Ifingamwafwa ukusambilila ululimi ulupya

“Nshafwaile icili conse ukundesha ukusambilila ululimi lumbi.” E fyasosele baMike. BaPhelps na bo batile “Ukusambilila ululimi kwaba pa fintu ifisuma sana ifyo nasala ukucita mu bumi.”

MU FYALO ifingi abantu abengi basambilila indimi shimbi pa milandu yalekanalekana. Bamo balomfwa fye bwino ukusambilila indimi bashaishiba, bambi na bo ukusambilila indimi shimbi kulabafwa ukubomba imilimo ibaletela indalama, e lyo bamo icilenga basambilile ululimi lumbi, kufwaya ukubombesha mu mulimo wa kwa Lesa. Abalemba Loleni! baliyipusha abantu abengi abalesambilila indimi shimbi. Amepusho yamo babepwishe ya kuti: Cumfwika shani ukusambilila ululimi lumbi ku bukulu? Cinshi cingafwa umuntu ukusambilila? Ifyo twalalandapo, fifumine mu fyo bayaswike. Napamo ifishinka balandile kuti mwafitemwa kabili kuti mwasambililako maka maka nga mulesambilila ululimi ulupya nelyo nga mulepanga ukutendeka ukusambilila. Ifi twalalandapo, e fyo bamo batile filaafwa pa kusambilila ululimi lumbi.

Ukutekanya, Ukuicefya no Kukanaifinya

Nangu ca kutila abaice kuti basambilila indimi shibili no kucilapo pa nshita imo ine nga baleumfwa fye uko abantu balelanda, abakalamba bena palaba incito pa kuti fye basambilile. Umulandu umo wa kuti bafwile ukutekanya pantu pa kusambilila ululimi palapoosa inshita ikalamba. E lyo ifi bakwata ifya kucita ifingi, ilingi line bafwile ukuleka ukucita ifintu fimo, napamo pa myaka iingi pa kuti fye basange inshita ya kusambilila.

BaGeorge batila: “Ukuicefya kulafwa. Nga ulesambilila ululimi, ufwile ukuipekanya ukulanda ngo mwaice e lyo limo no kwenekela abantu ukukusenda ngo mwaice.” Icitabo cilanda pa kusambilila indimi icitila, How to Learn a Foreign Language cilanda ukuti: “Nga ulefwaya ukusambilila, taufwile ukuibika sana pa muulu no kusakamikwa sana ukuti umucinshi abantu bakupeela walapwa.” Kanshi te kwesha ukulasakamana sana ukuti walaseebana nga wapanga icilubo. BaBen batila: “Nga taulepanga ifilubo, ninshi taulebomfya sana ululimi ulesambilila.”

Mwilasakamana bambi nga bamuseka pa cilubo mwapanga, na imwe bene mulesekako fye! Na kuba inshita ikesa ilyo mukalalandapo pa fyo mwalefilwa ukulanda fimo ilyo mwalesambilila kabili na mwe bene mukalaseka. E lyo te kwesha ukutiina ukwipusha amepusho. Ukwishiba inshila ifintu fimo bafilandilamo kulaafwa ukukanalaba.

Apo pa kusambilila ululimi ulupya mufwile no kusambilila ifyo abalanda ulo lulimi baaba, kuti cawama tamulekoselela fye pa fyo mwaishiba, kabili tamulesuusha ifyo abene ba lulimi bacita. BaJulie batila: “Ukusambilila ululimi lumbi kwalingafwa ukumona ukuti kanshi kwaba inshila ishingi isha kucitilamo ifintu.” Kabili, “te kutila ifi kwaba inshila ishingi ninshi shimo shisuma ukucila shimbi, shapusana fye lelo shonse shisuma.” BaJay batila: “Mufwile ukuba ifibusa na balanda ululimi mulesambilila e lyo no kulaumfwana na bo.” Na lyo line Abena Kristu bafwile ukuba fye na bucibusa na bantu abakwata imibele isuma ne nsoso ishisuma. (1 Abena Korinti 15:33; Abena Efese 5:3, 4) BaJay batila: “Nga bamona ukutila naubatemwa no kutemwa ifya kulya fyabo ne nyimbo shabo e lyo na fimbi fye naufitemwa, na bo bakakutemwa.”

Nga mulepoosa inshita iikalamba ukusambilila ululimi, no kwesha ukulanda, e lyo mwingeshiba bwangu. BaGeorge batile: “Tusambilila ululimi lumbi panono panono nga filya fine inkoko ilya utwa kulya kamo kamo. Ilyo tulesambilila panono panono tacimoneka kwati pali ifyo tulecita, lelo ifyo tuleishiba filaya filefula.” BaBill abasambilile indimi ishingi ilyo bali ba mishonari, batila: “Nalelemba amashiwi pa kapepala no kulaloleshapo lyonse nga nakwata inshita.” Abengi basanga ukutila nga ca kutila balesambilila amashiwi cila nshita nangu fye ni pa nshita fye inono, cilabafwa sana ukucila ukulasambilila fye limo limo pa nshita ikalamba.

Kwaba ifingi ifyo abantu bengabomfya pa kusambilila ululimi bashaishiba, ifintu pamo nga amabuuku, amashiwi yaba pa tepu, nelyo utupepala twalembwapo amashiwi. Kanshi nangu ifya kubomfya pa kusambilila fifule shani, abantu abengi basanga ukutila baleshiba bwangu ululimi nga ca kutila balesambilila mu kalasi. Saleni icili conse icingamwafwa ukusambilila. Nomba mulingile ukwishiba ukutila pa kusambilila ululimi lumbi mufwile ukubikako amano no kushipa. Lelo kwaliba ifyo mwingacita pa kuti ukusambilila kwanguke kabili kuleumfwika bwino. Cimo icingamwafwa, kulaaba na balanda ululimi mulesambilila e lyo no kwishiba ifyo baba.

BaGeorge batila: “Nga mwaishibako panono ukulanda e lyo na mashiwi yamo, kuti cawama mwatendeka ukuya ukwaba abalanda ulo lulimi pa kuti muleumfwa ifyo balanda.” BaBarb basuminisha abati: “Ukuya ku calo uko balanda ululimi mulesambilila kuti kwalenga mwaishiba ifyo ululimi lwaba.” E lyo ne cacindama ca kutila, nga muli uko balanda ulo lulimi, pa kulanda kuti muletontonkanya fye pa mashiwi ya mu lulimi mulesambilila. Lelo te bonse bengaya uko ululimi balesambilila lulandwa. Na lyo line no ko kwine bekala kuti kwabako ishuko lya kwishiba sana ululimi e lyo no kwishiba ifyaba abene ba lulimi. Ku ca kumwenako, kuti kwaba impapulo atemwa amalyashi pa TV nelyo pa cilimba mu lulimi mulesambilila. Nga kulaba ifyo, saleni amaprogramu ayasuma ne fitabo ifingamwafwa. Fwayeni abantu uko mwikala abalanda bwino sana ululimi mulesambilila no kulalanshanya na bo. Icitabo citila How to Learn a Foreign Language, cisosa ukutila, “icifwaikwa sana pa kusambilila bwangu, kulaesha ukulanda ululimi.”a

Nga Mwamona Kwati Tamulelunduluka

Ilyo muleya mulesambilila ululimi lumbi, kuti paba inshita mwingamona ati muli fye pamo pene, tamulelunduluka. Cinshi mwingacita? Intanshi, ibukisheni icalengele mutendeke ukusambilila ululimi ulupya. Inte sha kwa Yehova abengi balitendeka ukusambilila indimi bashaishibe pa kutila bafwilishe abantu bambi ukusambilila Baibolo. Ukwibukisha ico mwatampile ukusambilila kuti kwalenga mwatwalilila.

Ica bubili, mufwile ukumona ifyo mwingakwata amaka ya kucita. Icitabo cilanda pa fya kusambilila ululimi lumbi citila: “Napamo te kuti mulelanda nga filya fine abene ba lulimi balanda. Na kuba ico tacacindama. Ico imwe mulefwaya ca kutila nga mulelanshanya na bantu, baleumfwa ifyo mulelanda.” E ico mwilaumfwa ububi ukuti tamulelanda bwino nelyo tamulelongoloka nga filya ciba ilyo mulelanda ululimi lwenu. Lelo mulebika fye amano ku kulanda ifyo abantu bengomfwa nga mwabomfya amashiwi ayo yene musambilile.

Ica butatu, mulemona ifyo mwalunduluka ukutula apo mwatampila ukusambilila. Ukusambilila ululimi kwaba kwati kumona icani cilemena. Tatumona uko icani cilekula, lelo cila bushiku cilalepelako. Na imwe nga mwamona uko mwatampile, mukamona ukutila mwalilunduluka. Te kwesha ukuilinganya kuli bambi nga mulefwaya ukumona ifyo mwalunduluka. Icishinte cisuma ica kukonka ni cilya caba muli Baibolo pa Abena Galatia 6:4 apatila: “Umo na umo ashininkishe umulimo wakwe wine, e lyo akaba na pa kwangila ku mwine eka, te kuilinganya ku muntu umbi iyo.”

Icalenga bune, mufwile ukwishiba ukutila pa kuti mu kusambilila mufume ifisuma mufwile ukubombesha pa nshita iitali. Tontonkanyeni pali ici: Bushe ifilelanda umwana uuli ne myaka itatu nelyo ine fyumfwika shani? Bushe alabomfya amashiwi ayakosa ne nsoso shapikana? Awe tacite fyo! Lelo alalanda ifyo abantu bengomfwa. Ca cine, no mwaice wine pa kuti fye asambilile ululimi, palapita imyaka.

Icalenga busano, mulelanda sana ululimi mulesambilila. BaBen batile: “Nshalelunduluka nga nshilelanda sana ululimi nalesambilila. E ico te kwesha ukuleka. Lyonse mulelanda ululimi mulesambilila! Kwena ilingi line cilomfwika ububi nga ulefwaya ukulanshanya na bantu mu lulimi ulo waishiba fye panono nga filya ciba ku mwaice. BaMileivi bailishenye ati: “Ico nshaleumfwa bwino kufilwa ukulanda ifyo ndefwaya ukulanda ilyo tulelanshanya na bambi.” Lelo ukumfwa ububi kuti kwalenga mwatwalilila ukusambilila. BaMike batila, “kwali inshita ilyo nshaleumfwa umuntu nga aleshimika ilyashi nelyo alelanda fimo ifya kusekesha, ala naleumfwa ububi. Nomba nasanga ukutila filya fine naleumfwa ububi e fyalengele nabikako sana amano ica kuti natendeka no kumfwa fyonse.”

Ifyo Bambi Bengafwa Uulesambilila

Bushe abaishiba kale ukulanda ululimi kuti baafwa shani uulesambilila? BaBill abo tulandilepo na kale batila: “Te kwesha ukulanda kwati mulelanda na kacece, mulelanda ifyalungama namuteka no mutima.” BaJulie na bo batila: “Muletekanya, kabili mwilapwishishisha ifyo uulesambilila ululimi alefwaya ukulanda.” BaTony batile: “Abaishiba ukulanda ululimi nanda, baletemwa ukunsosha mu lulimi naishiba. Lelo ico calengele nabwelele numa.” E ico bamo nga balesambilila ululimi baleba abanabo ukuti pa nshita shimo balebasosha fye mu lulimi ulo balesambilila e lyo no kubeba umo bashilecita bwino. Abalesambilila balomfwa bwino nga ca kutila kuli abalebatasha ukufuma pa nshi ya mutima pa fyo balebombesha. Ico ca cine, na baGeorge balisuminisha abati, “Abanandi ababula kumpoosako amano no kunkoselesha awe nga nshafikile no kutali.”

E ico bushe ukusambilila ululimi lumbi kusuma? BaBill abasambilila indimi ishingi abo tulandilepo kale batila, cintu icisuma sana. “Calilenga naishiba ifintu ifingi kabili calingafwa ukukanasuusha ifyo bambi bacita. Ne cacindamisha ca kutila ukusambilila Baibolo na bantu abalanda indimi isho nasambilila no kumona bapokelela icine, baba na bakapepa ba kwa Lesa abakosa, kunenga ukumona ukuti kanshi nshalepoosa fye inshita ukusambilila ululimi. Na kuba umuntu umo uulanda indimi 12, inshita imo anjebele ukuti: ‘Ndakukumbwa. Icinenga ukusambilila indimi shimbi ni co ndomfwa bwino ukushishiba, nomba iwe icilenga wasambilila, ni co ulafwaya sana ukwafwa abantu.’”

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 27]

Icikalamba icilenga bambi ukusambilila ululimi lumbi, kufwaya ukwafwa abantu