Ukulingana Na Baibolo

Ni Lilali Ilyo Yesu Afyelwe?

ICITABO cimo (Encyclopedia of Early Christianity) calondolola ukuti: “Ubushiku bwine bwine ubo Yesu afyalwe tabwaishibikwa.” Na lyo line, abengi abatila Bena Kristu mu calo fye conse balasefya ukufyalwa kwa kwa Yesu pa 25 December. Nomba ubu bushiku tabwalembwa nangu pamo mu Baibolo. Bushe ca cine Yesu afyelwe mu December?

Nangu ca kuti Baibolo tayatweba ubushiku ubo Yesu afyelwe, ifyo yatweba pa kufyalwa kwakwe filangilila ukuti te mu December. E lyo kabili, nga twabelenga ifyebo fimbi ifishili fya mu Baibolo kuti twaishiba icalengele ukuti abantu balesefya ukufyalwa kwa kwa Yesu pa 25 December.

Umulandu Nshi Twingalandila Ukuti Tafyelwe mu December?

Yesu afyalilwe mu musumba wa Betelehemu uwali mu citungu ca Yudea. Ibuuku lya kwa Luka lyalanda ukuti: “Kabili muli cilya calo cimo cine mwali bakacema abali mu mpanga balelonda ifitekwa fyabo ubushiku.” (Luka 2:4-8) Ifi e fyo abacemi ilingi line balecita. Icitabo cimo (Daily Life in the Time of Jesus) calondolola ukuti: “Inshita iikalamba mu mwaka, ifiteekwa ilingi line tafyalelaala mwi cinka.” Nomba aciba ni mu December lilya kutalala, bushe bakacema nga baali mu mpanga ubushiku mu kulinda ifiteekwa? Ici citabo citila: “Inshita ya mpepo nga yaisa baleba mu mayanda umwakaba; e ico kanshi ubushiku basefeshapo Krisimasi, mu nshita ya mpepo, te kuti bube ubwa cine, pantu ibuuku lya kwa Luka litila bakacema baali mu mpanga.”

Kuti twashininkisha ukuti ifi ici citabo calondolola cishinka nga twabelenga ifyebo na fimbi ifyalembwa mwi ibuuku lya kwa Luka ifya kuti: “Mu nshiku shilya Kaisare Augusti afumishe icipope ca kuti abantu bonse aba pe sonde bafwile ukulembwa. (Uku e kulembesha kwa kubalilapo uko acitile ilyo Kwirini ali umulashi wa calo ca Siria.) Kabili abantu bonse baile ku kulembesha, cila muntu ku musumba wa ku mwabo.”—Luka 2:1-3.

Nalimo ico Augusti aebeele abantu ukuya mu kulembesha, ni co alefwaya eshibe bwino impendwa ya bantu mu calo pa kutila engeshiba ifya kulipilisha imisonko e lyo na bantu abo engalemba ubushilika. Nangu ca kutila Maria aali mupepi no kupaapa, taakene ukuya mu kulembesha, aliile pamo no mwina mwakwe Yosefe ukufuma ku Nasareti ukuya ku Betelehemu ukwali amakilomita 150. Nomba tontonkanyeni pali ifi kateka acitile. Bushe kwena kateka Augusti—uushatemenwe ukuitumpa mu malyashi ya buteko bwa baYuda—e wingeba abantu abaalefwaya ukwimina ubuteko bwa bena Roma ukwima ulwendo ulutali mu mpepo?

Nangu fye bantu abaishiba imilandu ya kale na bantu basambilila sana ifya mu Baibolo tabasumina ukuti 25 December e bushiku Yesu afyelwe. Tatuletwishika ukuti kuti mwasanga ifyo abantu balekanalekana balanda pali Krisimasi mu fitabo fye fyonse ifyo mwingabelenga ifilondolola bwino bwino pa milandu yalekanalekana (ama encyclopedia). Icitabo cimo (Our Sunday Visitor’s Catholic Encylopedia) citila: “Abantu abengi balishiba ukuti Yesu tafyelwe pa 25 December.”

Umulandu Basaliile Ubushiku bwa 25 December

Ilyo papitile imyanda ya myaka iingi pa numa ya mfwa ya kwa Yesu, basalile ubushiku bwa 25 December ukuti e bushiku afyelwe. Cinshi basaliile ubu bushiku? Abengi abaishiba imilandu ya kale, baishiba ukuti inshita ya mwaka iyo basefeshapo Krisimasi, e nshita na basenshi balesefeshapo imitebeto yabo.

Ica kumwenako fye, icitabo cimo (Encyclopædia Britannica) citila: “Ubulondoloshi bumo ubwaishibikwa sana ubulanda pa kwafumine ubu bushiku ubwa 25 December, bwa kuti kale ubu bushiku tabwali bwa Bena Kristu iyo, bwali bushiku bwa bena Roma ubo baleita abati dies solis invicti nati (‘ubushiku bwa kufyalwa kwa kasuba akashileka kubalika’). Pali ubu bushiku ubwaleila bwangu, paleba umutebeto uo abena Roma batemenwe sana uwa kusefya ukubwela kwa kasuba, pantu impepo e lyo yalepwa no lusuba ninshi lwapalama pantu ne miti e lyo yaletampa ukulemba.”

Icitabo na cimbi (The Encyclopedia Americana), citulondolwela ukuti: “Umulandu tawaishibikwa bwino uo basaliile 25 December ngo bushiku bwa kusefyapo ukufyalwa kwa kwa Yesu, lelo abengi baishiba ukuti ico babusaliile balefwaya ukuti balesefesha pamo ne mitebeto ya basenshi iyalebako mu nshita ya mpepo pa bushiku bwa kubalilapo ubo akasuba kalekokola ukuwa, pa kuti bengasefya ‘ukufyalwa cipya cipya ukwa kasuba.’ . . . Umutebeto wa bena Roma uwa Saturnalia, (ilyo balepepa lesa wa bulimi, Saturn, e lyo no kubwela kwa kasuba), na o walebako pali iyi yine inshita.” Pali iyi ine imitebeto paleba ubupulumushi bwa kapela makufi na bucintomfwa. Na kuba, ifi fine e ficitika sana pa kusefya Krismasi muno nshiku.

Ifyo Mwingacindika Kristu

Bamo batontonkaya ukuti nangu tatwaishiba ubushiku, fwe Bena Kristu tulingile ukulaibukisha ukufyalwa kwa kwa Yesu. Bena batontonkanya ukuti nga balasefya mu nshila ya mucinshi, ninshi balecindika Kristu.

Kwena cishinka ukuti ukufyalwa kwa kwa Yesu lyashi lyacindama nga nshi ilyalembwa mu Baibolo. Baibolo yalondolola ukuti ilyo fye Yesu afyelwe, bamalaika abengi nga nshi balimoneke mu muulu, balelumbanya Lesa abati: “Natulumbe Lesa mu muulu, na pe sonde pabe umutende pa bantu abo atemwa.” (Luka 2:13, 14) Nomba kwena, tamwakasange nangu fye pamo apo Baibolo yalanda ukuti abantu bafwile ukulasefya ukufyalwa kwa kwa Yesu. Lelo ico yalanda fye, ca kwibukisha imfwa yakwe, e yo ne Nte sha kwa Yehova bebukisha umuku fye umo cila mwaka. (Luka 22:19) Kanshi iyi na yo ni nshila iyo mwingacindikilamo Yesu.

Pa bushiku bwa kulekeleshako ukuba pano calo, Yesu atile: “Muli banandi nga mulecita ifyo mweba.” (Yohane 15:14) Kabili atile: “Nga mwalintemwa, mukomfwila amafunde yandi.” (Yohane 14:15) Kanshi takwaba inshila na imbi iya kucindikilamo Yesu Kristu ukucila pa kusambilila amafunde yakwe no kulayakonka.

BUSHE MWALITONTONKANYAPO PALI IFI?

◼ Mulandu nshi twingalandila ukuti Yesu tafyelwe mu December?—Luka 2:1-8.

◼ Cinshi icacindama ukucila na pa kufyalwa kwa muntu?—Lukala Milandu 7:1.

◼ Ni nshila nshi iisuma iyo twingacindikilamo Yesu?—Yohane 14:15.

[Amashiwi pe bula 11]

Mu Baibolo mwaliba ifishinka ifilangilila ukuti Yesu tafyelwe mu December

[Icikope pe bula 10]

Nga ca kuti kwalitalele ica kuti impepo no kuloka ileloka, bushe bakacema nga baali mu mpanga ubushiku ne fiteekwa fyabo?

[Abatusuminishe]

Todd Bolen/Bible Places. com