka amenshi ya kunwa
Pa nshi: Ukukuula ing’anda ya kupyana pa yaonaike
[Ifikope pe bula 23]
KOREA Ukufuma ku kuso ukuya ku kulyo: Incende ya mu musumba iibundile; ukuwamya ukubomfya amenshi ayalefuma na maka; ukucapa ifya kufwala mu mulonga wa mupepi