Incitilo sha Kupususha Isha kwa Yehova Nomba
BAIBOLO itweba ici pa lwa kwa Yehova: “Ifibi ifiponeno walungama fingi, lelo kuli ifyo fyonse Yehova alamupokolola” kabili, ukuti “[Yehova, NW] aishibo kupokolola bakapepa ku ca kwesha.”—Ilumbo 34:19; 2 Petro 2:9.
Ni shani fintu Yehova esa mu kwaafwa abantu bakwe lintu bali mu kumanama? Tacili ni mu cipesha amano ukucincintila amaka ya mu fintu Lesa apanga nelyo ku ncitilo imbi iyacilo buntunse, nga fintu abantu abengi batontonkanya ukuti e fyo alingile ukucita, lelo ni ku maka yambi ayo abantu abengi mu cine cine tabomfwikisha—ukutemwa. Ee, Yehova alitemwa abantu bakwe, kabili alilundulula ukutemwa pa kati kabo mu kucilapo nga nshi ica kuti aliba na maka ya kubapwishishishako icimoneka ukuba mupepi ne cipesha mano.—1 Yohane 4:10-12, 21.
Bamo kuti pambi bapaasha ukuti pa nshita ya bukangalume, icifwaikwa ca kulya, umuti, ne fibombelo—te kutemwa. Kwena, ica kulya, umuti, ne fibombelo fyalicindama. Nangu cibe fyo, umutumwa Paulo apelulula muli iyi nshila: “Nga nakwate citetekelo conse ica kuti ningaseseshako impili, lelo ukutemwa nshikwete, nshili cintu. Kabili nga naliisha ababusu fyonse ifyo nkwete, napeela no mubili wandi ku kocewa, lelo ukutemwa nshikwete, nshisandululamo cintu.”—1 Abena Korinti 13:2, 3.
Ilingi line tubelenga pa lwa fya kulya fya kukumbusuka ifituulikwa pa fyabu filebola nelyo ukuliwa ku mpuku ilintu abantu bali mu kukabila baleloba ukufuma ku malwele ne nsala. Nelyo icacila napo kubipa, ifya kulya fya musango yo kuti pambi fyafikila mu maboko ya bantu bafunuka kabili abashisakamana ubufumacumi abamwenamo icibwesha ca pa lwabo ukufuma muli fyene. Muli fyo, cintu cayanguka ukukwata ifipe ukubapo, lelo cintu cakosa ukushininkisha ukuti abo bali mu kumanama banonkelamo kufuma muli fyene. Ukutemwa kwine kwine no kwangwako kuti fyapanga ubupusano.
Ukutemwa mu Kubomba
Mu September 1992, icikuuku ca Iniki capamine icishi ca ku Hawaii ica Kauai, ica bwingi bwa bantu 55,000. Umwela wafulisha uwalepuupa amakilomita 210 cile awala kabili ukubutukisha ukufika kuli bakilomita 260 cile awala, waipeye abantu 2 no kucena 98, waonawile amaperesenti 75 aya mayanda, ukusha abantu 8,000 ababulwa amayanda, no kulenga ifipe fyatunganishiwa ukushitwa pa madola amamilioni ikana limo ukonaulwa. Pa kati ka abo baikele pali aka kacishi kanono bali ni Nte sha kwa Yehova mupepi na 800 mu filonganino mutanda. Ni shani fintu babombele?
Pa ntanshi Iniki tailapama, baeluda ba mu cilonganino, pe samba lya butungulushi bwa kwa kangalila wenda, kale kale baali nabakumanya ifilundwa fyonse ifya filonganino ku kushininkisha ukuti baali abacingililwa kabili mu mutelelwe, abaipangasha pa lwa kusanswa. Ukutemwa kwa musango yo e kwali icibombelo mu kucilikila ukucena kwabipisha nelyo imfwa pa kati ka Nte.—Linganyako Esaya 32:1, 2.
Nelyo cingati inshila sha kumfwaninamo ne sha kwendelamo shalipumfyanishiwe icabipisha, abeminishi batatu abe ofesi lya musambo wa Watch Tower Bible and Tract Society mu Honolulu baali pa kati ka ba kubalilapo ukufika pa cishi pa numa fye ya cikuuku, pa kuba nabapeelwe nsambu shaibela ku babomfi ba mu nshita ya bukangalume ku kunina indeke ukuya ku Kauai. Mu kwangufyanya, bakumenye Inte sha cikaya kabili, ulucelo lwakonkelepo, bateyenye ukukumana ku kupekanya imibombele ya kukumbusuka. Komiti wa kukumbusuka alimikwe ku kubebeta ukukabila no kupoke fipe fyalekabilwa ukupitila mwi ofesi lya musambo wa mu Honolulu. Ukubomba akasuba konse, batungulwile umulimo wa kutwala ifipe fyapayanishiwe kuli abo baali mu kukabila kabili ukuwamya no kulungisha amayanda yaonawilwe.
Inte pa fishi fimbi baankwileko mu kwangufyanya kuli bamunyinabo baali mu kukabila. Mu kwangufyanya fye ilyo icibansa ca ndeke mu Kauai caiswilwe, Inte 70 baliile ku kwaafwa. Ifipe fya kukumbusuka fyafikile kuli $100,000, ukusanshako ifibombelo fya kuletako amalaiti, ututofu twa mafuta, amalampi, ne fya kulya, fyalitwelwe. Imo iya Mayanda ya Bufumu pa cishi yabomfiwe nga apa kusungila ifipe; nangu cibe fyo, kwaliko umwenso wa fyo kuti yatapwa. Lyene ifimbayambaya fya Bashilika fyalishile apa kusungila bamotoka apa Ŋanda ya Bufumu, kabili banamutekenya balipwishe nga kuti baimika bamotoka babo palya. Abashilika abaimikwe ku kucingilila ifimbayambaya na kabili bapikulwile impika ya kutapa ifipe fya kukumbusuka.
Bamunyina batwele ifya kuletako amalaiti ku ŋanda ne ŋanda, ukufibomfya pa ŋanda imo na imo pa maawala yabili nelyo yatatu ku kwaafwa abantu ukubomfya bafriji babo. Amabumba ya bamunyina yalituminwe ku mayanda yalekanalekana ku kwaafwa ukuwamya no kulungisha ifyaonaike. Lintu babombele pa ŋanda ya kwa nkashi uo umulume wakwe amukeenye mu kukalukisha nga nshi ku nshita ya ku numa, umulume aliseshiwe nga nshi ica kuti ico aali fye no kucita kukankamana no kulila. Umutandashi ukufuma ku cishi cikalamba uwamwene ibumba na limbi ilya Nte shalebomba alyebekeshiwe nga nshi ne myendele yabo no kuteyanya ica kuti alibatununwike no kubepusha icabalengele ukuba abapusanininako ifyo. Lintu munyina alondolwele ukuti cali kutemwa kwabo ukwa kuli Lesa na ku Bena Kristu banabo, umwaume ayankwileko kuti: “Ni shani fintu ningeshiba Lesa?” (Mateo 22:37-40) Lyene alundileko kuti: “Imwe mwe bantu mwaliteyanishiwa nga nshi nakalimo mukatuma umo uukalampembelela lintu nabwelela ku Florida!”
Inte sha kwa Yehova baafwilishe ukuwamya no kulungisha amayanda yonse pamo 295 pa Kauai. Pali aya, 207 yakabile ukulungisha kunono, lelo 54 yalyonawilwe icabipisha, na 19 yalyonawilwe umupwilapo. Umulimo wabo na kabili wasanshishemo ukutandalila Nte waishibikwa uuli onse pa cishi ku kushininkisha ukuti umo na umo alisakamenwe. Lintu ifipe fyapayanishiwe fyatwelwe kuli nkashi, umwina mupalamano wa ciBuddha alandilepo kuti tapokeleleko fye nangu tumasamba twa maka ukufuma kwi bumba lyakwe. Namayo na umbi, uo Inte shawamishe iŋanda yakwe, atile: “Mwalisa ku mwinshi wandi pa nshita yalepa, kabili natontonkenye imwe ukuba abena mupalamano basuma, lelo ici cilangililo ca kutemwa kwa bwina mupalamano cananga ico ukuteyanya kwenu kwaba. Natasha pa kubombesha kwenu konse.”
Pa mbali ya kusakamana ukukabila kwa ku mubili ukwa Bena Kristu banabo bonse, abo bashingemwe ne fipe fya kukumbusuka baali abasakamana pa lwa butuntulu bwabo ubwa ku mupashi mu kulinganako. Ilyo inshiku shibili tashilapwa pa numa ya cikuuku, ifilonganino ifingi kale kale fyalekwata ukulongana kwa fiko. Mu kwangufyanya, amabumba yanono aye sambililo lya citabo yalitendeke ukubomba na kabili. Baeluda ikumi ukufuma ku fishi fimbi balishile ku Kauai ku kwaafwa baeluda ba cikaya pa kuti ifipempu fya bucemi fingacitwa pali Nte uuli onse pa cishi. Ubushiku bwa pa Mulungu ubwakonkelepo, ifilonganino fyonse mutanda fyalikwete Isambililo lya Ulupungu lwa kwa Kalinda, ilyashi lya maminiti 30 pa lwa mibombele ya kukumbusuka ku cilundwa ca Komiti wa Kukumbusuka, ne lyashi lya kusondwelela ilya maminiti 30 ku cilundwa ca Komiti wa Musambo uwaishile ukufuma ku Honolulu kuli iyi mifwaile. Lipoti wa kwa nsangwapo alondolola ukuti: “Bonse balisansamushiwe ku butungulushi bushaiwamina ubwapeelwe kabili bayumfwile abaipangasha lwa ku mupashi ukubomba pa mpika shabo ishasheleko. Kwaliko ukutibinte filamba ukwingi mwi bumba ilyo programu yasondwelele, kabili ukutoota kwali kwa kuitendekelako fye.”
Bumunyina bwa mu Kusaalala kwa Calo
Ukutemwa kwa musango yo no kwangwako cishibisho ca bantu ba kwa Yehova mu kusaalala kwa calo. Lintu icikuuku ca Val cakukulwile ukupula mu Western Samoa mupepi no mwaka umo mu kubangilila, cacitile ubonaushi bwakulisha nga nshi, lelo Inte sha kwa Yehova mu mbali shimbi isha calo mu kwangufyanya baishile mu kwaafwa bamunyinabo kulya. Pa numa, lintu kamfulumende yapayenye indalama ku mabutotelo yonse—ukusanshako Inte sha kwa Yehova—ku kulungisha ifikuulwa fyabo, Inte shalibweseshemo indalama mu kuba na kalata ukulondolola ukuti ifyaonaike fyabo fyonse fyalilungishiwe kale kale, kabili indalama kuti shabomfiwa ku kulungisha ifikuulwa fimo ifya kamfulumende. Incitilo yabo yalicitilwe lipoti mu nyunshipepala ya cikaya. Pa kumona ici, umulashi wa kamfulumende aebele Nte umo ukuti ayumfwile uwa nsoni pa lwe calici lyakwe line pa mulandu wa kuti balipokelele indalama ukufuma kuli kamfulumende nelyo cingati ifikuulwa fyabo fyonse ifyaonawilwe mu kati ka nkuuka fyalibombelwepo ukupitila muli inshuwalansi.
Mu kupalako, mu September 1992, lintu umumana wa Ouvèze pa kati ka kapinda ka ku kulyo na kabanga aka France wapoosele no konaula Vaison-la-Romaine na mekashi yashingulwikeko 15, Inte shayankwileko mu kwangufyanya. Mu nshita ya bushiku imo, mulamba aipeye abantu 40, aonawile amayanda 400 umupwilapo, aonawile na yambi ayafulilako, kabili ashile amakana ya ndupwa ukwabula amenshi nelyo amalaiti. Ulucelocelo lwakonkelepo, Inte ukufuma ku filonganino fya cikaya bali e ba ntanshi ukwisa ku kwaafwa ifinakabupalu fya kubunda. Abo abaali mu kukabila kwa mayanda mu kubamo kutemwa balisendelwe ku kwikala mu mayanda ya ndupwa sha Nte mu citungu. Imyanda ya Nte bafumine ukutali na mupepi ku kwaafwa. Komiti wa kukumbusuka alimikwe mu musumba wapalaminako uwa Orange ku kwampanya ukubombesha kwa mabumba yane aya ba kuitemenwa, abo bakololwele amatipa no kuwamya amayanda, ukucapa imipili ya fya kufwala fyakantaikwe ku matipa, kabili ukupekanya no kutwala ifya kulya na menshi ya kunwa ukupulinkana incende shakuminweko. Baitemenwe fye no kuwamya isukulu lya muli ico cifulo ne fikuulwa ifingi ifya buteko bwa cikaya. Ukubombesha kwabo ukwabulo kunaka kwalitashiwe kuli bamunyinabo capamo na bantu ba mu bwikashi.
Mu fifulo fimbi ifingi, Inte sha kwa Yehova shalicula ku tuyofi, pamo nga ukubunda, ifikuuku, ne finkukuma, pamo fye nga fintu uuli onse umbi acushiwa. Pa kumfwikisha ukuti ifi fyaba fya kufumamo fya fya kuponako fya mibele ya mankumanya nelyo iishingacilimwa, tabapeela Lesa umulandu nelyo uuli onse umbi. (Lukala Milandu 9:11) Ukucila, balicetekela ukuti ukutemwa kwa kuipeela bulilambo ukwa basumina banabo kukabaafwa te mulandu ne mibele yabipisha iingabaponena. Incitilo sha musango yo isha kutemwa shaba ca kufumamo ca citetekelo ico bonse basuminamo. Umusambi Yakobo alondolola ukuti: “Uwa bwananyina umwaume napamo umwanakashi, nga abo bwamba no kubulwe cilyo ca bushiku no bushiku, na umo wa muli imwe abeba, ati, Kabiyeni umutende, kangabukeni no kwikuta; no kubulo kubapeele fyakabilwa ku mubili, ca kwafwa shani? Ifyo fine ne citetekelo, nga tacakwata milimo cabe cafwa icine.”—Yakobo 2:15-17.
Intulo ya Kucingilila kwa Cine Cine
Ukucila ukwenekela ifipesha mano mu musango wa kucilima kwa bulesa ukwa musango umo, Inte sha kwa Yehova shiluko kuti ukucingilila kuli no kusangwa muli bumunyina bwabo ubwa mu Bwina Kristu ubwa mu kusaalala kwa calo. Mu cishinka, ico ubo bumunyina bwaba na maka ya kupwishishisha mu nshita sha kumanama cimo cine fye ne cipesha mano. Bebukisha amashiwi ya kwa Yesu ayasangwa pali Mateo 17:20 ayatila: “Amukwate citetekelo ngo luseke lwa lubanga, nga mwingasosa ku lupili ulo, amuti, Fuma pano uye kulya, na lo kuti lwafumapo; kabili tacingamwansha icintu nangu cimo.” Ee, ifipindami fyapala impili filafumapo lintu icitetekelo ca Bwina Kristu bwa cine, icendela pamo no kutemwa, caba mu kubomba.
Abantu ba kwa Yehova mu kusaalala kwa calo balomfwa ukuboko kwa kucingilila ukwa kwa Lesa wabo muli ishi nshita shishashikatala kabili ishayafya. Bayumfwa nge fyayumfwile kemba wa malumbo uwatile: “Ndesendamo mutende, na kabili ndelaalo tulo; pantu imwe, mwe Yehova, nelyo ndi neka munengo kwikalo mutelelwe.” (Ilumbo 4:8) Mu kucetekela, batontomesha ukusakamana kwabo pa mulimo wa pali ino nshita: “Imbila nsuma iyi ya bufumu ikabilwa ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse; e lyo impela ikesa.” (Mateo 24:14) Kabili mu kuba no kucetekela balolesha ku ntanshi ku kufikilishiwa kwa bulayo bwa kwa Yehova ubwa calo cipya ica mutende, icalungama, umo tabakakumanye na kabili utuyofi twa musango uuli onse, utulengwa no muntu nelyo utwa cifyalilwa.—Mika 4:4.
[Ifikope pe bula 12]
Inte bafumine ukutali na mupepi ku kwaafwa ifinakabupalu fya kubunda