Ukukusha Abana—Ifyo Umucetekanya Wingamwafwa
Tutile mwile mu kutandala ku calo cimbi kabili tamwaishiba no lulimi balanda. Kwena kuti camukosela ukulalanshanya na bantu mwasanga, lelo te kuti mufilililwe fye. Ica kumwenako fye icitabo ico basambililamo indimi ishalekanalekana, kuti camwafwa ukwishiba fimo fimo ifyo balanda muli ulo lulimi. E lyo cimbi na co icingamwafwa kwipusha umuntu uwingalamweba ifyo balelanda e lyo kabili alebeba ifyo na imwe mulelanda.
IFI twalandapo e fyo limo ciba na ku bafyashi abakwata abana imisepela. Nga filya fine ululimi lwa ku calo cimbi lwafya, e fyo cafya na bafyashi ukwishiba bwino bwino umulola imilandile ya balumendo na bakashana e lyo no kwishiba bwino bwino ico bacitila ifintu fimo. Lelo nga cabe fyo tacipilibula ukutila te kuti mubeshibe bwino bwino. Icingamwafwa sana kwishiba ifilecitikila abana benu pali iyi nshita iya nsansa lelo iyayafya.
Ico Bacitila Ifintu Fimo
Abana kukula nga balefwaya kulaicitila ifintu te lyonse cipilibula ukuti ninshi balefwaya ukupondokela abafyashi babo. Ibukisheni ifyo Baibolo ilanda, itila umuya inshiku ‘umwaume alasha wishi na nyina.’ (Ukutendeka 2:24) Pa kuti abalumendo nelyo abakashana bengesaba abakalamba ba mano, bafwile ukwishiba ifya kucita abene.
Natulande pa fyalengele ukuti abana balecita ifintu fimo ifyo abafyashi abo tulandilepo mu cipande cafumako bamwene.
Ba Lia abekala mu Britain bailishenye pa mwana wabo umulumendo abati: “Namwene fye alafwaya ukulacita ifintu mu nshila alefwailamo umwine kabili alemoneka ukukanafwaya ukumfwa ifyo twalemweba.”
Nga filya fine ciba ku bana abanono, abalumendo na bakashana nabo balepusha ifipusho libili libili, balafwaya ukwishiba “Umulandu.” Nomba nga bakulako ukubasuka fye icasuko icipi te kuti baleke ukwipusha. Cinshi cingalenga? Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Ilyo nali umwaice, . . . nalepelulula ngo mwaice.” (1 Abena Korinti 13:11) Ilyo baleya baleishibilako ukupelulula, balafwaya ukubalondolwela sana kabili mu nshila ya kuti ifyalondololwa fyaumfwika bwino bwino pa kuti basambilile ifya “kulingulula.”—AbaHebere 5:14.
Ba John aba ku Ghana batile: “Abana besu abakashana batendeke ukulapoosako sana amano ku fyo balemoneka.”
Ukukula ukuba umukalamba kulalenga abakashana ukupoosa inshita iikalamba ukulatontonkanya pa fyo balemoneka. Ifi fine e fyo ciba ku misepela iingi nampo nga bakula ulubilo nelyo iyo. Ifyo abakashana balemoneka kuti fyalenga baba ne nsansa nelyo ukumfwa ububi nangu limbi kuti baba ne nsansa no kumfwa ububi pa nshita imo ine. Pa mulandu wa kuti nalimo baleumfwa insoni pantu nabakwata sana imfine nelyo pa mulandu wa kuti balapoosa inshita iikalamba ukulasuba ifya kusubasuba, kanshi mufwile ukwishiba umulandu bapoosela inshita iikalamba ukuiwamya ukucila no kupoosa inshita iikalamba ku kubelenga ifya ku sukulu.
Ba Daniel abekala ku Philippines balondolola abati: “Abana besu batendeke ukulafisa ifyo balecita, tabalefwaya ukuti tuleishiba ifilecitika. Ilingi line baletemwa ukuba na banabo ukucila ukuba na ifwe.”
Ifyo abantu bacita mu bumfisolo kuti fyabaletelela. (Abena Efese 5:12) Ukufwaya ukuba weka pa kashita kamo, kwalipusana no kucita ifintu mu bumfisolo. Nangu fye ni Yesu alimwene ukuti cali icalinga ukufwaya icifulo ukwa kuti ‘aba eka.’ (Mateo 14:13) Ilyo imisepela ileya ilekula na yo ine ilafwaya inshita ya kuba yeka kabili ilafwaya na abakalamba ukubasuminisha. Ukukwatako inshita ya kuba beka kulabalenga basambilila ifya kupelulula pa fintu fimo, kabili ici calicindama nga nshi pantu kuti caisabafwa nga bakula.
Mu nshila imo ine, ilyo umwaice aleya alekula alatendeka ukupanga ifibusa. Kwena cishinka ukuti Baibolo itila, “ukubishanya kubi konaule imibele isuma.” (1 Abena Korinti 15:33) Na kabili itila: “Icibusa citemwa mu nshita yonse, kabili munyina afyalilwo kumanama.” (Amapinda 17:17) Ukwishiba ifya kupanga ifibusa e lyo no kutwalilila ukubikana icibusa na bantu kwalicindama nga nshi kabili kukatwalilila fye na mu bukalamba mwine.
Ilyo abafyashi bamona abana babo balecita ifyo tulandilepo kale, bafwile ukwishiba umo filolele pa kuti tabasendelepo fye ubwa fuufuu. Ca cine pa mbali ya kwishiba bwino bwino ifyo abana babo balecita abafyashi bafwile ukuba na mano, e kutila, ukwishiba ifya kucita ifintu bwino pa kuti fibawamine bonse. Bushe abafyashi abakwata abana imisepela kuti bacita shani?
[Amashiwi pe bula 5]
Ilyo imisepela ileya ileishibilako ukupelulula, ilakabila ukuilondolwela bwino sana amafunde aya kukonka mu lupwa