IFINGAFWA ULUPWA | UKUKUSHA ABANA

Ifya Kulanshanya na Bana Benu Imisepela

UBWAFYA

Ilyo ali umwaice alemwebako ifili fyonse. Ilyo aba umusepela, tamwebapo nangu cimo. Nga mwesha ukulanda nankwe, tafwaya kulanda nelyo atendeka ukuumana na imwe.

Kuti mwaishiba ifya kulanshanya na bana benu imisepela. Lelo intanshi, natulande pa fintu fibili ifingalenga kwaba ubu bwafya.a

UMULANDU KUBELA UBU BWAFYA

Afwaya ukuba no buntungwa. Umusepela panono panono alaya aleba umukalamba uwa kuti aleicitila ifintu umwine; lelo ici tacicitika fye mu nshita iinono. Kwena, abana bamo balafwaya sana ubuntungwa na pashilingile; e lyo abafyashi bamo nabo tabapeela abana ubuntungwa ubo balingile ukukwata. Ici cilalenga abafyashi na bana ukulatintana. Bradb uuli ne myaka 16 ailishenye ukuti: “Abafyashi bandi balafwaya ukwishiba ifili fyonse ifyo ndecita. Nga tabalempeela ubuntungwa, ilyo kaba ne myaka 18 nkafuma pa ng’anda!”

Ifyo batontonkanya. Abana abanono batontonkanya ukuti ifintu fyonse fyaliba fye bwino nelyo fyalilubana, lelo imisepela balabomfya kampingu yabo ilyo baletontonkanya pa fintu. Ukutontonkanya umusango uyu kwalicindama, kabili kulalenga abacaice ukulapingula bwino pa fintu. Natulangilile: Ukuba no mulinganya kwalyanguka sana ku abana abanono. Baishiba ukuti pa kuba no mulinganya, abafyashi balingile ukwakanya ifintu pakati e lyo babapeela. Lelo, imisepela balishiba ukuti ukuba no mulinganya takwa-anguka. Pantu na kuba, ukuba no mulinganya takupilibula ukuti ico wacita ku muntu umo ninshi e co ulingile ukucita na kuli umbi. Ifyo imisepela batontonkanya filenga bale-esha na maka ukupwisha amafya bakwata. Nomba ici kuti calenga no kuti belasumina fye fyonse ifyo mulefwaya.

IFYO MWINGACITA

Mulelanda nabo pa fyalekanalekana. Mulelandako nabo amalyashi. Natulangilile: Abafyashi bamo basanga ukuti imisepela balalanda fyonse ifyo baletontonkanya nga balelanshanya na bafyashi ilyo balebomba imilimo, ilyo bali muli motoka, nelyo ilyo bale-enda, ukucila ifyo bengalanda nga babekalika pa nshi.—Amashiwi ya mu Baibolo ayatutungulula: Amalango 6:6, 7.

Mwilafusha ifya kulanda. Mwilatalikishanya na bana ica kuti mwabakalifya no kubakalifya. Lelo mulelanda fye icishinka . . . no kuleka. Ifingi ifyo musosa abana bafyumfwa cilya batontonkanyapo ilyo bali beka. Mulebapeela inshita ya kutontonkanya pa fyo mulebeba.—Amashiwi ya mu Baibolo ayatutungulula: Amapinda 1:1-4.

Mulekutika kabili mwilaumina fye kumo. Mulekutikisha, mwilabacilima ilyo balelanda, pa kuti muleishiba bwino ubwafya bakwete. Pa kubaasuka, mwilaumina fye kumo pantu kuti calenga abana benu basanga umwakusengwila. “Ici cilalenga abana ukulacita ifipuseneko ne fyo balanda. Nga bali na bafyashi balanda ifintu ifyo abafyashi bengatemwa ukumfwa e lyo cilya abafyashi bafumapo baicitila fye ifyo balefwaya.” (Connected to Your Teenager)—Amashiwi ya mu Baibolo ayatutungulula: Abena Filipi 4:5.

Mwilafulwa. Kari uuli ne myaka 17 atile: “Nga twatalikishanya, bamayo balafulwa sana kabili tabakutika ku fyo ndelanda. Ici cilankalipa kabili cilenga twatendeka ukuumana.” Mu nshita ya kufulwa, mulesosa ifingalenga umwana wenu amona ukuti namwishiba ifyo aleumfwa. Kuti mwatila, “Namona umulandu ici cikusakamikiile,” ukucila ukulanda ati, “Ifyo fine e fikusakamike!”—Amashiwi ya mu Baibolo ayatutungulula: Amapinda 10:19.

Mulebatungulula ukucila ukubeba ifya kucita. Ifyo imisepela batontonkanya kuti twafipashanya ku micincili. Umuntu aya alekosha imicincili panono panono. Kanshi nga umwana wenu akwata ubwafya, mwicita ifyo alingile ukucita. Ilyo mulelanshanya pa bwafya, mulemwipusha ifyo aletontonkanya pa fya kupwisha ubwafya. E lyo nga alanda ifyo aletontonkanya, kuti mwatila: “Isho nshila nasho kuti shabomba. Nomba nalakupeela ubushiku bumo nelyo shibili pa kuti utontonkanyepo, umone inshila iingawamisha e lyo pa numa tukesalanshanya pa kuti ukanjebeko inshila ukasalapo no mulandu ukaisalila.”—Amashiwi ya mu Baibolo ayatutungulula: AbaHebere 5:14.

[Futunoti]

[Akabokoshi pe bula]

AMALEMBO AYAPULILEMO

“Umuntu onse abe uwayanguka ukumfwa, uukokola ukulanda, uukokola ukukalipa.”—Yakobo 1:19.

“Ukwasuka ukwafuuka kunasha ubukali, lelo amashiwi ya kukalifya yalenga umuntu ukukalipa.”—Amapinda 15:1.

“Mwilakalifya abana benu, lelo mulebakusha ukulingana no kusalapula kwa kwa Yehova no kukonkomesha kwakwe.”—Abena Efese 6:4.

[Akabokoshi pe bula]

IFYEBO FYA MISEPELA

Bushe ulefwaya ukuti abafyashi bakakupeele sana ubuntungwa? Bushe ulafwaya ukuti baleishiba ifyo umfwa? Niwe wingalenga ukuti bacite ifi fyonse. Kuti wacita shani? Ulebeba fyonse ifyo ulepitamo. Wilabafisa nangu cimo. Nga ulefisa fimo, tabakakucetekele, e lyo nga tabakucetekele tabakakupeele ubuntungwa.

Ico tulelandapo ca kuti, wilalekela fye abafyashi ukuti e bo bale-esha ukulalanshanya na iwe. Na iwe wine ulebebako ifyo wacilacita. Kabili nabo ulebepusha ifyo bacilacita. Nga naukwata ifya kuilishanya, ulelanda mucinshi mucinshi. Ukwishiba ukulanshanya bwino kukakwafwa sana na lintu ukukakula. Kanshi ulingile ukwishiba ifya kulanshanya ino ine nshita.